b45

Indeks

po polsku

WST�P (1,1-10)
STOSUNKI POLITYCZNE PO �MIERCI ALEKSANDRA WIELKIEGO

1
1 I sta�o si�, �e gdy Aleksander, syn Filipa, Macedo�czyk, kt�ry pierwszy kr�lowa� w Grecji, wyszed�szy z ziemi Cetim porazi� Dariusza, kr�la Pers�w i Med�w
2 - stoczy� on wiele bitew i odzier�y� wszystkie zamki,
3 i pozabija� kr�l�w ziemi, i przeszed� a� do granic ziemi i zabra� �upy mn�stwa narod�w, i umilk�a ziemia przed oczyma jego.
4 I zebra� si�� i wojska bardzo mocne, i wywy�szy�o si� i podnios�o si� serce jego.
5 I odzier�y� krainy narod�w, i kr�l�w, i stali mu si� ho�downikami.
6 A potem upad� na �o�e i zrozumia�, �e ma umrze�.
7 I wezwa� najznaczniejszych s�u�ebnik�w swych, kt�rzy od m�odo�ci z nim wychowani byli, i rozdzieli� im kr�lestwo swe jeszcze za �ycia.
8 A kr�lowa� Aleksander przez dwana�cie lat, i umar�.
9 I odzier�yli s�udzy jego kr�lestwo, ka�dy na swym miejscu;
10 i w�o�yli sobie wszyscy po �mierci jego korony i synowie ich po nich przez wiele lat, i rozmno�y�o si� z�o na ziemi.

CZE�� I (1,11 - 2,70)
POWODY I POCZ�TKI POWSTANIA

1. ANTIOCH EPIFANES, HELLENIZM W PALESTYNIE (1,11-16).

11 I wyszed� z nich korze� grzeszny, Antioch O�wiecony, syn Antiocha kr�la, kt�ry by� zak�adnikiem w Rzymie, i kr�lowa� roku setnego trzydziestego si�dmego kr�lestwa greckiego.
12 W owe dni wyszli z Izraela synowie bezbo�ni i nam�wili wielu m�wi�c: �P�jd�my, a uczy�my przy mierze z narodami, kt�re woko�o nas s�, bo od tego czasu, gdy�my od nich odst�pili, wiele z�ego nas spotka�o.�
13 I zda�a si� dobra ta mowa w oczach ich.
14 I postanowili niekt�rzy z ludu, i pojechali do kr�la; i da� im moc, aby czynili sprawiedliwo�� pogan.
15 I zbudowali w Jeruzalem szko�� wed�ug praw poga�skich,
16 i uczynili sobie odrzezki, i odst�pili od przymierza �wi�tego, i sprz�gli si� z poganami, i zaprzedali si�, aby czyni� z�o.

2. Z�UPIENIE JEROZOLIMY 1 �WI�TYNII (1,17-42). Antioch po zwyci�stwie, odniesionym w Egipcie (17-20), w powrotnej drodze ograbia �wi�tyni� jerozolimsk� (21-25). �a�oba, w Izraelu (26-29). W dwa lata potem prze�o�ony nad poborami przybywa, ogo�aca i niszczy Jerozolim� (30-34). Zamek Syryjczyk�w w mie�cie Dawidowym (35-39). 0pustoszenie Jerozolimy (40-42).

17 I zgotowane zosta�o kr�lestwo przed oczyma Antiocha, i pocz�� kr�lowa� w ziemi Egipskiej, aby kr�lowa� nad dwoma kr�lestwami.
18 I wyci�gn�� do Egiptu z wielkim mn�stwem, z wozami, ze s�oniami, z jezdnymi, i z wielkim mn�stwem okr�t�w,
19 i podni�s� wojn� przeciw Ptolemeuszowi, kr�lowi egipskiemu; i zl�k� si� Ptolemeusz przed obliczem jego, i uciek�,i poleg�o zranionych wielu.
20 I wzi�� miasta obronne w ziemi Egipskiej, i pobra� �upy ziemi Egipskiej.
21 - I wr�ci� si� Antioch, gdy porazi� Egipt, roku setnego czterdziestego trzeciego,
22 i wyruszy� do Izraela, i przyci�gn�� do Jeruzalem z mn�stwem wielkim.
23 I wszed� w �wi�tyni� z pych�, i wzi�� o�tarz z�oty i lichtarz �wietlny i wszystkie naczynia jego, i st� pok�adny, i naczynia ofiar p�ynnych, i czasze, i mo�dzierzyki z�ote, i zas�on�, i korony, i ozdob� z�ot�, kt�ra by�a na czele ko�cio�a, i po�ama� wszystko.
24 I pobra� srebro i z�oto, i naczynia kosztowne, i zabra� skarby ukryte, kt�re znalaz�; a wszystko zabrawszy odszed� do ziemi swojej.
25 I uczyni� mord wielki w ludziach, i m�wi� z pych� wielk�.
26 I sta�o si� narzekanie wielkie w Izraelu i po wszystkich miejscach ich.
27 I wzdychali ksi��ta i starsi, panny i m�odzie�cy zaniemogli, a pi�kno�� niewiast odmieni�a si�.
28 Ka�dy ma��onek wzni�s� lament, a kt�re siedzia�y w ma��e�skiej �o�nicy, p�aka�y.
29 I wzruszy�a si� ziemia nad swoimi mieszka�cami, a wszystek dom Jakuba okry� si� wstydem.
30 A po dwu latach pos�a� kr�l do miast judzkich prze�o�onego nad poborami, a ten przyci�gn�� do Jeruzalem z orszakiem wielkim.
31 I m�wi� do nich s�owa spokojne a zdradliwie, i uwierzyli mu.
32 I uderzy� z nag�a na miasto, i porazi� je pora�k� wielk�, i wytraci� wielu z Izraela.
33 I pobra� �upy miasta, i spali� je ogniem, i zburzy� domy jego i mury jego woko�o;
34 i zawiedli w pojmanie niewiasty i dzieci, a byd�o zaj�li.
35 - I obudowali miasto Dawidowe murem wielkim i mocnym, i wie�ami mocnymi, i by�o im zamiast zamku;
36 i osadzili tam nar�d grzeszny, m��w niepobo�nych, i wzmocnili si� w nim. I zaopatrzyli si� w zbroje i �ywno��, i zgromadzili �upy Jeruzalem,
37 i schowali tam, i stali si� sid�em wielkim.
38 I sta�o si� to na zasadzk� dla �wi�tyni i na przeciwnika z�ego w Izraelu;
39 i wylali krew niewinn� woko�o �wi�tyni, i splugawili �wi�tyni�.
40 - I uciekli mieszka�cy Jeruzalem z powodu nich, i zosta�o mieszkaniem cudzoziemc�w, a obcym si� sta�o plemieniu swemu i synowie jego opu�cili je.
41 �wi�tynia jego opustosza�a jak pustynia, �wi�ta jego obr�ci�y si� w p�acz, sabaty jego w ha�b�, cze�� jego wniwecz.
42 Wielk� jak jego s�awa sta�a si� zel�ywo�� jego, a wywy�szenie jego obr�ci�o si� w p�acz.

3. PRZE�LADOWANIE RELIGIJNE (1,43-67). Dekret Antiocha, nakazuj�cy wprowadzenie kultu poga�skiego na miejsce religii �ydowskiej (43-54). Apostazja wielu Izraelit�w (55-56). Profanacja �wi�tyni i inne szczeg�y prze�ladowania (57-64). Sta�o�� yd�w wiernych prawu (65-67).

43 I rozpisa� kr�l Antioch do wszystkiego kr�lestwa swego, aby by� wszystek lud jeden, a ka�dy zakon sw�j opu�ci�.
44 I wszystkie narody dostosowa�y si� do s��w kr�la Antiocha;
45 i wielu z Izraela przysta�o do jego religii, i ofiarowali ba�wanom, i splugawili sabat.
46 I pos�a� kr�l listy przez r�ce pos��w do Jeruzalem i do wszystkich miast judzkich, aby szli za prawami poga�skimi
47 i �eby zakazali ca�opalenia i ofiary i ub�agania czyni� w ko�ciele Bo�ym,
48 i �eby zabraniali �wi�ci� sabat i dni uroczyste.
49 I rozkaza� splugawi� �wi�tyni� i lud �wi�ty izraelski.
50 I kaza� nabudowa� o�tarz�w i zbor�w, i ba�wan�w, i sk�ada� w ofierze wieprzowe mi�so i byd�o pospolite,
51 i zostawia� syn�w swych nieobrzezanych, a dusze swe plugawi� wszelakimi plugastwami i obrzyd�o�ciami, tak i�by zapomnieli zakonu i odmienili wszystkie usprawiedliwienia Bo�e.
52 A kt�rzykolwiek nie czyniliby wed�ug s�owa kr�la Antiocha, �eby na �mier� byli skazywani.
53 Wed�ug tych wszystkich s��w napisa� do wszystkiego kr�lestwa swego, i ustanowi� prze�o�onych nad ludem, kt�rzy by to czyni� przymuszali.
54 I rozkazali miastom judzkim ofiary sprawowa�.
55 I zebra�o si� wielu z ludu do tych, kt�rzy opu�cili zakon Pa�ski, i czynili z�o na ziemi;
56 i wyp�dzili lud izraelski do jaski� i do kryj�wek zbieg�w.
57 Dnia pi�tnastego miesi�ca Kasleu, sto czterdziestego pi�tego roku, zbudowa� kr�l Antioch obrzyd�ego ba�wana spustoszenia na o�tarzu Bo�ym, i po wszystkich miastach judzkich woko�o nabudowali o�tarz�w,
58 a przed drzwiami dom�w i po ulicach palili kadzid�o i ofiarowali;
59 i ksi�gi zakonu Bo�ego, podar�szy je, spalili ogniem,
60 a u kogokolwiek znaleziono ksi�gi przymierza Pa�skiego i ktokolwiek zachowywa� zakon Pa�ski, wed�ug wyroku kr�lewskiego zabijali go.
61 Moc� swoj� czynili to ludowi izraelskiemu, kt�ry znajdowano miesi�c po miesi�cu w miastach.
62 A dwudziestego pi�tego dnia miesi�ca ofiarowali na o�tarzu, kt�ry by� naprzeciw o�tarza.
63 Niewiasty za�, kt�re obrzezywa�y syn�w swych, zabijano wed�ug rozkazu kr�la Antiocha,
64 i wieszano dziatki na ich szyjach po wszystkich domach ich, a tych, kt�rzy ich obrzezywali, zabijano.
65 Ale wielu z ludu Izraelskiego postanowi�o sobie nie jada� rzeczy nieczystych i woleli raczej umrze�, ni� si� plugawi� pokarmami nieczystymi;
66 i nie chcieli �ama� zakonu Bo�ego, i zostali pomordowani.
67 I sta� si� bardzo wielki gniew nad ludem.

4. RODZINA MATATIASZA, OP�AKIWANIE KL�SKI IZRAELA (2,1-14).

2
1 W owe dni powsta� Matatiasz, syn Jana, syna Symeona, kap�an z syn�w Joaryba z Jeruzalem, i osiad� na g�rze Modin.
2 A mia� syn�w pi�ciu: Jana, kt�rego przezwisko by�o Gaddis,
3 i Szymona, kt�rego zwano Tasi,
4 i Jud�, kt�rego zwano Machabeusz,
5 i Eleazara, kt�rego zwano Abaron,
6 i Jonat�, kt�rego zwano Apfus. Ci widzieli z�o, kt�re si� dzia�o mi�dzy ludem Judzkim i w Jeruzalem.
7 I rzek� Matatiasz: �Biada mi ! Czemu si� na rodzi�em, aby widzie� skruszenie ludu mego i skruszenie miasta �wi�tego, i aby tam siedzie�, gdy wydane jest w r�ce nieprzyjacielskie?
8 �wi�to�ci s� w r�kach cudzoziemc�w, ko�ci� jego jak cz�owiek bezecny.
9 Naczynia jego chwalebne zabrano w niewol�; starcy jego, pobici po ulicach, a m�odzie�cy jego polegli od miecza nieprzyjacielskiego.
10 A kt�ry� nar�d nie odziedziczy� kr�lestwa jego i nie odzier�y� �up�w jego ?
11 Wszystka jego ozdoba jest odj�ta, a to, kt�re by�o wolne, sta�o si� niewolnic�.
12 A oto nasze miejsca �wi�te i pi�kno�� nasza i chwa�a nasza jest spustoszona, i poganie je splugawili.
13 Na c� nam tedy jeszcze �y�?�
14 I rozdarli Matatiasz i synowie jego odzienie swoje, a oblekli si� we w�osiennice i bardzo p�akali.

5. �MIA�Y CZYN MATATIASZA (2,15-26). Matatiasz z synami stanowczo opiera si� w Modin spe�nieniu rozkazu kr�la (15-22). Zabija �yda, kt�ry chcia� z�o�y� ofiar� na poga�skim o�tarzu, i o�tarz rozwala (23-26).

15 I przyszli tam ci, kt�rzy byli przys�ani od kr�la Antiocha, �eby przymusi� tych, kt�rzy byli zbiegli do miasta Modin, ofiarowa� i pali� kadzid�o, i odst�pi� od zakonu Bo�ego.
16 I wielu z ludu izraelskiego podda�o si� i przysta�o do nich, ale Matatiasz i synowie jego statecznie stali.
17 A odpowiadaj�c ci, kt�rzy byli pos�ani od kr�la Antiocha, rzekli Matatiaszowi: �Przedniejszy i najs�awniejszy i wielki jeste� w tym mie�cie, i ozdobiony synami i bra�mi;
18 przyst�p tedy pierwszy i spe�� rozkaz kr�lewski, jak uczyni�y wszystkie narody i m�owie judzcy i ci, kt�rzy zostali w Jeruzalem; a b�dziesz ty i synowie twoi mi�dzy przyjaci�mi kr�lewskimi, i b�dziesz ubogacony z�otem i srebrem i licznymi upominkami.�
19 I odpowiedzia� Matatiasz, i rzek� g�osem wielkim: �Cho� wszystkie narody kr�la Antiocha s�uchaj�, tak i� ka�dy odst�puje od religii zakonu ojc�w swoich, a poddaje si� rozkazowi jego,
20 ja i synowie moi i bracia moi b�dziemy pos�uszni zakonowi ojc�w naszych.
21 Niech nam B�g b�dzie mi�o�ciw ! Nie jest nam po�ytecznie odst�powa� zakonu i sprawiedliwo�ci Bo�ej;
22 nie us�uchamy s��w kr�la Antiocha ani nie b�dziemy ofiarowa� przest�puj�c przykazania zakonu naszego, aby�my mieli inn� drog� chodzi�.�
23 A gdy przesta� m�wi�, przyst�pi� pewien �yd przed oczyma wszystkich,
aby ofiarowa� ba�wanom na o�tarzu w mie�cie Modin wed�ug rozkazu
kr�lewskiego.
24 I ujrza� Matatiasz, i zabola�, i zadr�a�y nerki jego, i rozpali�a si� zapalczywo�� jego wed�ug s�du zakonu, i przyskoczywszy zamordowa� go na o�tarzu;
25 ale i m�a, kt�rego by� kr�l Antioch pos�a�, kt�ry przymusza� ofiarowa�, zabi� tego� czasu i o�tarz rozwali�.
26 I zapalczywie pom�ci� si� zakonu, jak uczyni� Finees Zamremu, synowi Saloma.

6. POCZ�TEK WOJNY �WI�TEJ (2,27-48). Matatiasz ucieka z wielu �ydami w g�ry (27-30). Cz�� yd�w, nie chc�cych broni� si� w sabat, zostaje wymordowana przez Syryjczyk�w (31-38). Matatiasz postanawia stawi� op�r r�wnie� w sabat (39-41). Asydejczycy ��cz� si� z Matatiaszem; pocz�tek wojny (42-48).

27 I zawo�a� Matatiasz g�osem wielkim w mie�cie m�wi�c: �Ka�dy, kto gorliwie mi�uje zakon zachowuj�c przy mierze, niech wyjdzie ze mn�!�
28 I uciek� on sam i synowie jego w g�ry, i opu�cili, cokolwiek mieli w mie�cie.
29 Wtedy wielu szukaj�cych s�du i sprawiedliwo�ci posz�o na puszcz�
30 i mieszkali tam oni i synowie ich, i niewiasty ich, i byd�o ich, gdy� si� wyla�o na nich nieszcz�cie.
31 I dano zna� m�om kr�lewskim i wojsku, kt�re by�o w Jeruzalem, w mie�cie Dawidowym, i� niekt�rzy m�owie, kt�rzy udaremnili rozkaz kr�lewski, wycofali si� do kryj�wek na puszczy i posz�o za nimi wielu.
32 I zaraz pu�cili si� do nich i zgotowali im bitw� w dzie� sabatu.
33 I rzekli do nich:�A jeszcze i teraz si� sprzeciwiacie? Wyjd�cie i uczy�cie wed�ug s�owa kr�la Antiocha, a �ywi zostaniecie.�
34 I rzekli: �Nie wyjdziemy ani nie spe�nimy s�owa kr�lewskiego, aby�my mieli zgwa�ci� dzie� sabatu�
35 I wszcz�li przeciwko nim bitw�.
36 I nie odpowie dzieli im, ani kamienia nie rzucili na nich, ani nie zagrodzili kryj�wek m�wi�c:
37 �Pomrzyjmy wszyscy w prostocie naszej, a b�d� nam �wiadkami niebo i ziemia, �e nas niesprawiedliwie tracicie.�
38 I wszcz�li wojn� przeciw nim w sabaty, i polegli oni i �ony ich, i synowie ich, i byd�o ich, a� do tysi�ca dusz ludzkich.
39 I dowiedzia� si� Matatiasz i przyjaciele jego, i p�akali nad nimi bardzo.
40 I rzek� m�� jeden do drugiego: �Je�li wszyscy uczynimy, jak bracia nasi uczynili, a nie b�dziemy walczy� przeciw poganom za dusze nasze i za prawo nasze, teraz pr�dzej nas wygubi� z ziemi �
41 I postanowili owego dnia m�wi�c: �Ktokolwiek przyjdzie do nas na wojn� w dzie� sabatu, potykajmy si� z nim, a nie pomrzemy wszyscy, jak pomarli bracia nasi w kryj�wkach.�
42 Wtedy przy��czy� si� do nich poczet Asydejczyk�w, mocnych si�� spo�r�d Izraela, ka�dy mi�o�nik zakonu;
43 i wszyscy, kt�rzy uciekali przed z�em, przy��czyli si� do nich i przysporzyli im posi�k�w.
44 I zebrali wojsko, i porazili grzesznik�w w gniewie swoim, i m��w bezbo�nych w oburzeniu swoim, a inni uciekli do pogan, aby si� uratowa�.
45 A Matatiasz i przyjaciele jego obchodzili i rozwalali o�tarze,
46 i obrzezali nawet si�� dzieci nieobrzezane, ile ich znale�li w granicach izraelskich.
47 I prze�ladowali syn�w pychy, i szcz�ci�o si� dzie�o w r�kach ich.
48 I odzier�yli zakon z r�k poga�skich i z r�k kr�lewskich, i nie dali rogu grzesznikowi.

