145

Indeks

po polsku

Narrator bohater wobec do�wiadcze� w hitlerowskich obozach i sowieckich �agrach. ('cz�owiek z�agrowany' a 'cz�owiek zlagrowany').
J�zyk polski:

Narrator bohater wobec do�wiadcze� w hitlerowskich obozach i sowieckich �agrach. ('cz�owiek z�agrowany' a 'cz�owiek zlagrowany').

Mianem "cz�owieka zlagrowango" okre�lamy cz�owieka, kt�ry zmuszony by� �y� w hitlerowskich obozach koncentracyjnych (Bohater prozy Borowskiego). Samo poj�cie pochodzi od niemieckiego s�owa 'lager', oznaczaj�cego w�a�nie ob�z. Tadeusz Borowski jest mi�dzy innymi autorem zbioru opowiada� pt. "Po�egnanie z Mari�", w kt�rym przedstawia w�a�nie takiego zlagrowanego bohatera.

Natomiast "cz�owiek z�agrowany" to wi�zie� sowieckich oboz�w pracy, czyli �agr�w. Z wizerunkiem cz�owieka z�agrowanego spotykamy si� w tw�rczo�ci Gustawa Herlinga-Grudzi�skiego, przede wszystkim w "Innym �wiecie".

G��wnym problemem opowiada� Tadeusza Borowskiego jest wp�yw obozu koncentracyjnego na psychik� i kodeks etyczny cz�owieka. Ludzie osadzeni w obozach maj� bowiem kilka mo�liwych postaw do wyboru (walka z obozow� rzeczywisto�ci�, ca�kowita bierno��, czyli tak zwani "muzu�manie"). Ostatni� mo�liwo�ci� jest przystosowanie do obozowych regu�. Cechuje to tych co wiedz�jak nale�y �y� w obozie. Ci interesuj� Borowskiego najbardziej. Bada on stan w jakim znajduje si� psychika ludzi zlagrowanych.okazuje si�, �e warunkiem prze�ycia w obozie jest zmiana kodeksu etycznego cz�owieka, absolutne przemianowanie warto�ci. Zdaniem Autora "Po�egnania z Mari�" prze�y� morzna by�o tylko w jeden spos�b; kosztem innych. Powoduje to zanik etyki chrze�cija�skiej, w obozie koncentracyjnym nie obowi�zuje dekalog. Kradzie�e i zab�jstwa s� na pocz�tku dziennym. "Po�egnanie z Mari�" Tadeusza borowskiego to zbi�r opowiada� obrazuj�cych �ycie w hitlerowskich obozach koncentracyjnych bez retuszowania, upi�kszania, wyg�adzania prawdy o ludziach. Borowskiemu uda�o si� ukaza�najbardziej harakterystyczn� cech� lagr�w:powoduj� one proces dehumanizacji cz�owieka, zaniku warto�ci moralnych i etycznych.cz�owiek zlagrowany, czyli dostosowany do warunk�w obozowej rzeczywisto�ci, kieruje si� tak odmiennym kodeksem etycznym, �e cz�sto nie potrafi odnale�� si� na wolno�ci.

"Inny �wiat" Gustawa Herlinga-Grudzi�skiego jest za� pr�b� pokazania sowieckiego obozu pracy, jak i jego wp�ywu na psychik�i kodeks moralno-etyczny. Wi�niowie aby prze�y�, musz� zapomnie� o warto�ciach, jakie dotychczas wyznacza�y granice ich post�powania. Je�li chc� my�le� o przetrwaniu, musz� dostosowa� si� do regu� rz�dz�cych w gu�agach. Grudzi�ski opisuje proces degradacji spo�ecze�stwa, do kt�rego doprowadza stworzony przez Rosjan ca�y system wymy�lnych represji i ogranicze� Rzeczywisto��agrowa to przede wszystkim ci�ka, kator�nicza praca. Wi�niowie stanowi� tani� si�� robocz� s�wi�� bezwzgl�dnia i maksymalnie wykorzystywani. �ycie ludzkie nie przedstawia tu �adnej warto�ci, ka�dego wi�nia mo�na zast�pi� innym. Donosy, gwa�ty i mordowanie chorych oraz niezdolnych do pracy s� na porz�dku dziennym. Wi�niowie s� zmuszani do sk�adania obci��aj�cych zezna�, zanikaj� uczucia mi�o�ci i przyja�ni.

Trudno jednoznacznie zinterpretowa� "Inny �wiat". Ksi��ka ta mo�e by� bowiem odbierana jako �wiadectwo triumfu totalitarnego systemu dehumanizacji i zniewalania ludzkich umys��w. Dowodem na to mo�e by� wizerunek cz�owieka z�agrowanego, dostosowanego do rzeczywisto�ci obozowej, akceptuj�cego zaistnia�y stan �eczy. Z drugiej jednak strony nie wolno zapomina�, �e sam Grudzi�ski wyra�nie wskazuje na konieczno�� niepoddawania si� terrorowi. Nie akceptuje jednoznacznie negatywnej oceny moralno�ci ludzi osadzonych w �agrach. "Inny �wiat" ukazuje przecie� postawy pi�kne.

Symbolicznego wymiaru nabiera scena z "Epilogu". �ydowski architekt, kt�rego zeznania przyczyni�y si� do �mierci czterech wi�ni�w niemieckich, ju� po wojnie, w Rzymie spotyka narratora i opowiada mu swoj� histori� licz�c na zrozumienie i rozgrzeszenie. Jednak nie dostaje go. �wiadczy to o nieprzejednanej postawie Grudzi�skiego, z�o nie mo�e zosta� usprawiedliwione, nawet pomimo okoliczno�ci. Cz�owiek musi walczy� nie tylko o swoje �ycie, ale przede wszystkim o zachowanie cz�owiecze�stwa, nawet w sowieckich �agrach na "nieludzkiej ziemi".

Cech� wsp�ln� prozy Tadeusza Borowskiego i Gustawa Herlinga-Grudzi�skiego jest ukazanie �wiata oboz�w koncentracyjnych. Rzeczywisto�� obozowa jest podobna, niezale�nie od tego czy s� to niemieckie lagry, czy sowieckie �agry. Ci, kt�rzy chc� prze�y�, s� zmuszeni zaakceptowa� now� moralno�� obozow�, ca�kowicie inn� od przyj�tych kodeks�w etycznych opartych cho�by na dekalogu.

Podstawowa r�nica pomi�dzy nimi polega na tym, �e bohater Tadeusza Borowskiego przyswaja sobie kodeks obozowy i ulega mu, natomiast bohaterowi Gustawa Herlinga-Grudzi�skiego udaje si� uratowa� sw�j w�asny �wiat warto�ci a odrzuci� obozowy spos�b �ycia.

Autor : Konrad Ceban

145

po polsku

Menu