0639

Indeks

po polsku

Poeta i poezja w utworach romantycznych.

W okresie, gdy tworzy� Walter Scott, Byron, Sheeley, Mickiewicz, S�owacki najpe�niejszym wyrazem osobowoœci staje si� artysta. W romantyzmie jest poeta nie tylko nauczycielem i wychowawc� (jak to mia�o miejsce w oœwieceniu), ale jest "wzorem i szczytem", cz�owiekiem doskona�ym. A dzieje si� tak, gdy� poeta jako geniusz ucieleœnia dwie najwa�niejsze wartoœci swej epoki: indywidualizm i wolnoœ�. I b�d�c jednostk� nieprzeci�tn�, gotow� walczy� o swe prawa nawet z Bogiem, bierze na swe barki zadania pozaartystyczne, staje si� przewodnikiem, odkrywc� przysz�ych los�w narodu i ludzkoœci. Kr�tko m�wi�c: poeta zostaje wieszczem.
Poet�-wieszcza spotykamy ju� w "Konradzie Wallenrodzie". Mickiewicz rol� ludowego pieœniarza powierzy� Wajdelocie. To Halban prowadzi Alfa-Waltera nad brzeg Niemna i zaszczepia w nim umi�owanie Litwy i rozbudza nienawiœ� do Krzy�ak�w - to on przez sw� opowieœ� sk�ania Konrada do wype�nienia misji, kt�rej si� podj��; to on odtr�ca kielich z trucizn�, by �y� i opowiada� o czynie Wallenroda. Tak wykreowany Mickiewiczowski poeta ma rozbudza� patriotyzm, inspirowa� czyn narodowy i zachowywa� w pami�ci narodu dzie�o Konrada. O roli tworzonej przez Halbana poezji m�wi Mickiewicz w "Pieœni Wajdeloty". Nazywa poezj� "skarbnic�" historii, bo dawne wieki ��czy z "m�odymi laty", stoi na stra�y "narodowego pami�tek koœcio�a", jest wreszcie nieœmiertelna. Najpe�niejsz� kreacj� romantycznego poety jest Konrad w "Improwizacji". Jako improwizator znajduje si� bohater w sytuacji natchnionego-poety, przez kt�rego przemawia B�g. I to w�aœnie improwizacja ma by� dowodem tw�rczej samowystarczalnoœci Konrada, si�gaj�cego po "rz�d dusz". Poeta-bohater, kt�ry, jako "najwy�szy z czuj�cych" w imieniu cierpi�cego narodu podejmuje rozpraw� z Bogiem, wierz�c w moc swojego uczucia.
"Nie-Bosk� komedi�" mo�na œmia�o uzna� za ogromn� polemik� z tak� wizj� poety, za g�os sprzeciwu w przypisywaniu poecie atrybut�w niemal�e boskich. Poezja, a raczej samo bycie poet�, nabiera u Krasi�skiego wymiar�w wr�cz katastroficznych. Wydawa� si� mo�e, i� poet� w "Nie-Boskiej" jest jedynie hrabia Henryk, �yj�cy w œwiecie iluzji i marze�, hrabia poszukuj�cy wci�� nowych wra�e�, nowych Ÿr�de� inspiracji. Z�udzenia uznaje za rzeczywistoœ� i w ich imi� szuka swego miejsca na ziemi - romantycznej kochanki s�awy. U Krasi�skiego poeta zostaje pozostawiony wobec dwu si�, kt�re tocz� b�j o jego dusz�. Anio� m�wi mu o idea�ach i mi�oœci. Dziewica - symbol idealnej poezji a zarazem z�y duch-kusi pi�knem i s�aw�. Hrabia Henryk pos�ucha� Dziewicy i... zniszczy� wartoœci autentyczne: szcz�œcie rodzinne, mi�oœ� najbli�szej osoby. Hrabia usi�uj�c u�o�y� swe �ycie zgodnie z literackimi koncepcjami, utraci� rozeznanie, gdzie ko�czy si� literatura a zaczyna zwyczajne �ycie - sta� si� postaci� tragiczn�. Poezja hrabiego Henryka, stanowi�c zagro�enie dla jego zasad moralnych i b�d�ca Ÿr�d�em nieszcz�œcia jednostki, jest poezj� nieszczer�. Poetami u Krasi�skiego s� r�wnie� jego �ona i jego syn. Ich poezja jest darem bo�ym - darem ofiarowanym Marii za mi�oœ� do m�a i Orciowi za