7. �MIER� MATATIASZA (2,49-70). Ostatnie jego s�owa: powo�uj�c si� na przyk�ady ojc�w (49-6l) napomina swych syn�w, aby m�nie prowadzili rozpocz�te dzie�o (62-64); zdaje w�adz� ojcowsk� na Szymona, a prowadzenie wojny na Jud� (65-68). �mier� i pogrzeb (69-70).

49 Gdy zbli�y� si� dzie� �mierci Matatiasza, rzek� synom swoim: �Teraz wzi�a moc pycha i karanie, i czas to zaburze� i wybuch gniewu.
50 Przeto teraz, o synowie, b�d�cie mi�o�nikami zakonu i dajcie dusze wasze za przymierze ojc�w waszych !
51 I pomnijcie na czyny ojc�w, kt�re spe�nili w pokoleniach swoich, a otrzymacie s�aw� wielk� i imi� wieczne.
52 Czy� Abraham nie by� znaleziony wiernym w do�wiadczeniu i nie poczytano mu ku sprawiedliwo�ci?
53 J�zef czasu ucisku swego zachowa� przykazanie, i sta� si� panem Egiptu.
54 Finees, ojciec nasz, zapalony zapalczywo�ci� Bo��, otrzyma� przymierze kap�a�stwa wiecznego.
55 Jezus, gdy wype�ni� s�owo, sta� si� wodzem w Izraelu.
56 Kaleb, gdy dawa� �wiadectwo w zebraniu, otrzyma� dziedzictwo.
57 Dawid w mi�osierdziu swym dost�pi� stolicy kr�lewskiej na wieki.
58 Eliasz, gdy si� zapali� gorliwo�ci� o zakon, zosta� wzi�ty do nieba.
59 Ananiasz i Azariasz i Misael wierz�c wybawieni zostali z p�omienia.
60 Daniel w swej prostocie wybawiony zosta� z paszcz�ki lw�w.
61 I tak rozmy�lajcie z pokolenia w pokolenie, �e wszyscy, kt�rzy w Nim nadziej� pok�adaj�, nie s�abn�.
62 A nie b�jcie si� s��w cz�owieka grzesznego, bo chwa�a jego, to gn�j i robactwo;
63 dzi� si� wywy�sza, a jutro si� go nie znajdzie, gdy� si� obr�ci� w ziemi� sw�, a my�l jego zgin�a.
64 A przeto wy, synowie, wzmocnijcie si� i post�pujcie m�nie wed�ug zakonu, bo w nim s�awni b�dziecie.
65 A oto Szymon, brat wasz, wiem, �e jest cz�owiekiem do rady; s�uchajcie go zawsze, a on wam b�dzie ojcem.
66 A Juda Machabeusz, mocny si�� od m�odo�ci swej, niech b�dzie wodzem rycerstwa i on b�dzie prowadzi� walk� ludu.
67 I zbierzecie do siebie wszystkich, kt�rzy pe�ni� zakon, i dokonajcie pomsty ludu swojego.
68 Oddawajcie wzajem poganom, a pilnujcie przykaza� zakonu �
69 - I da� im b�ogos�awie�stwo, i do��czony zosta� do ojc�w swoich.
70 I umar� roku setnego czterdziestego sz�stego; a pogrzebany zosta� przez syn�w swoich w Modin i p�aka� go wszystek Izrael p�aczem wielkim.

CZʦ� II (3,1 - 9,22)
WALKI JUDY MACHABEUSZA

I. Za panowania Antiocha Epifanesa.(3,1 - 6,17)

1. POCHWA�A JUDY MACHABEUSZA (3,1-9).

3
1 I powsta� Juda, kt�rego zwano Machabeuszem, syn jego, zamiast niego.
2 I pomagali mu wszyscy bracia jego i wszyscy, kt�rzy si� byli przy��czyli do ojca jego, i prowadzili walk� Izraela z weselem.
3 I rozszerzy� s�aw� ludu swego, i wzi�� na siebie pancerz jak olbrzym, i przepasa� si� or�em wojennym swoim ku bitwie, i broni� wojska mieczem swym.
4 Sta� si� podobnym lwu w czynach swoich, i jak szczeni� lwie, rycz�ce na po��w.
5 I �ciga� bezbo�nych pilnie ich szukaj�c, a tych, kt�rzy trwo�yli lud jego, ogniem pali�;
6 i odp�dzeni zostali nieprzyjaciele jego z boja�ni przed nim, a wszyscy sprawcy nieprawo�ci wpadli w trwog�, i poszcz�ci�o si� wybawienie jego w r�ce jego.
7 I j�trzy� wlelu kr�l�w, a rozwesela� Jakuba czynami swymi; na wieki pami�� jego b�dzie w b�ogos�awie�stwie.
8 I obje�d�a� miasta judzkie, i wytraci� z nich ludzi bezbo�nych, i odwr�ci� gniew od Izraela.
9 I sta� si� s�awnym a� do kra�c�w ziemi, i zgromadzi� gin�cych.

2. ZWYCI�STWA NAD APOLONIUSZEM I SERONEM (3,10-26). Zwyci�stwo nad Apoloniuszem (10-12). Nad Seronem: zetkni�cie si� pod Bethoron (13-16). Juda dodaje odwagi swym nielicznym zast�pom (17-22); zwyci�stwo (23-26).

10 I zebra� Apoloniusz pogan i wielkie wojsko z Samarii, aby walczy� przeciw Izraelowi.
11 I dowiedzia� si� Juda, i wyci�gn�� przeciw niemu, i porazi� i zabi� go; i poleg�o wielu ranionych, a reszta uciek�a.
12 I pobra� �upy ich, i miecz Apoloniusza wzi�� Juda, i walczy� nim po wszystkie dni.
13 I us�ysza� Seron, hetman wojska syryjskiego, i� Juda zebra� ko�o siebie gromad� i towarzystwo wiernych, i rzek�:
14 �Uczyni� sobie imi� i ws�awi� si� w kr�lestwie, a zwalcz� Jud� i tych, kt�rzy z nim s�, kt�rzy wzgardzili s�owem kr�lewskim.�
15 I przygotowa� si� i ci�gn�y z nim wojska bezbo�nik�w, mocni pomocnicy, aby si� pom�ci� nad synami izraelskimi.
16 I podeszli a� do Bethoron; i wyci�gn�� przeciwko niemu Juda z niewielu lud�mi.
17 - A gdy ujrzeli wojsko, id�ce przeciw sobie, rzekli do Judy: �Jak�e si� b�dziemy mogli potyka�, my nieliczni, z tak wielkim i z tak mocnym ludem, a my dzisiaj utrudzeni jeste�my postem ?�
18 I rzek� Juda: ��atwo jest, �eby wielu wpad�o w r�ce niewielu; a nie ma r�nicy przed obliczem Boga niebieskiego wybawi� przez wielu albo przez niewielu,
19 bo nie przez mn�stwo wojska odnosi si� zwyci�stwo w bitwie, ale z nieba jest si�a.
20 Oni id� przeciw nam z mn�stwem upornym i z hardo�ci�, aby wyg�adzi� nas i �ony nasze i syn�w naszych, i aby nas z�upi�;
21 ale my walczy� b�dziemy o dusze nasze i o prawa nasze,
22 a sam Pan zetrze ich przed obliczem naszym; a wy si� ich nie b�jcie.�
23 - A gdy przesta� m�wi�, uderzy� na nich z nag�a i pora�ony zosta� Seron i wojsko jego przed nim.
24 I goni� go od zbocza Bethoron a� do pola; i poleg�o z nich o�miuset m��w, a inni uciekli do ziemi Filisty�skiej.
25 I pad� strach i boja�� przed Jud� i bra�mi jego na wszystkie narody woko�o;
26 i dosz�o do kr�la imi� jego, i o bitwach Judy opowiada�y wszystkie narody.

3. KIEROWNICTWO WOJNY Z �YDAMI W R�KACH LIZJASZA (3,27-37). Antioch zbiera wojsko przeciw �ydom (27) i udaje si� do Persji w celu �ci�gni�cia pieni�dzy (28-31) zdaj�c na Lizjasza rz�dy kraju i prowadzenie wojny z �ydami (32-37).

27 A kr�l Antioch, skoro us�ysza� te mowy, rozgniewa� si� w sercu i pos�a�, i zebra� wojsko wszystkiego kr�lestwa swego, obozy bardzo mocne:
28 i otworzy� skarb sw�j, i da� �o�d na rok wojsku, i rozkaza� im by� w, pogotowiu na wszystko.
29 I ujrza�, �e brak mu pieni�dzy w skarbie, a podatki krainy by�y ma�e na skutek rozruch�w i mordu, kt�ry w ziemi uczyni�, �eby znie�� prawa, kt�re by�y za pierwszych dni;
30 i obawia� si�, �e nie b�dzie mia�, jak ju� raz i drugi by�o na nak�ady i upominki, kt�re przedtem by� dawa� szczodr� r�k� i przewy�sza� kr�l�w, kt�rzy przed nim byli.
31 I upad�o mu serce bardzo, i umy�li� pojecha� do Persji i wybra� podatki z krain, i zebra� srebra wiele.
32 - I zostawi� Lizjasza, cz�owieka znakomitego z kr�lewskiego rodu, nad sprawami kr�lewskimi od rzeki Eufratu a� do rzeki egipskiej,
33 i �eby chowa� Antiocha, syna jego, dop�ki nie wr�ci.
34 I odda� mu po�ow� wojska i s�onie, i zostawi� mu polecenie o wszystkim, co zamierza�, i oko�o mieszkaj�cych w Judei i w Jeruzalem;
35 i aby przeciw nim pos�a� wojsko, w celu starcia i wykorzenienia mocy izraelskiej i ostatk�w Jeruzalem, i wytracenia pami�ci o nich z miejsca;
36 i �eby osadzi� jako mieszka�c�w syn�w cudzoziemskich we wszystkich granicach ich, i ziemi� ich losem podzieli�.
37 A kr�l wzi�� ze sob� cz�� wojska pozosta�ego i wyjecha� z Antiochii, sto�ecznego miasta kr�lestwa swego, roku setnego czterdziestego si�dmego, i przeprawiwszy si� przez rzek� Eufrat obje�d�a� wy�sze krainy.

4. KL�SKA GORGIASZA (3,38 - 4,27). Nikanor i Gorgiasz pod Emaus (38-41). Juda postanawia broni� lud (42-43). Post i modlitwa �yd�w w Masfa (44-54). Wojsko �ydowskie zorganizowane, rozbija ob�z na po�udnie od Emaus (55-60). Podczas gdy Gorgiasz z cz�ci� wojska chce podej�� Jud� (4,1-5), ten napada na reszt� armii syryjskiej i zadaje jej kl�sk� (6-15), a nast�pnie rozbija oddzia� Gorgiasza (16-25). Przera�enie Lizjasza na wie�� o kl�sce (26-27).

38 I wybra� Lizjasz Ptolemeusza, syna Dorymina, i Nikanora, i Gorgiasza, m��w mocnych z przyjaci� kr�lewskich,
39 i pos�a� z nimi czterdzie�ci tysi�cy m��w i siedem tysi�cy jezdnych, aby ci�gn�li do ziemi Judzkiej i zniszczyli j� wed�ug rozkazu kr�la.
40 I ruszyli ze wszystkim wojskiem swym, i przyci�gn�li, i po�o�yli si� pod Emaus w polu.
41 I us�yszeli kupcy krain imi� ich, i nabrali srebra i z�ota bardzo wiele i s�ug, i przyszli do obozu, aby nabywa� syn�w izraelskich jako niewolnik�w; i przy��czy�y si� do nich wojska syryjskie i ziemie obcych narod�w.
42 - I obaczy� Juda i bracia jego, i� si� z�ego namno�y�o, a wojska przybli�a�y si� do granic ich, i dowiedzieli si� o s�owach kr�la, kt�rymi rozkaza� uczyni� ludowi zgub� i wyniszczenie.
43 I rzekli jeden do drugiego: �Podnie�my nar�d nasz z ruiny, a walczmy za lud nasz i za �wi�to�ci nasze!�
44 - I zebra�o si� zgromadzenie, aby si� przygotowa� na wojn� i �eby si� modli� i prosi� o mi�osierdzie i zlitowanie.
45 A w Jeruzalem nie mieszkano, ale by�o jak pustynia; nie by�o, kto by wchodzi� i wychodzi� z syn�w jego, i miejsce �wi�te by�o deptane, a synowie cudzoziemc�w byli na zamku i tam by�o mieszkanie pogan; i odj�ta by�a rozkosz od Jakuba, i usta� tam flet i cytra.
46 I zebrali si�, i przyszli do Masfa naprzeciw Jeruzalem, gdy� przedtem miejsce modlitwy Izraela by�o w Masfa.
47 I po�cili dnia tego, i oblekli si� we w�osiennice, i posypali popio�em g�owy swoje, i rozdarli szaty swoje;
48 i roz�o�yli ksi�gi zakonu, z kt�rych dowiadywali si� poganie podobie�stwa ba�wan�w swoich.
49 I przynie�li ubiory kap�a�skie i pierwociny i dziesi�ciny, i wezwali nazarejczyk�w, kt�rzy byli dni wype�nili, i wo�ali wielkim g�osem do nieba m�wi�c:
50 �C� z tymi czyni� b�dziemy i dok�d ich powiedziemy?
51 I �wi�to�ci twoje podeptane s� i splugawione s�, i kap�ani twoi stali si� na p�acz i na poni�enie.
52 A oto poganie zebrali si� przeciw nam, aby nas wyg�adzi�; ty wiesz, co my�l� przeciwko nam.
53 Jak�e si� b�dziemy mogli osta� przed obliczem ich, je�li ty, Bo�e, nas nie uratujesz?�
54 I w tr�by uderzyli g�osem wielkim.
55 A potem Juda ustanowi� wodz�w nad ludem, rotmistrz�w i setnik�w, i pi��dziesi�tnik�w, i dziesi�tnik�w.
56 I rzek� tym, kt�rzy budowali domy i pojmowali �ony, i sadzili winnice, i boja�liwym, aby si� wr�cili wed�ug zakonu ka�dy do domu swego.
57 I ruszyli si� z obozem, i roz�o�yli si� na po�udnie od Emaus. I rzek� Juda: 58�Gotujcie si� i b�d�cie synami m�nymi i b�d�cie rano w pogotowiu, aby walczy� z tymi poganami, kt�rzy si� zeszli przeciw nam, �eby wytraci� nas i �wi�to�ci nasze.
59 Bo lepiej nam umrze� na wojnie, ni� patrze� na z�o ludu naszego i �wi�to�ci.
60 A jaka b�dzie wola w niebie, tak niechaj si� stanie !�

4
1 I wzi�� Gorgiasz pi�� tysi�cy m��w i tysi�c jezdnych wybranych,
2 i ruszyli z obozem w nocy, aby przyci�gn�� do obozu �ydowskiego i z nag�a ich porazi�; a synowie, kt�rzy byli z zamku, byli ich przewodnikami.
3 I us�ysza� Juda, i powsta� sam i mocarze, aby porazi� moc wojska kr�lewskiego, kt�re by�o w Emaus;
4 bo jeszcze by�o wojsko rozproszone poza obozem.
5 I przyszed� Gorgiasz do obozu Judy w nocy, i nie znalaz� nikogo; i szuka� ich po g�rach, bo m�wi�:
6 �Uciekaj� ci przed nami.� - A gdy si� rozednia�o, ukaza� si� na polu Juda z trzema tylko tysi�cami m��w, kt�rzy zbroi i miecz�w nie mieli.
7 I ujrzeli wojsko poga�skie bardzo mocne i zbrojne, i jazd� woko�o nich, a byli oni do�wiadczeni w wojnie.
8 I rzek� Juda do m��w, kt�rzy z nimi byli:�Nie b�jcie si� mn�stwa ich i natarcia ich nie b�jcie si� !
9 Pami�tajcie jak ojcowie nasi byli wybawieni w morzu Czerwonym, gdy ich Faraon goni� z wojskiem wielkim.
10 A teraz wo�ajmy do nieba, a zmi�uje si� Pan nad nami i wspomni na przymierze ojc�w naszych i zetrze to wojsko dzi� przed obliczem naszym;
11 a poznaj� wszystkie narody, �e jest taki, kt�ry mo�e wybawi� i wyzwoli� Izraela.�
12 I podnie�li cudzoziemcy oczy swe, i ujrzeli ich ci�gn�cych przeciw sobie.
13 I wyszli z obozu ku bitwie, a ci, kt�rzy byli z Jud�, uderzyli w tr�by.
14 I stoczyli bitw�, i starci zostali poha�cy, i uciekli w pole.
15 A wszyscy, kt�rzy byli na ko�cu, od miecza padli i gonili ich a� do Gezeron i a� do p�l Idumei i Azotu i Jamnii; i poleg�o z nich a� do trzech tysi�cy m��w.
16 I wr�ci� si� Juda i wojsko id�ce za nim.
17 I m�wi� do ludu: �Nie �akomcie si� na �upy, bo wojna przeciwko nam jest,
18 a Gorgiasz i wojsko jego jest blisko nas na g�rze; ale st�jcie teraz przeciwko nieprzyjacio�om naszym i zwalczcie ich, a potem bezpiecznie b�dziecie zbiera� �upy.�
19 A gdy jeszcze to m�wi� Juda, oto ukaza�a si� jedna cz��, wygl�daj�ca z g�r.
20 I obaczy� Gorgiasz, �e ludzie jego pouciekali, a ob�z spalono, bo dym, kt�ry by�o wida�, pokazywa�, co si� sta�o.
21 Gdy to oni ujrzeli, ul�kli si� bardzo, widz�c zarazem w polu i Jud� i wojsko, gotowe ku bitwie.
22 I pouciekali wszyscy w pole cudzoziemc�w.
23 A Juda wr�ci� si� ku �upom obozu, i pobrali wiele z�ota i srebra, i b��kit�w, i szkar�atu morskiego, i wielkie bogactwa.
24 A wr�ciwszy si� �piewali pie�ni i b�ogos�awili Boga pod niebo: �I� dobry jest, i� na wieki mi�osierdzie jego.�
25 I sta�o si� wybawienie wielkie w Izraelu dnia tego.
26 -A wszyscy cudzoziemcy, kt�rzy uciekli, przyszli i powiedzieli Lizjaszowi wszystko, co si� by�o sta�o.
27 A gdy on to us�ysza�, zatrwo�y� si� i upad� na duchu, i� si� nie sta�o Izraelowi, jak on chcia� i jak kr�l rozkaza�.

5. PORA�KA LIZJASZA (4,28-35). Lizjasz w Bethoron (28-29); modlitwa Judy (30-33); pora�ka Syryjczyk�w (34-35).

28 A drugiego roku zebra� Lizjasz wybranych sze��dziesi�t tysi�cy m��w, a jezdnych pi�� tysi�cy, aby ich pokona�.
29 I przyci�gn�li do �ydowskiej ziemi, i po�o�yli si� obozem ko�o Bethoron; i zabieg� im Juda z dziesi�ciu tysi�cami m��w.
30 A ujrzeli wojsko mocne i modli� si�, i rzek�: �B�ogos�awiony jeste�, Wybawicielu Izraela, kt�ry z�ama�e� natarcie mocarza r�k� Dawida, s�ugi twego, i wyda�e� ob�z cudzoziemc�w w r�ce Jonaty, syna Saula, i giermka jego!
31 Wydaj to wojsko w r�ce ludu twego izraelskiego, a niech b�d� poha�bieni z wojskiem swym i z jezdnymi swymi !
32 Pu�� na nich strach i zniszcz �mia�o�� mocy ich, a niech si� przera�� starciem swoim !
33 Pora� ich mieczem tych, kt�rzy ci� mi�uj�, a niech ci� chwal� pie�niami wszyscy, kt�rzy znaj� imi� twoje !�
34 I stoczyli bitw�, i leg�o z wojska Lizjaszowego pi�� tysi�cy m��w.
35 A Lizjasz widz�c ucieczk� swoich, a �mia�o�� yd�w, i �e byli gotowi albo �y�, albo m�nie umrze�, odjecha� do Antiochii i zebra� �o�nierzy, aby z wi�kszym pocztem znowu przy ci�gn�� do �ydowskiej ziemi.

6. OCZYSZCZENIE �WI�TYNI (4,36-6l). Juda z bra�mi op�akuje zniszczenie �wi�tyni (36-40). Oczyszczenie miejsca �wi�tego (41-51) i po�wi�cenie (52-59). Ufortyfikowanie Jerozolimy i Betsur (60-61).

36 I rzek� Juda i bracia jego: �Oto starci s� nieprzyjaciele nasi; p�jd�my� teraz, aby oczy�ci� i odnowi� �wi�tyni�
37 I zebra�o si� wszystko wojsko,
38 i przyszli na g�r� Syjon. I obaczyli �wi�tyni� spustoszon� i o�tarz zbezczeszczony, i bramy popalone, a w dziedzi�cach wyros�y krzewy jak w lesie albo na g�rach, i komory kap�an�w rozwalone.
39 I rozdarli szaty swe, i p�akali p�aczem wielkim, i popio�em g�ow� sw� posypali.
40 I upadli twarz� na ziemi�, i uderzyli w tr�by znak�w,
41 i wo�ali do nieba. - Wtedy Juda wyznaczy� m��w, aby walczyli przeciwko tym, co byli na zamku, dop�kiby nie oczyszczono �wi�tyni.
42 I obra� kap�an�w bez zmazy i wiernie zachowuj�cych zakon Bo�y;
43 i oczy�cili �wi�tyni�, i wynie�li kamienie splugawione na miejsce nieczyste.
44 I pomy�la� o o�tarzu ca�opalenia, kt�ry by� zbezczeszczony, co by z nim uczyni�.
45 I przysz�a im rada dobra, aby go rozwali�, �eby im snad� nie by� powodem ha�by, poniewa� splugawili go poganie;
46 i rozwalili go. A na g�rze domu, na miejscu sposobnym z�o�yli kamienie, a�by przyszed� prorok i orzek�,
47 co z nimi zrobi�. I wzi�li kamienie ca�e wed�ug zakonu, i zbudowali o�tarz nowy na kszta�t owego, kt�ry by� pierwej;
48 i zbudowali �wi�tyni� i co by�o w domu wewn�trz i po�wi�cili ko�ci� i dziedzi�ce.
49 I naczynili nowych naczy� �wi�tych, i wnie�li �wiecznik i o�tarz kadzenia i st� do ko�cio�a.
50 I kadzid�o spalili na o�tarzu, i zapalili lampy, kt�re by�y na �wieczniku, i �wieci�y w ko�ciele.
51 I pok�adli chleb na st�, i zas�ony zawiesili, i sko�czyli wszystkie dzie�a, kt�re podj�li.
52 I wstali przed porankiem dwudziestego pi�tego dnia, miesi�ca dziewi�tego (jest to miesi�c Kasleu), roku setnego czterdziestego �smego,
53 i z�o�yli ofiary wed�ug zakonu na o�tarzu ca�opalenia nowym, kt�ry zbudowali.
54 Wedle czasu i wedle dnia, w kt�rym go byli poganie splugawili, w ten sam by� odnowiony z pie�niami, z cytrami, z lutniami, z cymba�ami.
55 I pad� lud wszystek na oblicze, i k�aniali si�, i b�ogos�awili do nieba tego, kt�ry im da� szcz�cie.
56 I uczynili po�wi�cenie o�tarza przez osiem dni, i ofiarowali ca�opalenia z weselem i ofiar� wybawienia i chwa�y.
57 A prz�d ko�cio�a ozdobili wie�cami z�otymi i ma�ymi tarczami, i po�wi�cili bramy i komory, i przyprawili drzwi do nich.
58 I sta�o si� mi�dzy ludem wesele bardzo wielkie, i odwr�cone zosta�o ur�ganie pogan.
59 I postanowi� Juda i bracia jego i wszystko zebranie izraelskie, �eby obchodzono dzie� po�wi�cenia o�tarza czas�w swoich z roku na rok przez osiem dni, od dwudziestego pi�tego dnia miesi�ca Kasleu, z weselem i rado�ci�.
60 - I zbudowali w tym czasie g�r� Syjon i mury wysokie i wie�e mocne woko�o, aby kiedy nie przyszli poganie i nie podeptali jej, jak pierwej byli uczynili.
61 I osadzi� tam wojsko, aby jej strzegli; i opatrzy� j� ku strze�eniu Betsury, aby lud mia� miejsce obronne przeciw Idumei.

7. WOJNY Z S�SIEDNIMI KRAJAMI: IDUME�, BEANEM, AMMONEM (5,1-8).

5
1 I sta�o si�, gdy narody okoliczne us�ysza�y, i� zosta� odbudowany o�tarz i �wi�tynia, tak jak i przedtem,
2 rozgniewa�y si� bardzo i postanowi�y wytraci� z rodu Jakuba tych, kt�rzy byli mi�dzy nimi, i pocz�to zabija� lud i prze�ladowa�.
3 A Juda walczy� przeciwko synom Ezawa w Idumei i przeciw tym, kt�rzy byli w Akrabatanie, poniewa� oblegali Izraelit�w, i zada� im wielk� kl�sk�.
4 I wspomnia� na z�o�� syn�w Beana, kt�rzy byli ludowi sid�em i obraz� zasadzaj�c si� na� na drodze.
5 I zamkni�ci zostali przez niego w wie�ach, i podsun�� si� pod nich, i da� ich na wytracenie, i spali� wie�e ich ogniem ze wszystkimi, kt�rzy w nich byli.
6 I przeszed� do syn�w Ammona, i znalaz� wojsko mocne i ludu wiele, i Tymoteusza wodza ich;
7 i stoczy� z nimi wiele bitew, tak �e skruszeni zostali przed obliczem ich, i porazi� ich;
8 i wzi�� miasto Gazer i c�rki jego, i wr�ci� si� do �ydowskiej ziemi.

8. WALKI W GALILEI I GALAADZIE (5,9-54). �ydzi z Galaadu i z Galilei prosz� Jud� o pomoc (9-15). Zgromadzenie ludu, zarz�dzenia Judy (16-20). Zwyci�stwa Szymona w Galilei (21-23). Nabatejczycy opisuj� Judzie niebezpiecze�stwa, w jakich si� znajduj� �ydzi w Galaadzie (24-27). Juda zdobywa miasta Galaadu (28-36). Zwyci�stwo nad Tymoteuszem pod Rafon (37-44). Zdobycie Efronu (45-51). Przej�cie Jordanu i powr�t do Jerozolimy (52-54).

9 I zebra�y si� narody Galaadu przeciw Izraelitom, kt�rzy byli w ich granicach, aby ich wytraci�; i uciekli do zamku Dateman,
10 i pos�ali list do Judy i braci jego m�wi�c: �Zebrali si� przeciwko nam poganie okoliczni, aby nas wytraci�,
11 i gotuj� si� przyj�� i wzi�� zamek, na kt�ry uciekli�my, a Tymoteusz jest wodzem ich wojska.
12 A przeto teraz przyjd� i wyrwij nas z ich r�ki, bo wielu z nas pogin�o.
13 I wszyscy bracia nasi, kt�rzy byli w okolicy Tubin, zostali zabici; i zawiedli w niewol� �ony i dzieci i �upy ich, i zabili tam oko�o tysi�ca m��w.�
14 I jeszcze listy czytano, a oto inni pos�owie przyszli z Galilei z rozdartymi szatami, daj�c zna� w te� s�owa,
15 powiadaj�c, i� si� zebrali przeciwko nim od Ptolemaidy, z Tyru i z Sydonu, �i nape�niona jest wszystka Galilea cudzoziemcami, aby nas wytraci�.�
16 - A skoro us�ysza� Juda i lud te mowy, zesz�o si� zgromadzenie wielkie, aby obmy�le�, co uczyni� dla braci swych, kt�rzy byli uci�nieni i napadani przez nich.
17 I rzek� Juda Szymonowi, bratu swemu: �Obierz sobie m��w, a id� i wybaw braci twych w Galilei, a ja i brat m�j Jonata p�jdziemy do Galaadu.�
18 I zostawi� J�zefa, syna Zachariasza, i Azariasza jako wodz�w nad ludem z reszt� wojska na obron� w �ydowskiej ziemi, i rozkaza� im m�wi�c:
19 �B�d�cie prze�o�onymi nad tym ludem, a bitwy z poganami nie staczajcie, dop�ki si� nie wr�cimy.�
20 I oddzieli� Szymonowi m��w trzy tysi�ce, aby ci�gn�� do Galilei, a Judzie osiem tysi�cy do Galaadu.
21 I poci�gn�� Szymon do Galilei, i stoczy� wiele bitew z poganami, i skruszone zosta�y narody przed nim, i goni� ich a� do bramy Ptolemaidy;
22 i poleg�o z pogan oko�o trzy tysi�ce m��w, i wzi�� upy ich;
23 i zabra� tych, kt�rzy byli w Galilei i w Arbatis, z �onami i dzie�mi i ze wszystkim, co mieli, i przywi�d� do �ydowskiej ziemi z wielkim weselem.
24 A Juda Machabeusz i Jonata, brat jego, przeprawili si� przez Jordan i jechali trzy dni drogi przez puszcz�.
25 I spotkali ich Nabatejczycy, i przyj�li ich w pokoju, i powiedzieli im wszystko, co si� dzia�o z bra�mi ich w Galaadzie,
26 i �e wielu ich pojmano w Barasa i Bosor, i w Alimis, i w Kasfor, i w Maget, i w Karnaim; wszystko to miasta obronne i wielkie.
27 �Ale i w innych miastach galaadzkich s� w pojmaniu; i jutro postanowili przyci�gn�� z wojskiem do tych miast i wzi�� i wytraci� je dnia jednego.�
28 I natychmiast zwr�ci� si� Juda i wojsko jego na puszcz� Bosor, i zaj�� miasto, i pobi� wszystkich m�czyzn ostrzem miecza, i wzi�� wszystkie �upy ich, i spali� je ogniem.
29 I ruszyli stamt�d w nocy, i szli a� do zamku.
30 I sta�o si� na �witaniu, gdy podnie�li oczy swe, oto wielki lud, kt�rego nie by�o liczby, nios�cy drabiny i tarany, aby zdoby� zamek i walczy� przeciwko nim.
31 I zobaczy� Juda, i� si� bitwa zacz�a, a krzyk wojenny wst�powa� do nieba jak tr�ba i wo�anie wielkie z miasta,
32 i rzek� do wojska swego: �Potykajcie si� dzi� za braci waszych !�
33 I ci�gn�� trzema rz�dami za nimi; i uderzyli w tr�by, i krzykn�li modl�c si�.
34 I pozna�y wojska Tymoteusza, �e to Machabeusz, i uciek�y przed nim; i zadali im wielk� kl�sk�, i poleg�o z nich tego dnia osiem tysi�cy m��w.
35 A Juda obr�ci� si� ku Masfie i zdoby� j�, i wzi�� j�; i pobi� ka�dego m�czyzn�, i pobra� �upy jej,
36 i spali� j� ogniem. Stamt�d pod��y� i wzi�� Kasbon i Maget, i Bosor, i inne miasta Galaadu.
37 Po tych wypadkach zgromadzi� Tymoteusz drugie wojsko i po�o�y� si� obozem naprzeciw Rafonu za potokiem.
38 I pos�a� Juda na wyszpiegowanie wojska, i doniesiono mu m�wi�c: ��e wszystkie narody, kt�re s� woko�o nas, zesz�y si� do niego, wojsko bardzo wielkie;
39 i naj�li sobie Arab�w na pomoc, a po�o�yli si� obozem za potokiem, b�d�c gotowymi stoczy� z tob� bitw�.� I ruszy� Juda przeciwko nim.
40 I rzek� Tymoteusz do rotmistrz�w wojska swego: �Gdy si� przybli�y Juda z wojskiem i wojsko jego do potoku wody, i je�li si� przeprawi pierwej do nas, nie oprzemy si� mu, bo na pewno b�dzie mia� przewag� nad nami;
41 lecz je�li si� b�dzie ba� przeprawi� i po�o�y si� obozem przed rzek�, przeprawmy si� do nich, a pokonamy ich.�
42 A gdy Juda przyci�gn�� do potoku, postawi� pisarz�w ludu nad potokiem i rozkaza� im m�wi�c: ��adnego cz�owieka nie zostawiajcie, ale wszyscy niech id� do bitwy.�
43 I pierwszy przeprawi� si� do nich, a wszystek lud za nim; i pora�eni zostali wszyscy poganie przed nimi, i porzucili bro� sw�, i uciekli do zboru, kt�ry by� w Karnaim.
44 I wzi�� samo miasto, i zb�r spali� ogniem ze wszystkimi, kt�rzy w nim byli, i zgniecione zosta�o Karnaim, i nie mog�o si� oprze� Judzie.
45 I zgromadzi� Juda wszystkich Izraelit�w, kt�rzy byli w Galaadzie, od najmniejszego a� do najwi�kszego, i �ony ich, i dzieci, i wojsko bardzo wielkie, aby poszli do ziemi Judzkiej.
46 I przyszli a� do Efron; a by�o to miasto wielkie, w wej�ciu po�o�one, bardzo obronne, a nie m�g� go min�� ani po prawej ani po lewej stronie, ale droga by�a przez �rodek jego.
47 A ci, kt�rzy byli w mie�cie, zamkn�li si� i bramy kamieniami zawalili. I pos�a� do nich Juda s�owy spokojnymi,
48 m�wi�c: �Niech przejdziemy przez ziemi� wasz�, aby i�� do ziemi naszej, a nikt wam krzywdy nie zrobi, tylko pieszo przejdziemy.� I nie chcieli im otworzy�.
49 I rozkaza� Juda obwo�a� w wojsku, aby ka�dy szed� do szturmu z miejsca, na kt�rym by�.
50 I rzucili si� m�owie mocni; i dobywa� tego miasta ca�y dzie� i ca�� noc, i wydane zosta�o miasto w ich r�k�.
51 I pobili wszystkich m�czyzn ostrzem miecza, i zburzy� je do gruntu, i pobra� �upy jego, i przeszed� przez miasto po zabitych.
52 - A przeprawili si� przez Jordan na wielkim polu naprzeciw Betsan.
53 A Juda zbiera� pozostaj�cych w tyle i zach�ca� lud przez ca�� drog�, a� przyszli do ziemi Judzkiej.
54 I weszli na g�r� Syjon z weselem i z rado�ci�, i ofiarowali ca�opalenia, i� �aden z nich nie zgin��, a� si� wr�cili w pokoju.

9. J�ZEF I AZARIASZ PORYWAJ� SI� NA WALK� I PONOSZ� KL�SK� (5,55-64).

55 A za dni, w kt�rych Juda i Jonata byli w ziemi Galaad, a Szymon, brat jego, w Galilei przeciw Ptolemaidzie,
56 us�ysza� J�zef, syn Zachariasza, i Azariasz, dow�dca wojska, o szcz�liwym powodzeniu i bitwach, kt�re stoczono, i rzek�:
57 �Uczy�my i my sobie s�aw�, a id�my walczy� przeciw narodom, kt�re s� woko�o nas.�
58 I rozkaza� tym, kt�rzy byli w wojsku jego, i ruszyli do Jamnii.
59 A Gorgiasz i m�owie jego wyjechali z miasta przeciw nim do bitwy.
60 I pokonani uciekali J�zef i Azariasz a� do granic �ydowskiej ziemi; i poleg�y dnia tego z ludu izraelskiego oko�o dwa tysi�ce m��w,
61 i sta�a si� wielka ucieczka ludu, poniewa� nie us�uchali Judy i braci jego mniemaj�c, �e sobie m�nie post�pi� b�d� mogli.
62 A oni nie byli z rodu tych m��w, przez kt�rych sta�o si� zbawienie w Izraelu.
63 A m�owie Judy dost�pili wielkiej chwa�y w oczach wszystkiego Izraela i wszystkich narod�w, gdzie by�o imi� ich s�yszane.
64 I zeszli si� do nich szcz�cia winszuj�c.

10. ZWYCI�STWA JUDY NAD IDUMEJCZYKAMI I FILISTYNAMI (5,65-68).

65 I wyszed� Juda i bracia jego, i walczyli z synami Ezawa w ziemi, kt�ra jest ku po�udniowi; i zburzy� Hebron i c�rki jego; i mury jego, i wie�e woko�o niego popali�.
66 I ruszy� ob�z, aby i�� do ziemi cudzoziemc�w,i przechodzi� przez Samari�.
67 Dnia tego polegli kap�ani na wojnie, gdy chcieli m�nie poczyna�, gdy nierozwa�nie wyszli do bitwy.
68 I obr�ci� si� Juda do Azotu, do ziemi cudzoziemc�w, i porozwala� o�tarze ich, a rze�by bog�w ich popali� ogniem i pobra� �upy z miast i wr�ci� si� do ziemi Judzkiej.