dzieci�c� niewinnoœ�. Podstaw� tworzonej przez t� dw�jk� "prawdziwej poezji" s� autentyczne wartoœci, takie jak dobro, pi�kno, mi�oœ� bliŸniego. Bycie jednak poet� i w tym wypadku nie daje szcz�œcia, a wyzwala szcz�œcie. To cierpienie pot�guje tylko poczucie osamotnienia i niezrozumienia. Poezja ma wyrazi� t� ca�� skal� uczu� ludzkich. Literatura romantyczna daje wyraz d��eniu do mistrzostwa formy. Poeta-geniusz musi by� mistrzem s�owa - wykaza� absolutn� bieg�oœ� w zakresie j�zyka, stylu, kompozycji. I w�aœnie owo pragnienie poetyckiej wirtuozerii wypowie S�owacki w "Beniowskim":
"Chodzi mi o to, aby j�zyk gi�tki
Powiedzia� wszystko, co pomyœli g�owa..."
Ju� nawet nie normy ale samo tworzywo nie mo�e kr�powa� artysty, kt�rego celem jest pe�na swoboda i ekspresja:
"Strofa powinna by� taktem, nie w�dzid�em."
"Beniowski" jest nieomal encyklopedi� wiadomoœci o romantycznej literaturze, znaleŸ� mo�na w nim i krytyk� prowincjonalizmu i krytyk� monotematycznoœci ("...precz mowo sm�tna co myœlom w�asne odejmujesz twarze"), od kt�rych to literatura tworzona przez wsp�czesnych S�owackiemu nie zdo�a�a si� uwolni�. Ale te� przyklaskuje tw�rca "Ojca zad�umionych" Krasi�skiemu i jego pomys�owi podzielenia poezji na prawdziw� i nieszczer�. St�d te� jest "Beniowski" wyrazem podziwu dla "prawdziwej poezji", a lekcewa�enia dla naœladownictwa.
Je�eli chodzi zaœ o wizerunek poety w "Beniowskim"... siebie samego S�owacki kreuje na poet� - w�adc� j�zyka, poet� , kt�ry chce i umie nada� myœlom "rym kr�lewski" Jana z Czarnolasu. Ze S�owackim kojarzy si� zwykle kilka poemat�w, stanowi�cych rodzaj albumu autobiograficznego. Do tych "album�w" nale�y przede wszystkim "Testament m�j", elegia, w kt�rej S�owacki ukazuje, i� jako poeta jest w stanie stworzy� w�asny mit. Poeta w tym utworze staje si� zarazem wieszczem i prorokiem, kt�ry potrafi przewidzie� w�asn� œmier� i kt�ry wie, �e nie pozostawia dziedzic�w dla swojej "lutry". Poezja traktowana jest jak si�a, b�d�ca w stanie odrodzi� duchowo nar�d, o�ywi� na nowo umi�owanie wielkich idei. Druga miniatura - "Hymn" - ukazuje poet� wygna�ca, skazanego na beznadziejn� tu�aczk�, poet� nostalgika i pesymist�, rozumianego jedynie przez Boga. Na niezrozumienie i niedocenienie przez wsp�czesnych �ali� si� b�dzie te� poeta w "Grobie Agamemnona":
"Tak wi�c-to los m�j na grobowcach siada�(. . . )
Nieme mie� harfy i s�uchaczy g�uchych
Albo umar�ych..."
Jest wreszcie wœr�d liryk�w S�owackiego przejmuj�cy obraz grobu poety:
"Z grobowca mego zasn� lilie,
Gr�b jako bia�a czara przeœliczna -
Œwiat�o po nocy spod wieka bije
I dzwoni cicho dusza muzyczna."
takim wizerunkiem ko�cz� si� wizje poety, naszkicowane jego w�asn� r�k� a proroczo wr�cz ujmuj�ce jego przysz�oœ� - "...za grobem zwyci�stwo.".
Wed�ug romantyk�w poezja powinna imponowa� sw� r�norodnoœci�, g��bi� myœli, �arem uczucia, doskona�oœci� artystyczn�. To w poezji utrwalali oni swoje przelotne uczucia, wywo�ane przez obcowanie z przyrod�, ludŸmi. Mistrzostwo i artyzm tworzonej przez siebie poezji poœwi�cali s�u�bie spo�ecznej, dla dobra zniewolonego narodu.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

pajaa1981.pev.pl

0639

po polsku

Menu