11. �MIER� ANTIOCHA EPIFANESA (6,1-17). Po nieuda�ej wyprawie do Persji wraca Antioch do Babilonu (1-4). Dowiaduje si� o kl�skach Lizjasza w Judei (5-7). Uznaje, �e B�g go ukara� za przewinienia wobec �yd�w i �wi�tyni, i daje Filipowi polecenia co do swego syna (8-15). Umiera, tron obejmuje Antioch Eupator (16-17).

6
1 A kr�l Antioch przeje�d�a� wy�sze krainy, i dowiedzia� si�, i� by�o w Persji miasto Elimais, bardzo s�awne i bogate w srebro i z�oto, i zb�r w nim bardzo bogaty,
2 i tam zas�ony z�ote i pancerze i tarcze, kt�re zostawi� Aleksander Filipa, kr�l macedo�ski, kt�ry pierwszy kr�lowa� w Grecji.
3 I przyjecha�, i stara� si� zdoby� miasto i z�upi� je, ale nie m�g�, bo si� dowiedzieli o tym ci, kt�rzy byli w mie�cie
4 i stan�li do bitwy; i uciek� stamt�d, i odci�gn�� z wielkim smutkiem, i wr�ci� si� do Babilonu.
5 - I przyszed�, w Persji kto� z oznajmieniem mu, �e rozproszone zosta�y wojska, kt�re by�y w ziemi Judzkiej,
6 i �e Lizjasz z wielkim wojskiem ruszy� naprz�d i uciek� przed �ydami, i �e ci wzmocnili si� or�em i si�� i �upami wielkimi, zabranymi z oboz�w, kt�re pokonali,
7 i �e obalili obrzyd�o��, kt�r� by� zbudowa� na o�tarzu w Jeruzalem, a miejsce �wi�te otoczyli murami wysokimi jak pierwej, a tak�e Betsur�, miasto jego.
8 I sta�o si�, gdy kr�l us�ysza� te mowy, zl�k� si� i bardzo si� zasmuci�, i leg� na �o�e, i wpad� w niemoc ze smutku, �e mu si� nie powiod�o,
9 jak zamierza�. I by� tam przez d�ugi czas, bo si� by� odnowi� w nim smutek wielki, i zrozumia�, �e umrze.
10 I wezwa� swych przyjaci� wszystkich, i rzek� im: �Odszed� sen od oczu moich i smutek gn�bi me serce;
11 i rzek�em w sercu moim: �W jak wielkie utrapienie wpad�em i w jakie nawa�no�ci smutku, w jakim teraz jestem, ja, kt�ry by�em weso�y i umi�owany w mocy mojej !�
12 A teraz przypominam sobie z�o, kt�rego dokona�em w Jeruzalem, sk�d te� zabra�em wszystkie �upy z�ote i srebrne, kt�re w nim by�y, i pos�a�em, aby zabrano bez przyczyny tych, kt�rzy mieszkali w Judzkiej ziemi.
13 Pozna�em tedy, i� dlatego spotka�y mi� te n�dze; a oto gin� od �a�o�ci w cudzej ziemi.�
14 I przyzwa� Filipa, jednego z przyjaci� swoich, i prze�o�y� go nad wszystkim swym kr�lestwem;
15 i da� mu koron� i szat� sw� i pier�cie�, aby przyprowadzi� Antiocha, syna jego, i wychowa� go, i aby kr�lowa�.
16 - I umar� tam kr�l Antioch roku setnego czterdziestego dziewi�tego.
17 I dowiedzia� si� Lizjasz, i� kr�l umar�, i ustanowi� kr�lem Antiocha, syna jego, kt�rego wychowa� m�odzieniaszkiem, i nazwa� imi� jego Eupator.

II. Za panowania Antiocha Eupatora i Demetriusza.(6,18 - 9,22)

1. ANTIOCH EUPATOR W JUDEI, BITWA POD BET ZACHARIA (6,18-47). Juda oblega zamek syryjski w Jerozolimie (18-20). Eupator, wezwany przez obl�onych na pomoc (21-27), zbiera wojsko i wkracza do Judei (28-30). Nierozstrzygni�ta bitwa pod Betsur (31). Juda i wojska kr�lewskie pod Bet Zacharia; s�onie (32-41). Bitwa, bohaterska �mier� Eleazara, cofni�cie si� �yd�w (42-47).

18 A ci, kt�rzy byli na zamku, zamkn�li byli Izraelit�w doko�a �wi�tyni; i szukali zawsze ich z�ego, a wzmocnienia pogan. I postanowi� Juda wytraci� ich,
19 i zwo�a� wszystek lud, aby ich oblegli;
20 i zebrali si� razem, i oblegli ich roku setnego pi��dziesi�tego, i naczynili kusz i taran�w.
21 - I wyszli niekt�rzy z tych, kt�rzy byli w obl�eniu, i przy��czyli si� do nich niekt�rzy bezbo�ni z Izraelit�w,
22 i poszli do kr�la, i rzekli: �P�ki� nie uczynisz sprawiedliwo�ci i nie pom�cisz si� braci naszych?
23 My�my postanowili s�u�y� ojcu twemu i chodzi� wed�ug zarz�dze� jego i by� pos�usznymi wyrokom jego,
24 a synowie ludu naszego dlatego odstr�czali si� od nas i kt�rychkolwiek z naszych znajdywano, zabijano ich i dziedzictwa nasze rabowano.
25 A nie tylko na nas �ci�gn�li r�k�, ale i na wszystkie granice nasze.
26 A oto dzi� oblegli zamek jerozolimski, aby go zdoby�, i twierdz� w Betsurze opatrzyli;
27 a je�li ich czym pr�dzej nie uprzedzisz, co gorszego jeszcze zrobi� i nie b�dziesz ich m�g� opanowa�.�
28 - I rozgniewa� si� kr�l, skoro to us�ysza�, i zawo�a� wszystkich przyjaci� swych i wodz�w wojska swego i tych, kt�rzy nad jezdnymi byli;
29 ale i z innych kr�lestw i z wysp morskich zesz�y si� do niego wojska za pieni�dze.
30 I by�a liczba wojska jego sto tysi�cy pieszych, dwadzie�cia tysi�cy jezdnych i trzydzie�ci dwa s�onie wprawione do walki.
31 I przybyli przez Idume�, i roz�o�yli si� pod Betsur�, i walczyli przez wiele dni, i uczynili przyrz�dy wojenne; a obl�eni wyszli, popalili je ogniem i m�nie walczyli.
32 I odst�pi� Juda od zamku, i ruszy� ob�z do Betzachara, przeciwko wojsku kr�lewskiemu.
33 I wsta� kr�l przede dniem, i ruszy� wojsko na natarcie ku drodze Betzachara; i przygotowa�y si� wojska do bitwy, i uderzyli w tr�by;
34 a s�oniom pokazywali sok grona winnego i morwy, aby je rozjuszy� do bitwy.
35 I rozdzielili zwierz�ta po hufcach, i sta�o przy ka�dym s�oniu tysi�c m��w w pancerzach �a�cuszkowych i przy�bice miedziane na g�owach ich, a pi�ciuset jezdnych uszykowanych z wyboru by�o przy ka�dym zwierz�ciu.
36 Ci ju� uprzednio byli wsz�dzie, gdzie by�o zwierz�, i szli gdziekolwiek ono sz�o, a nie odst�powali od niego.
37 Ale i wie�e drewniane by�y na nich mocne, broni�ce ka�dego zwierz�cia, a na nich narz�dzia wojenne; a na ka�dej trzydziestu dwu m��w m�nych, kt�rzy walczyli z g�ry, i Indyjczyk, kt�ry kierowa� zwierz�ciem.
38 A reszt� jazdy rozszykowa� tu i tam na obie strony; aby wojsko tr�bami pobudzali i pop�dzali uszykowanych w hufcach jego.
39 A gdy s�o�ce rozb�ys�o na tarczach z�otych i miedzianych, roz�wieci�y si� od nich g�ry i b�yszcza�y jak pochodnie ogniste.
40 A wojsko kr�lewskie roz�o�y�o si� cz�ci� po wysokich g�rach, a cz�ci� po nizinach, i post�powali ostro�nie i w porz�dku.
41 I dr�eli wszyscy mieszkaj�cy w ziemi od g�osu mn�stwa i od pochodu zgrai i od chrz�stu zbroi, bo by�o wojsko bardzo wielkie i mocne.
42 - I przybli�y� si� Juda i wojsko jego do bitwy, i poleg�o z wojska kr�lewskiego sze�ciuset m��w.
43 I obaczy� Eleazar, syn Saury, jedno ze zwierz�t, ubrane zbroj� kr�lewsk�, a by�o wy�sze nad inne bestie, i zda�o mu si�, i� na niej kr�l siedzia�;
44 i po�wi�ci� si�, aby lud sw�j wyswobodzi�, a sobie wieczn� s�aw� zjedna�.
45 I pobieg� do niego �mia�o przez �rodek wojska, zabijaj�c po prawej i po lewej stronie, i padali od niego tam i sam.
46 I podszed� pod nogi s�onia, i po�o�y� si� pode�, i zabi� go, i upad� na� na ziemi�, i tam umar�.
47 A widz�c moc kr�lewsk� i nap�r wojska jego, ust�pili przed nimi.

2. OBLʯENIE JEROZOLIMY (6,48-63). Poddanie si� Betsur (48-50). Obl�enie Jerozolimy, g��d (51-54). Lizjasz us�yszawszy, �e Filip powr�ci� i zamierza obj�� rz�dy (55-56), doradza kr�lowi zawarcie pokoju, co dochodzi do skutku (57-61), lecz kr�l natychmiast narusza warunki (62-63).

48 A wojska kr�lewskie podesz�y przeciwko nim do Jeruzalem, i przybli�y� si� ob�z kr�lewski do �ydowskiej ziemi i g�ry Syjon.
49 I uczyni� pok�j z tymi, kt�rzy byli w Betsurze; i wyszli z miasta, gdy� b�d�c obl�eni, nie mieli tam �ywno�ci, bo by� to sabat ziemi.
50 I wzi�� kr�l Betsur�, i osadzi� tam stra�, aby j� zachowa�.
51 - I obr�ci� ob�z na miejsce �wi�te, i ustawi� tam kusze i tarany, i ogniste kule, i przyrz�dy do ciskania kamieni, i pociski, i samostrza�y na wypuszczanie strza�, i proce.
52 Uczynili te� oni przyrz�dy przeciw przyrz�dom ich, i bili si� przez wiele dni.
53 Ale w mie�cie �ywno�ci nie by�o, przeto i� by� si�dmy rok, a kt�rzy byli zostali w Judei z pogan, spo�yli ostatek tego, co by�o schowane.
54 I na miejscu �wi�tym ma�o m��w zosta�o, bo ich by� zdj�� g��d, i rozbiegli si� ka�dy na miejsce swoje.
55 I us�ysza� Lizjasz, i� Filip, kt�rego by� kr�l Antioch jeszcze za �ycia wyznaczy�, aby wychowywa� Antiocha, syna jego, i aby kr�lowa�,
56 wr�ci� si� z Persji i Medii wraz z wojskiem, kt�re by�o z nim posz�o, i �e chcia� przej�� sprawy kr�lestwa.
57 I po�piesznie poszed� i rzek� do kr�la i wodz�w wojska: �Ubywa nas codzie� i �ywno�ci ma�o mamy, i miejsce, kt�re�my oblegli, jest obronne, a potrzeba nam zarz�dzi� o sprawach kr�lestwa.
58 Teraz tedy dajmy tym ludziom prawice i uczy�my pok�j z nimi i z ca�ym ich narodem;
59 a postan�wmy z nimi, aby, jak i przedtem, chodzili wed�ug praw swoich: bo dla zakonu swego, kt�rym wzgardzili�my, rozgniewali si� i to wszystko uczynili
60 � I spodoba�a si� mowa w oczach kr�lewskich i ksi��t; i pos�a� do nich pok�j uczyni�, i przyj�li go.
61 I przysi�g� im kr�l i ksi��ta, i wyszli z zamku.
62 I wjecha� kr�l na g�r� Syjon, i ogl�da� obron� miejsca; i z�ama� pr�dko przysi�g�, kt�r� z�o�y�, i rozkaza� obali� mur woko�o.
63 I wnet odjecha�; i wr�ci� si� do Antiochii i znalaz� Filipa, panuj�cego w mie�cie; i walczy� przeciw niemu, i zaj�� miasto.

3. DEMETRIUSZ ZDOBYWA TRON; BACHIDES I ALCIMUS W JUDEI (7,1-25). Demetriusz wraca z Rzymu i zostaje og�oszony kr�lem (1-4). Na skutek doniesie� zdrajcy �ydowskiego Alcima (5-7), kr�l wysy�a Bachidesa i Alcima z wojskiem do Judei (8-9). Ich ohydny podst�p (10-18). Bachides wraca do kr�la (19-20). Alcim, mianowany arcykap�anem, nie mo�e oprze� si� Judzie i wraca r�wnie� do kr�la (21-25).

7
1 Roku setnego pi��dziesi�tego pierwszego Demetriusz, syn Seleuka, wyjecha� z Rzymu i przyci�gn�� z niewielu m�ami do miasta nad morzem, i kr�lowa� tam.
2 I sta�o si�, gdy wszed� do domu kr�lestwa ojc�w swoich, pojma�o wojsko Antiocha i Lizjasza, aby ich przede� przywie��.
3 I dowiedzia� si� o tym, i rzek�: �Nie pokazujcie mi oblicza ich !�
4 I zabi�o ich wojsko. A Demetriusz zasiad� na stolicy kr�lestwa swego.
5 I przyszli do niego m�owie �li i bezbo�ni z Izraela, a przyw�dc� ich by� Alcim, kt�ry chcia� zosta� kap�anem.
6 I oskar�yli lud przed kr�lem m�wi�c: �Juda z bra�mi swymi wytraci� wszystkich przyjaci� twoich i nas rozp�dzi� z ziemi naszej.
7 A przeto teraz po�lij m�a, kt�remu ufasz, aby pojecha� i obejrza� wszystko zniszczenie, jakie poczyni� nam i krainom kr�lewskim, i �eby ukara� wszystkich przyjaci� jego i ich pomocnik�w.�
8 I obra� kr�l z przyjaci� swych Bachida, kt�ry panowa� za rzek�, m�a wybitnego w kr�lestwie i wiernego kr�lowi,
9 i pos�a� go, aby obejrza� zniszczenie, kt�re poczyni� Juda; ale i Alcima bezbo�nego naznaczy� na kap�a�stwo i rozkaza� mu, aby dokona� pomsty na synach izraelskich.
10 I ruszyli, i przyci�gn�li z wielkim wojskiem do ziemi Judzkiej; i wyprawili pos��w, i m�wili do Judy i braci jego s�owami spokojnymi zdradliwie.
11 Lecz ci nie dbali na mowy ich, bo widzieli, i� przyjechali z wielkim wojskiem.
12 I zesz�o si� do Alcima i Bachida zebranie doktor�w zakonnych, aby ��da� s�usznych rzeczy,
13 a najpierwsi asydejczycy, kt�rzy byli z syn�w izraelskich, i ��dali od nich pokoju.
14 Bo m�wili: �Cz�owiek kap�an z rodu Aaronowego przyjecha�, nie zdradzi nas.�
15 I m�wi� z nimi s�owy spokojnymi, i przysi�g� im m�wi�c: �Nie uczynimy nic z�ego ani wam ani przyjacio�om waszym.�
16 I uwierzyli mu; i pojma� z nich sze��dziesi�ciu m��w, i zabi� ich dnia jednego wed�ug s�owa, kt�re napisano:
17 �Cia�a �wi�tych twoich i krew ich wylali woko�o Jeruzalem, a nie by�o, kto by pogrzeba�.�
18 I pad�a boja�� i strach na wszystek lud, bo m�wili: �Nie ma w nich prawdy i s�du, bo przest�pili postanowienie i przysi�g�, kt�r� z�o�yli.�
19 I ruszy� Bachides wojsko od Jeruzalem, i po�o�y� si� ko�o Betzecha; i pos�a�, i pojma� wielu z tych, kt�rzy byli od niego pouciekali, i niekt�rych z ludu zabi� i wrzuci� w wielk� studni�.
20 I poruczy� Alcimowi krain�, i zostawi� z nim posi�ki na pomoc jemu, i odjecha� Bachides do kr�la.
21 A Alcim pilnie si� stara� o swoje najwy�sze kap�a�stwo.
22 I zeszli si� do niego wszyscy, kt�rzy rozterki czynili mi�dzy ludem swoim, i opanowali ziemi� Judzk�, i wielk� pora�k� uczynili w Izraelu.
23 I zobaczy� Juda wszystko z�o, kt�re uczyni� Alcimus i ci, co z nim byli, synom izraelskim, daleko wi�cej ni� poganie,
24 i wyjecha� na wszystkie granice �ydowskiej ziemi woko�o, i pom�ci� si� nad m�ami zbiegami, i przestali wi�cej najazd�w czyni� w ziemi.
25 I obaczy� Alcim, �e g�r� wzi�� Juda i ci, co z nim byli, i pozna�, �e im si� oprze� nie mo�e; i wr�ci� si� do kr�la, i oskar�y� ich o wiele zbrodni.

4. PORA�KA NIKANORA (7,26-50). Wys�any przez Demetriusza, Nikanor pr�no chce u�y� podst�pu (26-30) i ponosi pierwsz� kl�sk� pod Kafarsalama (31-32). Ur�ga kap�anom i �wi�tyni; modlitwa kap�an�w (33-38). Pod Bethoron Juda uprosiwszy pomoc Bo�� (39-42) bije wojsko Nikanora, kt�ry sam ginie (43-47). Dzie� Nikanora (48-50).

26 I pos�a� kr�l Nikanora, jednego ze znaczniejszych ksi��t swoich, kt�ry �ywi� nieprzyja�� przeciw Izraelowi, i rozkaza� mu, aby lud wytraci�.
27 I przyci�gn�� Nikanor do Jeruzalem z wojskiem wielkim, i pos�a� do Judy i do braci jego s�owami spokojnymi zdradliwie m�wi�c:
28 �Niechaj nie b�dzie wojny mi�dzy mn� i wami; przyjad� z ma�ym pocztem, aby oblicza wasze ogl�da� w pokoju.�
29 I przyjecha� do Judy, i przywitali si� z sob� spokojnie; a nieprzyjaciele byli w pogotowiu porwa� Jud�.
30 I dowiedzia� si� Juda, i� przyszed� do niego zdradliwie, i ul�k� si� go, i nie chcia� wi�cej widzie� oblicza jego.
31 A Nikanor zobaczy�, �e odkryto zamiar jego, i wyci�gn�� przeciw Judzie na bitw� ko�o Kafarsalama.
32 I poleg�o z wojska Nikanora oko�o pi�� tysi�cy m��w, i uciekli do miasta Dawidowego.
33 A po tych wypadkach Nikanor wjecha� na g�r� Syjon i wyszli niekt�rzy z kap�an�w ludu przywita� go w pokoju i pokaza� mu ca�opalenia, kt�re ofiarowano za kr�la.
34 A szydz�c wzgardzi� nimi i splugawi� i hardo m�wi�,
35 i przysi�g� z gniewem m�wi�c: �Je�li nie b�dzie wydany Juda i wojsko jego w r�ce moje, skoro si� wr�c� w pokoju, spal� ten dom � I wyszed� z wielkim gniewem.
36 A kap�ani weszli i stan�li przed o�tarzem i przed ko�cio�em, i p�acz�c m�wili:
37 �Ty, Panie, obra�e� ten dom, aby w nim wzywano imienia twego, aby by� domem modlitwy i pro�by ludowi twemu.
38 Uczy�e pomst� nad tym cz�owiekiem i nad wojskiem jego, i niech padn� od miecza; pami�taj na ich blu�nierstwa, a nie daj im, aby si� ostali !�
39 I wyjecha� Nikanor z Jeruzalem, i po�o�y� si� obozem ko�o Bethoron; i spotka�o si� z nim wojsko syryjskie.
40 A Juda po�o�y� si� ko�o Adarsa z trzema tysi�cami m��w; i modli� si� Juda, i rzek�:
41 �Gdy wys�a�cy od kr�la Sennacheryba zblu�nili ci, Panie, wyszed� anio� i pobi� z nich sto osiemdzlesi�t pi�� tysi�cy.
42 Tak zetrzyj to wojsko przed oczyma naszymi dzi� i niech wiedz� inni, i� �le m�wi� przeciw �wi�tyni twojej, a os�d� go wed�ug z�o�ci jego!�
43 - I stoczy�y wojska bitw� trzynastego dnia miesi�ca Adar, i starte zosta�o wojsko Nikanora, i poleg� sam najpierwej w bitwie.
44 A gdy ujrza�o wojsko jego, i� leg� Nikanor, porzucili or�e swe i uciekli;
45 i gonili ich jeden dzie� drogi od Adazer a� w pobli�e Gazary, daj�c za nimi znaki tr�bieniem.
46 I wybiegli ze wszystkich miast �ydowskiej ziemi woko�o, i rozbijali ich, i zwracali si� znowu przeciw nim, i wszyscy padli od miecza, i nie zosta� z nich ani jeden.
47 I pobrali �upy ich jako zdobycz, a uci�li g�ow� Nikanora i praw� r�k�, kt�r� by� hardo wyci�gn��, i przynie�li, i zawiesili naprzeciw Jeruzalem.
48 - I uradowa� si� lud bardzo, i obchodzili �w dzie� z wielkim weselem.
49 I postanowi�, aby obchodzono po wszystkie lata ten dzie� trzynastego dnia miesi�ca Adar.
50 I odpocz�a ziemia Judzka przez kr�tki czas.

5. JUDA ZAWIERA PRZYMIERZE Z RZYMIANAMI (8,1-32). S�awa Rzymian: zwyci�stwa, kt�re im da�y panowanie nad wielu krajami ( 1-11 ); ich wierno�� przymierzom ( 12-13) i forma rz�d�w (14-16). Juda wysy�a do nich poselstwo, prosz�c o przyja�� (17-20). Traktat przyja�ni (21-30). Ostrze�enie Demetriusza w sprawie �yd�w (31-32).

8
1 I us�ysza� Juda s�aw� Rzymian, �e s� mo�ni si�� i �e przystaj� na wszystko, czego si� od nich ��da, �e z tymi, kt�rzy si� do nich przy��czyli, zawarli przyja��, i �e s� mo�ni si��.
2 I us�yszeli o ich walkach i wielkich czynach, jakich dokonali w Galacji, �e ich zwyci�yli i pod ho�d podbili;
3 i jak wielkie rzeczy uczynili w ziemi Hiszpa�skiej, i �e zaw�adn�li kopalniami srebra i z�ota, kt�re tam s�, i opanowali wszystkie miejsca rad� i cierpliwo�ci�;
4 miejsca te�, kt�re daleko bardzo od nich by�y, i kr�l�w, kt�rzy przeciw nim przyci�gn�li od kra�c�w ziemi, starli i zadali im kl�sk� wielk�, a inni sk�adaj� im danin� na ka�dy rok;
5 �e Filipa i Perseusza, kr�la cetejskiego, i innych, kt�rzy przeciwko nim walczyli, starli na wojnie i zwyci�yli ich;
6 a Antiocha Wielkiego, kr�la Azji, kt�ry by� przeciw nim wojn� podni�s�, maj�c sto dwadzie�cia s�oni, jazd�, wozy i wojsko bardzo wielkie, na g�ow� pobili,
7 i �e go pojmali �ywego, i zobowi�zali go, aby dawa� wielki podatek on sam i ci kt�rzy by po nim kr�lowali, i �eby da� zak�adnik�w
8 i wed�ug umowy krain� Indyjsk�, Med�w i Lidyjczyk�w, co najlepsze krainy ich, a wzi�wszy je od nich, dali Eumenowi kr�lowi;
9 i �e ci, kt�rzy byli w Grecji, chcieli i�� i wyg�adzi� ich; i dosz�a rzecz do ich wiadomo�ci,
10 i wyprawili do nich wodza jednego, i stoczyli bitw� z nimi, i leg�o wielu z nich, i pojmali �ony ich i dzieci, i z�upili ich, a ziemie ich posiedli i mury ich rozwalili, i uczynili ich niewolnikami a� do dnia tego;
11 i inne kr�lestwa i wyspy, kt�re si� im kiedy sprzeciwi�y, wyg�adzili i pod moc swoj� podbili.
12 - A z przyjaci�mi swymi, i kt�rzy na nich polegali, przyja�� zachowali, i podbili kr�lestwa, kt�re by�y blisko i kt�re daleko, bo kt�rzykolwiek s�yszeli imi� ich, bali si� ich;
13 i ci, kt�rym pom�c chcieli na kr�lestwo, kr�lowali, a kt�rych chcieli, z kr�lestwa zrzucali, i wywy�szyli si� bardzo.
14 A przy tym wszystkim �aden nie nosi� korony ani si� nie ubiera� w szkar�at, aby si� w nim nadyma�.
15 I �e sobie uczynili dom radny, i co dzie� radzili si� trzechset dwudziestu, radz�cych zawsze o posp�lstwie, aby to czynili, co przystoi;
16 i poruczaj� zwierzchno�� sw� jednemu cz�owiekowi na ka�dy rok, aby panowa� nad wszystk� ich ziemi�; a wszyscy jednemu s� pos�uszni i nie ma zazdro�ci ani nienawi�ci mi�dzy nimi.
17 I obra� Juda Eupolema, syna Jana, syna Jakuba, i Jazona, syna Eleazara, i pos�a� ich do Rzymu, aby zawarli z nimi przyja�� i towarzystwo,
18 i �eby zdj�li z nich jarzmo Grek�w; bo widzieli, �e pod niewol� cisn�li kr�lestwo izraelskie.
19 I pojechali do Rzymu drog� bardzo wielk�, i weszli do rady, i rzekli:
20 �Juda Machabeusz i bracia jego i lud �ydowski pos�ali nas do was, aby�my z wami zawarli towarzystwo i pok�j, i �eby�my byli policzeni mi�dzy towarzysz�w i przyjaci� waszych.�
21 I spodoba�a si� ta mowa przed oczyma ich.
22 A ten jest odpis tego, co wypisali na tablicach miedzianych i pos�ali do Jeruzalem, aby tam u nich by�a pami�tka pokoju i towarzystwa:
23 �Niech si� dobrze dzieje Rzymianom i narodowi Judzkiemu na morzu i na ziemi na wieki, a miecz i nieprzyjaciel niech b�dzie od nich daleko!
24 A je�liby pierwej podniesiono wojn� przeciw Rzymianom albo przeciw kt�rym ich sprzymierze�com we wszystkim ich pa�stwie,
25 nar�d �ydowski da pomoc sercem zupe�nym, jak czas dozwoli,
26 a walcz�cym nie da ani nie dostarczy pszenicy, zbroi, pieni�dzy, okr�t�w, jak si� podoba�o Rzymianom; i przepis�w ich przestrzega� b�d� nic od nich nie bior�c.
27 Podobnie je�liby przeciw narodowi Judzkiemu pierwej podniesiono wojn�, Rzymianie dadz� im pomoc z serca, jak im czas dopu�ci,
28 a pomagaj�cym nie dadz� pszenicy, zbroi, pieni�dzy, okr�t�w, jak si� Rzymianom podoba�o; i b�d� przestrzega� przepis�w ich bez zdrady.
29 Wedle tych s��w zawarli Rzymianie umow� z ludem �ydowskim.
30 A je�li by po tych s�owach ci albo owi przyda� do tego albo uj�� co chcieli, uczyni� wed�ug woli swej; a cokolwiek przydadz� albo umniejsz�, wa�ne b�dzie.
31 - Ale i o krzywdach, jakie kr�l Demetriusz im wyrz�dzi�, napisali�my do niego m�wi�c: Czemu obci��y�e� jarzmo twe nad �ydami, przyiaci�mi i towarzyszami naszymi?
32 Je�li tedy drugi raz uciekn� si� do nas, przeciw tobie uczynimy im s�d i b�dziemy walczy� z tob� na morzu i na ziemi �

6. �MIER� JUDY MACHABEUSZA (9,1-22). Bachides i Alcimus, wys�ani przez Demetriusza, przybywaj� znowu do Jerozolimy (1-3). Bitwa pod Bere�: przera�enie �yd�w, z kt�rych wielu ucieka (4-6). Bohaterstwo Judy (7-10). Kl�ska �yd�w �mier� Judy (11-18). Jego pogrzeb, �a�oba �yd�w ( 19-22).

9
1 Tymczasem, skoro us�ysza� Demetriusz, �e poleg� Nikanor i wojsko jego w bitwie, postanowi� znowu pos�a� Bachida i Alcima do �ydowskiej ziemi, i prawe skrzyd�o z nimi.
2 I ci�gn�li drog�, kt�ra idzie do Galgala, i roz�o�yli si� obozem w Masalot, kt�re jest w Arbeli, i wzi�li je, i pobili dusz ludzkich wiele.
3 Miesi�ca pierwszego, roku setnego pi��dziesi�tego drugiego przyci�gn�li z wojskiem do Jeruzalem;
4 i ruszyli si�, i poszli do Berei, dwadzie�cia tysi�cy m��w, a dwa tysi�ce jezdnych.
5 A Juda le�a� obozem w Laisa i trzy tysi�ce m��w wybranych z nim;
6 i zobaczyli wielko�� wojska, �e ich wielu, i ul�kli si� bardzo, i wielu wymkn�o si� z obozu, i zosta�o z nich tylko o�miuset m��w.
7 I zobaczy� Juda, �e rozbieg�o si� wojsko jego, podczas gdy walka nast�powa�a, i struchla� w sercu, gdy� nie mia� czasu zebra� ich, i upad� na duchu.
8 I rzek� do tych, kt�rzy byli zostali: �Wsta�my, a p�jd�my przeciw nieprzyjacio�om naszym, mo�e b�dziemy mogli walczy� z nimi.�
9 I odwodzili go m�wi�c: �Nie b�dziemy mogli, ale teraz wybawmy dusze nasze i wr��my si� do braci naszych, a potem b�dziemy walczy� z nimi, bo nas ma�o jest.�
10 I rzek� Juda: �Nie daj tego, Bo�e, aby�my to uczyni� mieli, aby�my mieli ucieka� przed nimi; a je�li si� przybli�y� nasz czas, umrzyjmy m�nie za braci naszych, a nie czy�my zel�ywo�ci s�awie naszej!�
11 - I ruszy�o wojsko z obozu, i stan�li przeciwko nim; i rozdzielili si� jezdni na dwie cz�ci, a przed wojskiem szli procarze i strzelcy i pierwsi do potykania, wszyscy co mocniejsi.
12 A Bachides by� na prawym skrzydle; i przybli�y� si� hufiec z dwu stron,
13 i zatr�bili w tr�by. Zatr�bili te� tak samo i ci, kt�rzy byli ze strony Judy, i zadr�a�a ziemia od krzyku wojsk, i toczy�a si� bitwa od poranku a� do wieczora.
14 I ujrza� Juda, �e mocniejsza by�a cz�� wojska Bachidesa po prawej stronie, i zeszli si� z nim wszyscy sta�ego serca;
15 i star� prawe skrzyd�o, i goni� ich a� do g�ry Azotu.
16 A ci, kt�rzy na lewym skrzydle byli, widz�c, i� prawe skrzyd�o by�o pokonane, pu�cili si� za Jud� i za tymi, kt�rzy z nim byli, z ty�u.
17 I wzmog�a si� bitwa, i leg�o ranionych wielu z tych i z owych.
18 Juda te� poleg�, a inni uciekli.
19 A Jonata i Szymon wzi�li Jud�, brata swego, i pogrzebali go w grobie ojc�w swych w mle�cie Modin.
20 I p�aka� go wszystek lud izraelski p�aczem wielkim, i czynili �a�ob� przez wiele dni, i m�wili:
21 �Jak poleg� mocarz, kt�ry wybawia� lud izraelski !�
22 A reszta dziej�w walk Judy i wielkich czyn�w, jakich dokaza�, i wielko�ci jego nie zosta�y opisane, bo ich bardzo wiele by�o.

CZʦ� III (9,23 - 12,54)
JONATA WODZEM �YD�W I NAJWY�SZYM KAP�ANEM

1. WYB�R JONATY (9,23-31).

23 I sta�o si�: po �mierci Judy podnie�li g�ow� ludzie �li po wszystkich granicach izraelskich i powstali wszyscy, kt�rzy nieprawo�� czynili.
24 W owe dni by� g��d bardzo ci�ki; i podda�a si� Bachidesowi wszystka kraina ich z nimi.
25 I obra� Bachides m��w bezbo�nych, i ustanowi� ich panami krainy;
26 i szukali, i szpiegowali przyjaci� Judy, i wodzili ich do Bachidesa, i m�ci� si� nad nimi, i wy�miewa� ich.
27 I sta� si� ucisk wielki w Izraelu, jakiego nie by�o od dnia, kt�rego przestano widzie� proroka w Izraelu.
28 I zebrali si� wszyscy przyjaciele Judy, i rzekli do Jonaty:
29 �Odk�d brat tw�j Juda umar�, nie ma m�a podobnego jemu, kt�ry by wyci�gn�� przeciw wrogom naszym, Bachidesowi i tym, kt�rzy s� nieprzyjaci�mi narodu naszego.
30 A przeto dzi� obrali�my ci�, aby� by� ksi��ciem naszym zamiast niego i wodzem, �eby� prowadzi� wojny nasze.�
31 I przyj�� Jonata ksi�stwo natenczas, i powsta� na miejsce Judy, brata swego.

2. PIERWSZE WALKI Z BACHIDESEM (9,32-57). Bachides usi�uje zabi� Jonat�, kt�ry chroni si� na pustyni� Tekue (32-34). Jonata przeprawia si� przez Jordan, by pom�ci� �mier� brata swego Jana (35-42). Bachides puszcza si� za nim i wydaje mu bitw�, Jonata wraca do Judei (43-49). Bachides fortyfikuje miasta (50-53). �mier� Alcima; Bachides wraca do kr�la (54-57).

32 I dowiedzia� si� Bachides, i stara� si� go zabi�.
33 I dowiedzia� si� Jonata i Szymon, brat jego, i wszyscy, kt�rzy z nim byli, i uciekli na puszcz� Tekue, i po�o�yli si� nad wod� jeziora Asfar.
34 I dowiedzia� si� Bachides, i w dzie� sabatu przyci�gn�� sam i wszystko wojsko za Jordan.
35 - A Jonata pos�a� brata swego jako wodza ludu, i prosi� Nabutejczyk�w, przyjaci� swoich, aby im po�yczyli narz�dzi swych, kt�rych by� dostatek.
36 I wyszli synowie Jambrego z Madaby, i pojmali Jana i wszystko, co mia�, i odeszli, zabieraj�c to.
37 Po tych wypadkach dano zna� Jonacie i Szymonowi, bratu jego, �e synowie Jambrego sprawuj� gody wielkie i prowadz� z Madaby pann� m�od�, c�rk� jednego ze znacznych ksi��t chananejskich z okaza�o�ci� wielk�.
38 I wspomnieli na krew Jana, brata swego, i poszli, i skryli si� za g�r�.
39 I podnie�li oczy swe, i ujrzeli, a oto gromada i przygotowanie wielkie, a pan m�ody wyjecha� i przyjaciele jego, i bracia jego naprzeciw nich z b�bnami i z muzyk� i z licznym or�em.
40 I powstali na nich z zasadzki, i pobili ich, i poleg�o ranionych wielu, a ostatek ich uciek� w g�ry, i pobrali wszystkie �upy ich;
41 i obr�ci�y si� gody w �a�ob�, a g�os muzyki ich w p�acz.
42 I pom�cili si� krwi brata swego, i wr�cili si� do brzegu Jordanu.
43 -I us�ysza� Bachides, i przyci�gn�� w dzie� sabatu z wielkim wojskiem a� do brzegu Jordanu.
44 I rzek� do swoich Jonata: �Wsta�my, a walczmy przeciw nieprzyjacio�om naszym, bo nie tak jest dzi�, jak wczoraj i przedwczoraj.
45 Bo oto wojna jest przeciwko nam, a woda Jordanu st�d i stamt�d, i brzegi, i b�ota, i lasy, i nie ma miejsca do ust�pienia.
46 A przeto teraz wo�ajcie do nieba, aby�cie byli wybawieni z r�k nieprzyjaci� waszych.�
47 I stoczy�a si� bitwa. I wyci�gn�� Jonata r�k� sw�, aby uderzy� Bachidesa, lecz ten uchyli� si� od niego w ty�.
48 A Jonata i ci, co z nim byli, wskoczyli w Jordan, i przep�yn�li do nich Jordan.
49 I poleg�o ze strony Bachidesa tego dnia tysi�c m��w.
50 I wr�cili si� do Jeruzalem, i pobudowali miasta obronne w �ydowskiej ziemi, zamek, kt�ry by� w Jerycho, i w Ammaus, i w Bethoron, i w Betel, i w Tamnata, i w Fata, i w Topo z murami wysokimi, z bramami i z zaworami.
51 I obsadzi� je stra��, aby po nieprzyjacielsku obchodzili si� z Izraelem.
52 I opatrzy� miasto Betsur� i Gazar� i zamek, i obsadzi� je �o�nierzem i dostatkiem �ywno�ci.
53 I syn�w ksi��cych ziemi wzi�� w zak�ad i da� ich pod stra� na zamek w Jeruzalem.
54 A roku setnego pi��dziesi�tego trzeciego, miesi�ca drugiego rozkaza� Alcim rozwali� mury domu �wi�tego wn�trznego i dzie�o prorok�w zburzy�; i pocz�� burzy�.
55 W tym czasie zosta� pora�ony Alcim, i przerwane zosta�y dzie�a jego; i zamkni�te zosta�y usta jego, i upad� od parali�u, i nie m�g� dalej s�owa wyrzec ani rozrz�dzi� o domu swoim.
56 I umar� Alcim wtenczas w�r�d wielkich bole�ci.
57 I ujrza� Bachides, i� Alcim umar�, i wr�ci� si� do kr�la, i by�a w pokoju ziemia przez dwa lata.

3. NOWA WYPRAWA I KL�SKA BACHIDESA; ZAWARCIE POKOJU (9,58-73). Bachides, wezwany przez �yd�w odst�pc�w, pr�no usi�uje dosta� Jonat� podst�pem (58- 61); oblega Betbessen, lecz pokonany (62-64), przyjmuje warunki pokoju (70-72). Jonata osiada w Machmas i tam s�dzi lud (73).

58 I umy�lili wszyscy bezbo�ni m�wi�c: �Oto Jonata i ci, kt�rzy z nim s�, w spokoju mieszkaj� bezpiecznie; a tak teraz przywied�my Bachidesa, i pochwyta wszystkich jednej nocy.�
59 I poszli, i dali mu rad�.
60 I ruszy� si�, aby przyci�gn�� z wielkim wojskiem; i pos�a� potajemnie listy do swych towarzysz�w, kt�rzy byli w �ydowskiej ziemi, aby pojmali Jonat� i tych, kt�rzy z nim byli; ale nie mogli, bo si� dowiedzieli o ich zamiarze.
61 I pojma� z m��w krainy, kt�rzy byli sprawcami z�a, pi��dziesi�ciu i zabi� ich.
62 - I odjecha� Jonata i Szymon i ci, kt�rzy z nim byli, do Betbessen, kt�re jest na puszczy, i odbudowali rozwaliny jego, i opatrzyli je mocno.
63 I dowiedzia� si� Bachides, i zebra� wszystko wojsko swoje, i da� zna� tym, kt�rzy byli w �ydowskiej ziemi.
64 I przyci�gn��, i po�o�y� si� obozem pod Betbessen, i dobywa� go przez wiele dni, i narobi� wojennych przyrz�d�w.
65 I zostawi� Jonata w mie�cie Szymona, brata swego, i wyci�gn�� w pole, i przyjecha� z pocztem,
66 i porazi� Odaresa i braci jego i syn�w Faserona w namiotach ich, i pocz�� zabija� i wzrasta� w si�y.
67 A Szymon i ci, kt�rzy z nim byli, uczynili wycieczk� z miasta i popalili wojenne przyrz�dy;
68 i walczyli z Bachidesem, i zosta� przez nich pokonany, i utrapili go bardzo, bo zamiar jego i natarcie jego by�y daremne.
69 A rozgniewawszy si� na bezbo�nych m��w, kt�rzy mu rad� byli dali, aby przyjecha� do ich krainy, wielu z nich zabi�, a sam postanowi� wr�ci� si� z resztkami do swej krainy.
70 - I dowiedzia� si� Jonata, i wyprawi� do niego pos��w, aby u�o�y� z nim pok�j i wr�ci� mu wi�ni�w.
71 I rad przyj��, i uczyni� wedle s��w jego, i przysi�g�, i� po wszystkie dni �ycia jego nie uczyni mu nic z�ego.
72 I odda� mu wi�ni�w, kt�rych przedtem by� wywi�d� z ziemi �ydowskiej; a zawr�ciwszy odjecha� do swej ziemi i nie przyci�gn�� ju� wi�cej w granice jego.
73 - I usta� miecz w Izraelu, a Jonata mieszka� w Machmas, i pocz�� tam Jonata lud s�dzi�, i wyg�adzi� bezbo�nych z Izraela.

4. ALEKSANDER EPIFANES I DEMETRIUSZ UBIEGAJ� SI� O PRZYJA�� JONATY (10,1-47). Aleksander rozpoczyna walk� o tron przeciw Demetriuszowi (1-2). Demetriusz pewnymi ust�pstwami stara si� pozyska� Jonat�, kt�ry wyzyskuje now� sytuacj� (3-14). Aleksander ze swej strony mianuje Jonat� najwy�szym kap�anem (15-21). Demetriusz zaniepokojony tym (22-24), pisze znowu do �yd�w, zwalniaj�c ich od podatk�w i robi�c wielkie obietnice (25-45). �ydzi nie ufaj�c Demetriuszowi ��cz� si� z Aleksandrem (46-47).

10
1 Roku setnego sze��dziesi�tego Aleksander, syn Antiocha, kt�rego zwano Szlachetnym, przyci�gn�� i wzi�� Ptolemaid�; i przyj�li go, i kr�lowa� tam.
2 I us�ysza� kr�l Demetriusz, i zebra� wielkie wojsko, i wyjecha� przeciwko niemu na wojn�.
3 - I pos�a� kr�l Demetriusz list do Jonaty spokojnymi s�owy, aby go uczyni� wielkim.
4 Bo m�wi�: �Pospieszmy si� uczyni� z nim pok�j, pierwej nim z Aleksandrem uczyni przeciwko nam;
5 bo b�dzie pami�ta� na wszystko z�o, kt�re wyrz�dzili�my jemu i bratu jego i narodowi jego�
6 I da� mu w�adz� zbiera� wojsko i or� gotowa�, i by� towarzyszem jego, a tych, kt�rzy byli zak�adnikami na zamku, rozkaza� wyda�.
7 I przyjecha� Jonata do Jeruzalem, i odczyta� listy przed wszystkim ludem i tymi, kt�rzy na zamku byli.
8 I ul�kli si� boja�ni� wielk�, bo us�yszeli, �e kr�l da� mu w�adz� zbiera� wojsko.
9 I wydano Jonacie zak�adnik�w, i przywr�ci� ich rodzicom ich.
10 I mieszka� Jonata w Jeruzalem, i pocz�� budowa� i odnawia� miasto.
11 I rozkaza� robotnikom, aby pobudowali mury i g�r� Syjon kamieniem kwadratowym dla obrony; i tak uczynili.
12 A cudzoziemcy, kt�rzy byli na zamkach, kt�re by� Bachides pobudowa�, pouciekali,
13 i ka�dy opu�ci� miejsce swe, i odszed� do ziemi swojej.
14 Tylko w Betsurze zostali niekt�rzy z tych, co byli opu�cili zakon i przykazania Bo�e, bo ona im by�a schronieniem.
15 I us�ysza� kr�l Aleksander o obietnicach, kt�re da� Demetriusz Jonacie, i zdano mu spraw� o walkach i o czynach, kt�rych dokona� on i bracia jego, i o pracach, kt�re podejmowali.
16 I rzek�: �Czy znajdziemy innego takiego m�a? A teraz uczynimy go przyjacielem i towarzyszem naszym.�
17 I napisa� list, i pos�a� mu w te s�owa m�wi�c:
18 �Kr�l Aleksander bratu Jonacie pozdrowienie !
19 S�yszeli�my o tobie, �e jeste� m�em wielkiej mocy i godnym, aby� by� przyjacielem naszym.
20 Przeto teraz ustanawiamy ci� najwy�szym kap�anem narodu twego, i �eby� by� zwany przyjacielem kr�lewskim (i pos�a� mu szkar�atn� szat� i koron� z�ot�), aby� w naszych rzeczach z nami trzyma� i przyja�� z nami zachowa�.�
21 I oblek� si� Jonata w �wi�t� szat� miesi�ca si�dmego, roku setnego sze��dziesi�tego, w dzie� uroczystego �wi�ta Kuczek; i zebra� wojsko, i zbroi wielk� moc nagotowa�.
22 I us�ysza� Demetriusz o tym, i zaniepokoi� si� bardzo i rzek�:
23 �C�e�my to uczynili, i� nas Aleksander uprzedzi� i uzyska� przyja�� z �ydami ku swej obronie?
24 Napisz� i ja do nich s�owa pro�by, i dostoje�stwa i dary, aby byli mi pomocni.�
25 I napisa� im w te s�owa: �Kr�l Demetriusz narodowi �ydowskiemu pozdrowienie !
26 Poniewa� zachowali�cie przymierze z nami i trwali�cie w przyja�ni naszej, a nie przystali�cie do nieprzyjaci� naszych, us�yszeli�my i uradowali�my si�.
27 A teraz trwajcie jeszcze w dochowaniu nam wiary, a oddamy wam dobrem za to, co�cie nam uczynili,
28 i odpu�cimy wam powinno�ci wiele, i damy wam podarki.
29 A teraz czyni� was i wszystkich �yd�w wolnymi od danin, i czynsz soli daruj�, i korony odpuszczam, i trzeci� cz�� nasienia;
30 i po�ow� owoc�w z drzew, co na moj� stron� przypada, puszczam wam dnia dzisiejszego i na potem, aby ich odt�d nie brano z ziemi Judzkiej i od trzech miast, kt�re jej s� przydane z Samarii i z Galilei, od dnia dzisiejszego i po wszystek czas.
31 A Jeruzalem niech b�dzie �wi�te i wolne z granicami swymi, a dziesi�ciny i podatki niech jego b�d�.
32 Zrzekam si� te� w�adzy w zamku, kt�ry jest w Jeruzalem, i daj� go najwy�szemu kap�anowi, aby w nim umie�ci� m��w, kt�rychkolwiek sam obierze, kt�rzy by go strzegli.
33 I wszelk� dusz� �ydowsk�, kt�ra z ziemi �ydowskiej zosta�a pojmana, po wszystkim kr�lestwie moim woln� czyni� darmo, aby wszyscy byli wolni od podatk�w, tak�e za byd�o swoje.
34 A wszystkie dni uroczyste i sabaty, i nowie ksi�yca, i dni ustanowione, i trzy dni przed dniem uroczystym, i trzy dni po dniu uroczystym niech b�d� wszystkie dniami wolno�ci i odpuszczenia wszystkim �ydom, kt�rzy s� w kr�lestwie moim,
35 tak i� �aden nie b�dzie mia� w�adzy nic czyni� ani porusza� sprawy przeciwko kt�remu z nich w �adnej rzeczy.
36 A niechaj b�d� spisani z �yd�w do trzydziestu tysi�cy m��w w wojsku kr�lewskim, i dadz� im potrzeby, jak nale�y si� wszystkim wojskom kr�lewskim; a b�d� z nich wyznaczani, kt�rzy by byli po wszystkich zamkach kr�la wielkiego;
37 i b�d� z nich prze�o�eni nad sprawami kr�lestwa, kt�re si� sprawuje na wiar�, i niech b�d� z nich ksi��ta, i niech swoich praw u�ywaj�, jak kr�l rozkaza� w ziemi Judzkiej.
38 A trzy miasta, kt�re s� przydane do �ydowskiej ziemi z krainy Samaryjskiej, niechaj b�d� z �ydowsk� ziemi� poczytane, aby by�y pod jednym; i niech nie b�d� pos�uszne innej w�adzy, jeno kap�ana najwy�szego.
39 Ptolemaid� i okolice jej darowa�em �wi�tym, kt�rzy s� w Jeruzalem, na potrzebne nak�ady miejsca �wi�tego.
40 A ja daj� na ka�dy rok pi�tna�cie tysi�cy sykl�w srebra z dochod�w kr�lewskich, kt�re mi si� nale��;
41 i wszystko, co zosta�o, czego nie oddali byli ci, kt�rzy byli nad sprawami przesz�ych lat, od tego czasu b�d� dawa� na roboty domu.
42 A nadto pi�� tysi�cy sykl�w srebra, kt�re brano z dochod�w ko�cielnych na ka�dy rok, i te niech nale�� do kap�an�w, kt�rzy s� na pos�udze.
43 A kt�rzykolwiek schroniliby si� w ko�ciele, kt�ry jest w Jeruzalem, i we wszystkich granicach jego, b�d�c winnymi kr�lowi w jakiejkolwiek sprawie, niech b�d� wypuszczeni i wszystkie rzeczy, kt�re maj� w kr�lestwie moim, niech im wolne b�d�.
44 I na budowanie i na poprawianie budynku �wi�tego b�d� dawa� nak�ad z dochodu kr�lewskiego;
45 i na wybudowanie mur�w Jeruzalem, i na obwarowanie ich woko�o, i na pobudowanie mur�w w �ydowskiej ziemi.�
46 A gdy us�ysza� Jonata i lud te mowy, nie uwierzyli im ani ich nie przyj�li, bo wspomnieli na z�o wielkie, kt�re uczyni� w Izraelu, i �e utrapi� ich by� bardzo.
47 upodobali sobie Aleksandra, bo on by� pierwszy, kt�ry m�wi� do nich s�owa pokoju; i dawali mu pomoc po wszystkie dni.

5. WIDZENIE SI� JONATY Z ALEKSANDREM I PTOLEMEUSZEM (10,48-66). Po upadku i �mierci Demetriusza (48-50) Aleksander prosi o przyja�� Ptolemeusza, kt�ry przybywa do Ptolemaidy (51-58). Jonata, wezwany przez Aleksandra (59-60), mimo oskar�e� �yd�w odst�pc�w zostaje obsypany zaszczytami (61-66).

48 I zebra� kr�l Aleksander wielkie wojsko, i przyci�gn�� z wojskiem przeciwko Demetriuszowi.
49 I stoczyli bitw� dwaj kr�lowie, a wojsko Demetriusza uciek�o i goni� go Aleksander, i naciera� na nich.
50 I wzmog�a si� bitwa bardzo, a� zasz�o s�o�ce, i poleg� Demetriusz dnia tego.
51 - I wyprawi� Aleksander do Ptolemeusza, kr�la egipskiego, pos��w, w te s�owa m�wi�c:
52 �Poniewa� si� wr�ci�em do kr�lestwa mego i usiad�em na stolicy ojc�w moich, i obj��em panowanie, i porazi�em Demetriusza, i posiad�em ziemi� nasz�,
53 i stoczy�em z nim bitw�, i pokonany zosta� przez nas, on i wojsko jego, i usiedli�my na stolicy kr�lestwa jego,
54 teraz uczy�my przyja�� z sob� i daj mi c�rk� sw� za �on�, a ja b�d� zi�ciem twoim i dam tobie i jej dary godne ciebie.�
55 I odpowiedzia� Ptolemeusz m�wi�c: �Szcz�liwy dzie�, kt�rego si� wr�ci�e� do ziemi ojc�w twoich i usiad�e� na stolicy kr�lestwa ich !
56 A tak teraz uczyni� ci, co pisa�e�; ale zjed�my do Ptolemaidy, aby�my si� wzajemnie zobaczyli i abym ci po�lubi�, jak rzek�e�.�
57 I wyjecha� Ptolemeusz z Egiptu, on i Kleopatra, c�rka jego, i przyjecha� do Ptolemaidy roku setnego sze��dziesi�tego drugiego.
58 I wyjecha� naprzeciw niego kr�l Aleksander, i da� mu Kleopatr�, c�rk� sw�, i sprawi� jej wesele w Ptolemaidzie po kr�lewsku z wielk� chwa��.
59 I napisa� kr�l Aleksander do Jonaty, aby wyjecha� naprzeciw niego.
60 I pojecha� z chwa�� do Ptolemaidy, i zjecha� si� tam z dwoma kr�lami, i da� im wiele srebra i z�ota i upomink�w, i znalaz� �ask� przed oczyma ich.
61 I zeszli si� przeciwko niemu m�owie z�o�liwi z Izraela, m�owie bezbo�ni, skar��c na�; lecz nie dba� na nich kr�l.
62 I kaza� zdj�� z Jonaty szat� jego i oblec go w szkar�at; i tak uczynili. I posadzi� go kr�l, aby siedzia� z nim.
63 I rzek� ksi��tom swoim: �Wyjd�cie z nim w �rodek miasta i obwo�ajcie, aby nikt nie skar�y� na� o �adn� rzecz i �eby mu si� nikt nie przykrzy� w �adnej sprawie!�
64 I sta�o si�, skoro ci, co na� skar�yli, zobaczyli chwa�� jego, kt�r� obwo�ywano, a jego ubranego w szkar�at, wszyscy pouciekali.
65 I uwielmo�y� go kr�l, i wpisa� go mi�dzy przedniejszych przyjaci�, i ustanowi� go wodzem i uczestnikiem panowania.
66 I wr�ci� si� Jonata do Jeruzalem w pokoju i w rado�ci.

6. ZWYCI�STWO JONATY NAD APOLONIUSZEM (10,67-89). Demetriusz II wznawia wojn� z Aleksandrem (67-68). Jego w�dz Apoloniusz przybywa do Jamnii i wyzywa Jonat� na bitw� (69-73). Jonata, zd��aj�c przeciw niemu, zajmuje Jopp� (74-76); zwyci�a Apoloniusza pod Azotem (77-85) i zajmuje Askalon (86-87). Aleksander daje wyraz swej rado�ci (88-89).

67 Roku setnego sze��dziesi�tego pi�tego Demetriusz, syn Demetriusza, przyjecha� z Krety do ziemi ojc�w swoich.
68 I us�ysza� kr�l Aleksander, i zaniepokoi� si� bardzo, i wr�ci� si� do Antiochii.
69 - I ustanowi� Demetriusz kr�l wodzem Apoloniusza, kt�ry by� nad Celesyri�; i zebra� wielkie wojsko, i przyci�gn�� do Jamnii, i pos�a� do Jonaty, najwy�szego kap�ana, m�wi�c:
70 �Ty sam tylko przeciwstawiasz si� nam, a ja si� sta�em przedmiotem po�miewiska i ha�by, dlatego i� ty przeciwko nam w�adz� rozci�gasz na g�rach.
71 A tak teraz, je�li ufasz mocy swojej, zejd� do nas w pole, a zmierzmy si� tam razem, bo ze mn� jest moc wojenna.
72 Pytaj, a dowiesz si�, kto ja jestem i inni, kt�rzy mi pomagaj�; kt�rzy te� powiadaj�, �e si� nie mo�e osta� noga wasza przed obliczem naszym, gdy� dwakro� ojcowie twoi w ziemi swej uciekali.
73 A teraz jak�e b�dziesz m�g� oprze� si� je�dzie i wielkiemu wojsku w polu, gdzie nie ma kamienia ani ska�y ani miejsca do ucieczki?�
74 A gdy us�ysza� Jonata mowy Apoloniusza, wzburzy� si� sercem i obra� dziesi�� tysi�cy m��w, i wyjecha� z Jeruzalem; i przy��czy� si� do niego na pomoc Szymon, brat jego.
75 I przyci�gn�li z wojskiem do Joppy, lecz nie dopuszczono go do miasta, bo w Jopple by�a za�oga Apoloniusza; i dobywa� jej.
76 A ci, kt�rzy byli w mie�cie, zl�k�szy si� otworzyli mu i wzi�� Jonata Jopp�.
77 - I us�ysza� Apoloniusz, i przyci�gn�� z trzema tysi�cami jezdnych i z wielkim wojskiem;
78 i ruszy� w stron� Azotu, jakoby w drog� jad�c, i natychmiast wyjecha� w pole, dlatego �e mia� wielki poczet jezdnych i ufno�� w nich pok�ada�. I pu�ci� si� Jonata w pogo� za nim do Azotu, i stoczyli bitw�.
79 A Apoloniusz zostawi� za nimi w obozie tysi�c jezdnych potajemnie.
80 I spostrzeg� Jonata, �e by�a zasadzka za nim; i otoczyli wojsko jego, i ciskali oszczepami na lud od poranku a� do wieczora.
81 A lud sta�, jak by� Jonata rozkaza�, i um�czy�y si� konie ich.
82 I wywi�d� Szymon wojsko swe, i przypu�ci� na hufiec, bo jezdni byli utrudzeni; i pokonani zostali przez niego, i uciekli.
83 A ci, kt�rzy si� byli rozbiegli po polu, uciekli do Azotu i wbiegli do Betdagon, ba�wana swego, aby si� tam uratowa�.
84 A Jonata spali� Azot i miasta, kt�re by�y woko�o niego, i pobra� ich �upy, a zb�r Dagona i wszystkich, kt�rzy do niego uclekli, ogniem spali�.
85 A by�o tych kt�rzy od miecza polegli, z tymi, kt�rzy sp�on�li, oko�o osiem tysi�cy m��w.
86 -I ruszy� stamt�d ob�z Jonata, i po�o�y� go oko�o Askalonu; i wyszli z miasta naprzeciw niego z wielk� chwa��.
87 I wr�ci� si� Jonata do Jeruzalem ze swymi, ci�gn�cymi mn�stwo �up�w.
88 I sta�o si�, skoro us�ysza� o tych rzeczach kr�l Aleksander, jeszcze bardziej uczci� Jonat�.
89 I pos�a� mu sprz�czk� z�ot�, dawan� zazwyczaj powinowatym kr�lewskim, i odda� mu Akkaron i wszystkie granice jego w posiad�o��.

7. ALEKSANDER ZWYCIʯONY PRZEZ PTOLEMEUSZA, UMIERA (11,1-19). Podst�pne zajmowanie Syrii przez Ptolemeusza i spotkanie si� z Jonat� (1-7). Zerwanie z Aleksandrem (8-13). Aleksander, pokonany przez Ptolemeusza, ucieka i ginie (14-17). �mier� Ptolemeusza (18-19).

11
1 A kr�l egipski zebra� wojsko jak piasek, kt�ry jest na brzegu morskim, i okr�t�w wiele, i stara� si� dosta� zdrad� kr�lestwo Aleksandra i przy��czy� je do kr�lestwa swego.
2 I wyjecha� do Syrii ze s�owami spokojnymi, i otwierano mu miasta, i wychodzili naprzeciw niego; bo by� rozkaza� kr�l Aleksander, aby naprzeciw niego wychodzono, przeto i� by� �wiekrem jego.
3 A Ptolemeusz wjechawszy do miasta zostawia� w ka�dym mie�cie za�og�.
4 A gdy by� blisko Azotu, ukazano mu zb�r Dagona, ogniem spalony, i Azot i inne miejsca jego zburzone, i cia�a porzucone, i porobione przy drodze mogi�y tych, kt�rzy na wojnie zostali zabici.
5 I powiedzieli kr�lowi, �e to uczyni� Jonata, aby nienawi�� ku niemu obudzi�; lecz kr�l milcza�.
6 A Jonata wyjecha� naprzeciw kr�la do Joppy z chwa�� i przywitali si� nawzajem, i nocowali tam. I jecha� Jonata z kr�lem a� do rzeki, kt�r� zw� Eleuterus, i wr�ci� si� do Jeruzalem.
8 - A kr�l Ptolemeusz opanowawszy miasta a� do Seleucji nad morzem knu� przeciw Aleksandrowi z�e zamiary.
9 I wyprawi� pos��w do Demetriusza m�wi�c: �Przyjed�, uczynimy z sob� przymierze i dam ci c�rk� moj�, kt�r� ma Aleksander, i b�dziesz kr�lowa� w kr�lestwie ojca twego;
10 albowiem mi �al, �em mu da� c�rk� m�, bo stara� si� mnie zabi�.�
11 A obwinia� go dlatego, i� pragn�� jego kr�lestwa.
12 I zabra� c�rk� sw�, i da� j� Demetriuszowi; i zerwa� z Aleksandrem, i wyjawi�y si� nieprzyja�ni jego.
13 I wjecha� Ptolemeusz do Antiochii, i w�o�y� na g�ow� sw� dwie korony: Egiptu i Azji.
14 A kr�l Aleksander by� w�wczas w Cylicji, bo tamtejsi mieszka�cy wy�amywali si� spod jego pos�usze�stwa.
15 I us�ysza� Aleksander, i wyci�gn�� ku niemu na wojn�, a kr�l Ptolemeusz wywi�d� wojsko i wyruszy� naprzeciw z wielk� moc�, i zmusi� go do ucieczki.
16 I uciek� Aleksander do Arabii, aby tam znale�� schronienie, a kr�l Ptolemeusz zosta� wywy�szony.
17 A Zabdiel Arab �ci�� g�ow� Aleksandra i pos�a� Ptolemeuszowi.
18 - Lecz kr�l Ptolemeusz dnia trzeciego umar�, a ci, kt�rzy byli na zamkach, pogin�li od tych, kt�rzy byli w obozie.
19 I obj�� panowanie Demetriusz roku setnego sze��dziesi�tego si�dmego.

8. JONATA ZJEDNYWA SOBIE �ASK� DEMETRIUSZA (11,20-37). Nieporozumienie z kr�lem z powodu zamku w Jeruzalem (20-23). Jonata, wezwany do Ptolemaidy w celu wyt�umaczenia si�, zostaje obsypany przez kr�la �askami (24-27); prosi o uwolnienie �yd�w od podatk�w (28); list kr�la w tej sprawie (29-37).

20 W owym czasie zebra� Jonata tych, kt�rzy byli w �ydowskiej ziemi, aby zdoby� zamek, kt�ry jest w Jeruzalem, i sprawili przeciw niemu wiele przyrz�d�w wojennych.
21 I poszli niekt�rzy m�owie bezbo�ni, kt�rzy nar�d sw�j mieli w nienawi�ci, do kr�la Demetriusza i oznajmili mu, i� Jonata obleg� zamek.
22 A gdy to us�ysza�, rozgniewa� si� i zaraz przyjecha� do Ptolemaidy, i napisa� do Jonaty, aby nie oblega� zamku, ale przyjecha� do niego pr�dko na rozmow�.
23 A gdy us�ysza� Jonata, kaza� oblega� i wybrawszy kilku ze starszych izraelskich i z kap�an�w pu�ci� si� w niebezpiecze�stwo.
24 I nabra� z�ota i srebra, i szat, i wiele innych upomink�w, i pojecha� do kr�la do Ptolemaidy, i znalaz� �ask� w oczach jego.
25 I skar�yli na� niekt�rzy bezbo�ni z narodu jego.
26 I uczyni� mu kr�l, jak mu byli uczynili ci, co przed nim byli, i wywy�szy� go przed oczyma wszystkich przyjaci� swoich,
27 i potwierdzi� mu nalwy�sze kap�a�stwo, i cokolwiek innego przedtem mia� drogiego, i uczyni� go przedniejszym mi�dzy przyjaci�mi.
28 - I prosi� Jonata kr�la, aby woln� uczyni� �ydowsk� ziemi� i trzy powiaty, i Samari� i granice jej; i obieca� mu trzysta talent�w.
29 I zgodzi� si� kr�l, i napisa� Jonacie listy o tym wszystkim w ten spos�b:
30 �Kr�l Demetriusz Jonacie bratu i narodowi �ydowskiemu pozdrowienie !
31 Kopi� listu, kt�ry o was napisali�my do Lastena, ojca naszego, pos�ali�my do was, aby�cie wiedzieli:
32 Kr�l Demetriusz Lastenowi ojcu pozdrowienie !
33 Narodowi �ydowskiemu, przyjacio�om naszym i zachowuj�cym, co sprawiedliwego jest, postanowili�my dobrze uczyni� za ich �yczliwo��, jak� wzgl�dem nas maj�.
34 Postanowili�my zatem, aby wszystkie granice �ydowskiej ziemi i trzy miasta: Lidda i Ramata, kt�re od Samarii do �ydowskiej ziemi zosta�y przeniesione, i wszystkie granice ich, by�y od��czone dla wszystkich, kt�rzy ofiary sk�adaj� w Jeruzalem, w zamian za to, co pierwej kr�l od nich bra� na ka�dy rok, i za owoce ziemi i drzew.
35 I inne rzeczy, kt�re nam si� nale�a�y z dziesi�cin i podatk�w, od tego czasu im odpuszczamy, i �upy solne, i korony, kt�re nam oddawano,
36 wszystko im puszczamy, i �adna z tych rzeczy nie b�dzie naruszona odt�d i na wszelki czas.
37 Przeto teraz postarajcie si� uczyni� kopi� tego wszystkiego, a niech b�dzie dana Jonacie i po�o�ona na g�rze �wi�tej, na widocznym miejscu �

9. JONATA WSPOMAGA DEMETRIUSZA PRZECIW TRYFONOWI (11,38-53). Niezadowolenie rozpuszczonej armii Demetriusza; Tryfon udaje si� do syna Aleksandra (38-40). Demetriusz prosi Jonat� o pomoc (41-44). �ydzi przywracaj� pok�j w Antiochii (45-51). Niewdzi�czno�� Demetriusza (52-53).

38 A widz�c Demetriusz kr�l, i� si� uspokoi�a ziemia w oczach jego i nic mu si� nie sprzeciwia�o, rozpu�ci� wszystko swe wojsko, ka�dego na swe miejsce, wyj�wszy wojsko cudzoziemc�w, kt�re by� zebra� z wysp narod�w; i by�y mu nieprzyjaci�mi wszystkie wojska ojc�w jego.
39 A by� niejaki Tryfon, kt�ry przedtem by� stronnikiem Aleksandra; ten widz�c, �e wszystko wojsko szemrze przeciwko Demetriuszowi, uda� si� do Emalchuela Araba, kt�ry wychowywa� Antiocha, syna Aleksandra,
40 i nalega� na�, aby mu go da�, �eby zosta� kr�lem w miejsce ojca swego; i opowiedzia� mu wszystko, co uczyni� Demetriusz, i nieprzyja�� wojsk jego przeciw niemu, i mieszka� tam przez wiele dni.
41 - I pos�a� Jonata do Demetriusza kr�la, aby usun�� tych, kt�rzy byli na zamku w Jeruzalem i kt�rzy byli na zamkach, gdy� naje�d�ali Izraela.
42 I pos�a� Demetriusz do Jonaty m�wi�c: �Nie tylko to uczyni� tobie i narodowi twemu, ale ws�awi� ciebie i nar�d tw�j, gdy czas b�dzie po temu.
43 Teraz tedy dobrze uczynisz, je�li mi po�lesz na pomoc m��w, bo wszystko wojsko mnie odst�pi�o.�
44 I pos�a� mu Jonata trzy tysi�ce m��w mocnych do Antiochii; i przyjechali do kr�la, i uradowa� si� kr�l z ich przyjazdu.
45 I zebrali si�, kt�rzy byli z miasta, sto dwadzie�cia tysi�cy m��w, kt�rzy chcieli zabi� kr�la.
46 A kr�l uciek� do pa�acu; i zaj�li ci, kt�rzy byli w mie�cie, drogi miejskie, i pocz�li walczy�.
47 I przyzwa� kr�l na pomoc �yd�w, i zeszli si� wszyscy razem do niego; i rozbiegli si� wszyscy po mie�cie,
48 i zabili tego dnia sto tysi�cy ludzi, i zapalili miasto, i wzi�li wielk� zdobycz tego dnia, i wybawili kr�la.
49 I ujrzeli mieszka�cy, �e �ydzi zdobyli miasto, jak chcieli, i upadli na sercu, i wo�ali do kr�la z pro�bami m�wi�c:
50 �Daj nam prawic� i niech przestan� �ydzi uderza� na nas i na miasto!�
51 I porzucili bro� sw�, i uczynili pok�j, a �ydzi ws�awili si� w oczach kr�la i w oczach wszystkich, kt�rzy byli w kr�lestwie jego, i stali si� s�awnymi w kr�lestwie jego, i wr�cili si� do Jeruzalem z wielkimi �upami.
52 - I usiad� Demetriusz kr�l na stolicy kr�lestwa swego, i ucich�a przed oczami jego ziemia.
53 I sk�ama� we wszystkim, cokolwiek rzek�, i odwr�ci� si� od Jonaty, i nie odda� mu pod�ug dobrodziejstwa, kt�re od niego otrzyma�, i trapi� go bardzo.

10. JONATA STAJE PO STRONIE ANTIOCHA VI PRZECIW DEMETRIUSZOWI II (11,54-74). Antioch po zdobyciu stolicy pozyskuje Jonat� (54-59). Jonata odnosi zwyci�stwo nad stronnikami Demetriusza pod Askalonem i pod Gaz� (60-62), i rozbija jego wojsko w okolicy jeziora Genezaret (63-74).

54 A potem wr�ci� si� Tryfon, i Antioch z nim, dzieci� m�ode, i zosta� kr�lem, i w�o�y� sobie koron�.
55 I zbieg�y si� do niego wszystkie wojska, kt�re by� rozproszy� Demetriusz, i walczy�y przeciwko niemu, a on cofn�� si� i uciek�.
56 A Tryfon wzi�� zwierz�ta i zdoby� Antiochi�.
57 I pisa� Antioch m�odzieniec do Jonaty m�wi�c: �Potwierdzam tobie kap�a�stwo i ustanawiam ci� nad czworgiem miast, aby� nale�a� do przyjaci� kr�lewskich.�
58 I pos�a� mu naczynia z�ote do u�ytku, i pozwoli� mu pi� ze z�ota i chodzi� w szkar�acie, i nosi� sprz�czk� z�ot�.
59 A Szymona, brata jego, ustanowi� ksi��ciem od granic Tyru a� do granic Egiptu.
60 I wyjecha� Jonata, i obje�d�a� miasta za rzek�; i zebra�o si� do niego wszystko wojsko syryjskie na pomoc. I przyjecha� do Askalonu, i wyszli naprzeciw niego z honorami z miasta.
61 A stamt�d ruszy� do Gazy, lecz mieszka�cy Gazy zamkn�li si�; i obleg� j�, i spali� co by�o woko�o miasta, i z�upi� je.
62 I prosili Gazejczycy Jonat�, aby im da� praw� r�k�; i wzi�� syn�w ich w zak�ad, i pos�a� ich do Jeruzalem. I przeszed� krain� a� do Damaszku.
63 - I us�ysza� Jonata, �e ksi��ta Demetriusza sprzeniewierzyli si� w Kades w Galilei z wielkim wojskiem, chc�c go oddali� od spraw kr�lestwa.
64 I wyjecha� przeciw nim, a brata swego zostawi� w kraju.
65 A Szymon przyci�gn�� do Betsury, i dobywa� jej przez wiele dni, i �cisn�� j�.
66 I prosili go, aby sobie r�ce dali, i da� im; wyp�dzi� ich stamt�d, i wzi�� miasto, i obsadzi� je ludem.
67 A Jonata i wojsko jego przyci�gn�li do wody Genezar, i stan�li przede dniem w polu Asor.
68 A oto wojsko cudzoziemc�w sz�o z przeciwka w polu, i uczynili na� zasadzk� w g�rach, a on przeciw nim wyjecha�.
69 A ci, co w zasadzce byli, ruszyli si� z miejsc swoich i stoczyli bitw�.
70 I wszyscy, kt�rzy z Jonat� byli, uciekli i nikt z nich nie zosta� opr�cz Matatiasza, syna Absaloma, i Judy, syna Kalfiego, dow�dcy si� wojskowych.
71 I rozdar� Jonata szaty swe, i posypa� g�ow� sw� prochem, i modli� si�.
72 I wr�ci� si� Jonata do walki z nimi, i zmusi� ich do ucieczki, i bili si�.
73 I ujrzeli ci z jego strony, kt�rzy uciekali i wr�cili si� do niego, i gonili z nim wszystkich a� do Kades, do obozu ich, i a� tam zabiegli.
74 I poleg�o tego dnia z cudzoziemc�w trzy tysi�ce m��w, a Jonata wr�ci� si� do Jeruzalem.

11. POSELSTWO JONATY DO RZYMU I SPARTY (12,1-23). Liczne poselstwa Jonaty (1-2). Poselstwo rzymskie (3-4). List do Sparta�czyk�w: pragnienie odnowienia dawnej przyja�ni (5-10), kt�rej �ydzi wiernie dochowali (11-12); do�wiadczenia �yd�w, ich ufno�� w Bogu (13-15); okazja poselstwa (16-18). List Ariusza do Oniasza (l9-23).

12
1 I ujrza� Jonata, �e mu czas dopomaga, i wybra� m��w, i pos�a� ich do Rzymu w celu potwierdzenia i odnowienia przymierza z nimi;
2 i do Spartiat�w, i do innych miejsc rozes�a� listy tej samej tre�ci.
3 I pojechali do Rzymu, i weszli do domu Rady, i rzekli: �Jonata, najwy�szy kap�an, i nar�d �ydowski pos�ali nas, �eby�my odnowili przyja�� i towarzystwo wedle dawnego czasu �
4 I dali im listy do swoich po miejscach, aby ich doprowadzono w pokoju do ziemi Judzkiej.
5 A ta jest kopia listu, kt�ry Jonata napisa� do Spartiat�w:
6 �Jonata, najwy�szy kap�an, i starsi narodu, i kap�ani, i reszta ludu �ydowskiego Spartiatom braciom pozdrowienie!
7 Ju� dawno pos�any by� list do Oniasza, najwy�szego kap�ana, od Ariusza, kt�ry u was kr�lowa�, �e bra�mi naszymi jeste�cie jako zawiera si� w odpisie, kt�ry za��czamy.
8 I przyj�� Oniasz m�a, kt�ry by� przys�any, z czci�, i wzi�� listy, kt�rymi oznajmiono o towarzystwie i przyja�ni.
9 My, cho� nic z tego nie potrzebowali�my maj�c za pociech� ksi�gi �wi�te, kt�re s� w r�kach naszych,
10 woleli�my pos�a� do was, by odnowi� braterstwo i przyja��, aby�my si� nie stali od��czonymi od was, bo wiele czas�w przesz�o, jak do nas pos�ali�cie.
11 My tedy na ka�dy czas bez przestanku w uroczyste dni i w inne; kiedy potrzeba, pami�tamy o was przy ofiarach, kt�re sk�adamy, i przy obrz�dach, jak godzi si� i przystoi pami�ta� o braciach.
12 Przeto radujemy si� z waszej s�awy.
13 Ale nas ogarn�y wielkie utrapienia i wiele wojen, i walczyli przeciw nam kr�lowie, kt�rzy s� doko�a nas.
14 Nie chcieli�my tedy naprzykrza� si� wam ani innym towarzyszom i przyjacio�om naszym w tych walkach,
15 bo mieli�my pomoc z nieba, i jeste�my wybawieni my, a nieprzyjaciele nasi zostali poni�eni.
16 A tak obrali�my Numeniusza, syna Antiocha, i Antypatra, syna Jazona, i pos�ali�my do Rzymian odnowi� z nimi przyja�� i towarzystwo dawne.
17 Przeto rozkazali�my im, aby te� do was zajechali i pozdrowili was, i oddali wam listy nasze o ponowieniu braterstwa naszego.
18 A teraz dobrze uczynicie, je�li nam na to odpowiecie.
19 A ten jest odpis listu, kt�ry by� pos�any do Oniasza:
20 �Ariusz, kr�l Spartiat�w, Oniaszowi, wielkiemu kap�anowi, pozdrowienie!
21 Znalaz�o si� w pi�mie o Spartiatach i �ydach, i� s� bra�mi i �e pochodz� z rodu Abrahamowego.
22 A teraz, skoro�my si� o tym dowiedzieli, dobrze czynicie, �e do nas o pokoju waszym piszecie. Ale i my odpisali�my wam:
23 Byd�o nasze i maj�tno�ci nasze wasze s�, a wasze nasze. A tak rozkazali�my, aby wam to oznajmiono.�

12. NOWE WALKI JONATY Z DEMETRIUSZEM (12,24-38). Spotkanie w ziemi Emat, ucieczka Syryjczyk�w (24-30). Jonata bije Zabadejczyk�w (31-32). Szymon zajmuje Askalon i Jopp� (33-34). Jonata fortyfikuje Jerozolim�, Szymon Adiad� (35-38).

24 I us�ysza� Jonata, i� ksi��ta Demetriusza z wojskiem daleko wi�kszym ni� pierwsze wr�cili si�, aby przeciw niemu walczy�.
25 I wyruszy� z Jeruzalem, i zabieg� im drog� w Amatyjskiej krainie, bo nie da� im czasu, aby wjechali do ziemi jego.
26 I pos�a� szpieg�w do wojska ich; i wr�ciwszy si�, oznajmili, �e my�l� najecha� ich w nocy.
27 A gdy s�o�ce zasz�o, rozkaza� Jonata swoim, aby czuwali i byli w zbroi, w pogotowiu do bitwy przez ca�� noc, i postawi� stra� woko�o obozu.
28 I us�yszeli nieprzyjaciele, i� Jonata ze swymi got�w jest na wojn�, i przestraszyli si�, i przel�kli si� w sercu swoim, i zapalili ognie w swym obozie.
29 A Jonata i ci, co z nim byli, nie dowiedzieli si�, a� rano, gdy� widzieli ognie gorej�ce.
30 I pu�ci� si� Jonata za nimi, lecz nie dogoni� ich, bo si� byli przeprawili przez rzek� Eleuter.
31 - A Jonata zwr�ci� si� przeciw Arabom, kt�rych zowi� Zabadejczykami, i porazi� ich, i pobra� �upy ich.
32 I ruszy�, i przyjecha� do Damaszku, i obje�d�a� wszystk� t� krain�.
33 A Szymon wyjecha� i przyci�gn�� a� do Askalonu i do bliskich miejsc warownych, i uda� si� do Joppy,
34 i wzi�� j� (bo s�ysza�, �e chcieli zamek odda� stronnikom Demetriusza), i osadzi� tam stra�, �eby jej strzegli.
35 - I wr�ci� si� Jonata, i zwo�a� starszych ludu, i uradzi� z nimi, aby pobudowa� zamki w �ydowskiej ziemi,
36 i podnie�� mury w Jeruzalem, i wznie�� wysoki mur w po�rodku mi�dzy zamkiem a miastem, aby go oddzieli� od miasta, aby by� sam osobno i �eby ani kupowano ani sprzedawano.
37 I zeszli si�, aby budowa� miasto; i upad� mur, kt�ry by� nad potokiem od wschodu s�o�ca, i naprawi� go, a zowi� go Kafeteta.
38 A Szymon zbudowa� Adiad� w Szefeli i opatrzy� j�, i postawi� bramy i zawory.

13. TRYFON DOSTAJE PODST�PEM JONAT� W SWE R�CE ( 12,39-54). Jonata przybywa do Betsan przeciw Tryfonowi (39-41). Tryfon mu radzi rozpu�ci� wojsko i uda� si� z nim do Ptolemaidy (42-45). Pochwycenie Jonaty w Ptolemaidzie (46-48). Wojsko Tryfona, wyslane do Galilei, cofa si� bez bitwy (49-51). �ydzi op�akuj� �mier� Jonaty (52-54).

39 A gdy Tryfon nosi� si� z my�l�, by zosta� kr�lem Azji i w�o�y� na sw� g�ow� koron� i wyci�gn�� r�k� na kr�la Antiocha,
40 boj�c si� �e mo�e nie dopu�ci mu tego Jonata, ale walczy� b�dzie przeciwko niemu, stara� si� go pojma� i zabi�. I wyruszywszy uda� si� do Betsan.
41 I wyjecha� przeciw niemu Jonata z czterdziestu tysi�cami m��w wybranych do boju, i przyszed� do Betsan.
42 - A gdy ujrza� Tryfon, i� Jonata przyci�gn�� z wojskiem wielkim, ba� si� wyci�gn�� na� r�k�.
43 I przyj�� go z czci�, i zaleci� go wszystkim przyjacio�om swym, i da� mu upominki, i rozkaza� wojskom swoim, aby mu by�y pos�uszne jak jemu samemu.
44 I rzek� do Jonaty: �Czemu trudzi�e� wszystek lud, gdy nie ma walki mi�dzy nami?
45 Teraz wi�c ode�lij ich do dom�w, a obierz sobie troch� m��w, kt�rzy by zostali z tob�, i p�jd� ze mn� do Ptolemaidy, a oddam ci j� i inne zamki, i wojsko, i wszystkich prze�o�onych nad sprawami, a wr�ciwszy si� odjad�, bo dlatego przyjecha�em.�
46 Uwierzy� mu, i uczyni�, jak m�wi�: rozpu�ci� wojsko i odeszli do ziemi Judzkiej.
47 A zostawi� przy sobie trzy tysi�ce m��w, z kt�rych dwa tysi�ce odes�a� do Galilei, a tysi�c posz�o z nim.
48 A skoro Jonata wjecha� do Ptolemaidy, Ptolemajczycy zamkn�li bramy miejskie i pojmali go, a wszystkich, kt�rzy z mm byli wjechali, mieczem pobili.
49 - I pos�a� Tryfon wojsko i jezdnych do Galilei i na pole wielkie, aby wytraci� wszystkich towarzysz�w Jonaty.
50 Ale oni, gdy si� dowiedzieli, �e Jonat� pojmano i �e zgin�� on i wszyscy, kt�rzy z nim byli, zach�cili si� nawzajem i wyszli gotowi do bitwy.
51 A ci, kt�rzy gonili, widz�c, �e o ich dusze idzie, wr�cili si�,
52 a tamci wszyscy doszli w pokoju do ziemi Judzkiej. I op�akiwali bardzo Jonat� i tych, kt�rzy z nim byli, i smuci� si� Izrael �a�ob� wielk�.
53 A wszystkie narody, kt�re woko�o nich by�y, stara�y si� ich zetrze�, bo m�wi�y:
54 �Nie maj� wodza i pomocnika; teraz tedy zwalczmy ich i wyg�ad�my pami�� ich spo�r�d ludzi !�

CZʦC IV (13,1-16,24)
SZYMON NAJWY�SZY KAP�AN I KSI��

1. OBJ�CIE RZ�D�W PRZEZ SZYMONA I PIERWSZE KROKI (13,1-11).

13
1 I us�ysza� Szymon, �e Tryfon zebra� wojsko wielkie, aby wtargn�� do ziemi Judzkiej i spustoszy� j�.
2 Widz�c, �e lud jest w strachu i w boja�ni, pojecha� do Jeruzalem i zgromadzi� lud,
3 a dodaj�c odwagi rzek�: �Wy wiecie, jak wielkie rzeczy ja i bracia moi i dom ojca mego uczynili�my dla zakonu i dla �wi�tyni, i jakich trudno�ci doznali�my.
4 Dla tych powod�w bracia moi wszyscy za Izraela zgin�li i zosta�em ja sam.
5 A teraz nie daj Bo�e, abym mia� oszcz�dza� �ycie moje w ka�dy czas utrapienia, bo nie jestem lepszy, ni� bracia moi.
6 Pomszcz� si� tedy narodu mego i �wi�tyni, dziatek te� naszych i �on, bo w nienawi�ci zgromadzi�y si� wszystkie narody, aby nas zetrze�
7 I zapali� si� duch ludu, skoro us�ysza� te mowy;
8 i odpowiedzieli g�osem wielkim m�wi�c: �Ty jeste� wodzem naszym na miejsce Judy i Jonaty, brata twego!
9 Prowad� walki nasze, a wszystko, cokolwiek nam powiesz, uczynimy !�
10 I zebrawszy wszystkich m��w wojennych pospieszy� si� doko�czy� wszystkich mur�w Jeruzalem i obwarowa� je woko�o.
11 I wyprawi� Jonat�, syna Absaloma, a z nim wojsko nowe do Joppy, a wygnawszy tych, co w niej byli, sam tam zosta�.

2. ZAMORDOWANIE JONATY (13,12-30). Tryfon wkracza do Judei, otrzymuje pieni�dze i zak�adnik�w, lecz Jonaty nie wydaje (12-19); nie osi�gn�wszy zamierzonego celu, ka�e straci� Jonat� (20-24). Pogrzeb Jonaty, grobowiec w Modin (25-30).

12 A Tryfon ruszy� od Ptolemaidy z wielkim wojskiem, aby przyci�gn�� do ziemi Judzkiej, a Jonata z nim pod stra��.
13 A Szymon po�o�y� si� obozem w Addus naprzeciw r�wniny.
14 A gdy si� Tryfon dowiedzia�, i� Szymon powsta� na miejscu Jonaty, brata swego, i �e z nim mia� stoczy� bitw�,
15 wyprawi� pos��w do niego m�wi�c: Z powodu srebra, kt�re by� winien Jonata, brat tw�j, skarbowi kr�lewskiemu dla spraw, kt�re mia�, zatrzymali�my go.
16 A teraz po�lij sto talent�w srebra i dwu syn�w jego w zak�ad, aby wypuszczony nie uciek� od nas, a ode�lemy go.�
17 I pozna� Szymon, �e podst�pnie z nim m�wi�; wszak�e kaza� da� srebro i cizieci, �eby w nieprzyja�� wielk� nie popad� u ludu izraelskiego, kt�ry by m�wi�:
18 �Poniewa� mu nie pos�a� srebra i dzieci, przeto zgin��.�
19 I pos�a� dzieci i sto talent�w; ale sk�ama� i nie pu�ci� Jonaty.
20 - A potem Tryfon wkroczy� do ziemi, aby j� zniszczy�, i kr��yli drog�, kt�ra wiedzie do Ador; a Szymon i wojsko jego ci�gn�li na ka�de miejsce, gdziekolwiek si� obr�cili.
21 A kt�rzy na zamku byli, wyprawili pos��w do Tryfona, aby si� spieszy� przyjecha� przez puszcz� i �eby im przys�a� �ywno�ci.
22 I przygotowa� Tryfon wszystk� jazd�, aby przyjecha� owej nocy; a by� �nieg bardzo wielki, i nie przyjecha� do Galaadu.
23 A gdy by� blisko Baskamanu, zabi� tam Jonat� i syn�w jego.
24 I obr�ci� si� Tryfon, i odjecha� do swej ziemi.
25 A Szymon pos�a�, i wzi�� ko�ci Jonaty, brata swego, i pogrzeba� je w Modin, mie�cie ojc�w jego.
26 I op�akiwa� go wszystek Izrael p�aczem wielkim, i czynili po nim �a�ob� przez wiele dni.
27 I wzni�s� Szymon nad grobem ojca swego i braci wysok�, w oczy wpadaj�c� budowl� z kamienia g�adkiego z ty�u i z przodu;
28 i postawi� siedem piramid jedn� naprzeciw drugiej, ojcu i matce i czterem braciom;
29 a woko�o nich postawi� s�upy wielkie, a na s�upach zbroje na pami�tk� wieczn�, a obok zbr�j wyryte okr�ty, kt�re by widzie� mogli wszyscy, co morzem jechali.
30 Taki jest a� do dnia tego gr�b, kt�ry uczyni� w Modin.

3. POJEDNANIE SZYMONA Z DEMETRIUSZEM II, AUTONOMIA �YD�W (13,31-42). Tryfon zabija Antiocha VI i og�asza si� kr�lem (31-32). Szymon buduje warownie w Judei (33), nawi�zuje stosunki z Demetriuszem i uzyskuje autonomi� kraju (34-40). Ustanowienie nowej ery w Judei (41-42).

31 A Tryfon, gdy by� w drodze z Antiochem, kr�lem m�odym, zabi� go zdrad�.
32 I zosta� kr�lem zamiast niego, i w�o�y� sobie koron� Azji, i uczyni� wielk� pora�k� w ziemi.
33 - A Szymon pobudowa� obronne miejsca �ydowskiej ziemi, umacniaj�c je wysokimi wie�ami i murami wielkimi, i bramami i zaworami, i zostawi� �ywno�� w zamkach.
34 I wybra� Szymon m��w, i pos�a� do kr�la Demetriusza, aby uczyni� ulg� ziemi, bo wszystkie czyny Tryfona �upiestwem by�y dokonywane.
35 Na te s�owa kr�l Demetriusz odpowiedzia� mu i taki list napisa�:
36 �Kr�l Demetriusz Szymonowi najwy�szemu kap�anowi i przyjacielowi kr�l�w, i starszym, i narodowi Judzkiemu pozdrowienie!
37 Koron� z�ot� i bahem, kt�re przys�ali�cie, przyj�li�my i gotowi�my z wami uczyni� pok�j wielki i napisa� do urz�dnik�w kr�lewskich, aby wam odpu�cili, co�my wam przyznali.
38 Bo cokolwiek postanowili�my, to wam zostaje. Zamki, kt�re�cie pobudowali, niech b�d� wasze.
39 Odpuszczamy te� niewiadomo�ci i wyst�pki a� do dnia dzisiejszego, i koron�, kt�r��cie byli winni; i je�li co innego by�o, nale��cego do podatku z Jeruzalem, niech ju� nie b�dzie nale��cym do podatku.
40 A je�li s� kt�rzy z was godni na wpisanie mi�dzy naszych, niech b�d� wpisani i niech b�dzie pok�j mi�dzy nami �
41 Roku setnego siedemdziesi�tego zdj�te zosta�o jarzmo poga�skie z Izraela.
42 I pocz�� lud izraelski zapisywa� w dokumentach i w dziejach publinych: Roku pierwszego, pod Szymonem, najwy�szym kap�anem, wielkim wodzem i ksi��ciem �ydowskim �

4. ZDOBYCIE GAZY I ZAMKU W JEROZOLIMIE. JAN G��WNYM WODZEM (13,43-54).

43 W owych dniach przyci�gn�� Szymon do Gazy, otoczy� j� obozem, sprawi� machiny i przysun�� do miasta, zbi� jedn� wie�� i wzi�� j�.
44 I wtargn�li ci, kt�rzy byli w machinie, do miasta, i sta�o si� wielkie poruszenie w mie�cie.
45 I wybiegli mieszka�cy z �onami i z dzie�mi na mury rozdar�szy szaty swe i wo�ali g�osem wielkim prosz�c Szymona, aby r�ce sobie dali, i m�wili:
46 �Nie oddawaj nam wed�ug z�o�ci naszych, ale wed�ug mi�osierdzia twego!�
47 A Szymon zmi�kczony zaprzesta� walki z nimi, wszak�e ich wyp�dzi� z miasta i wyczy�ci� domy, w kt�rych by�y ba�wany, i wtedy dopiero wjecha� z pie�niami do miasta b�ogos�awi�c Pana;
48 a wyrzuciwszy z niego wszystkie nieczysto�ci, umie�ci� w nim m��w, kt�rzy zakon zachowywali, i umocni� je, i mieszkanie sobie uczyni�.
49 - A tym, kt�rzy byli na zamku w Jeruzalem, nie dopuszczano wchodzi� i wychodzi� do ziemi, i kupowa� i sprzedawa�, i cierpieli g��d wielki, i wielu z nich od g�odu pogin�o.
50 I wo�ali do Szymona, aby si� zgodzono na pok�j; i zgodzi� si�, i wygna� ich stamt�d, i oczy�ci� zamek od plugastw.
51 I wjechali do niego dnia dwudziestego trzeciego, miesi�ca drugiego, roku setnego siedemdziesi�tego pierwszego, z wychwalaniem i z ga��zkami palmowymi, z lutniami, cymba�ami, g�lami, z hymnami i z pie�niami, i� wielki nieprzyjaciel zosta� wyt�piony z Izraela.
52 I postanowi�, aby po wszystkie lata by�y obchodzone te dni z weselem.
53 I umocni� g�r� ko�cieln�, kt�ra by�a ko�o zamku, i mieszka� tam sam i ci, kt�rzy z nim byli.
54 - A zobaczy� Szymon, i� Jan, syn jego, by� dzielnym wojownikiem, i ustanowi� go wodzem nad wszystkim wojskiem; i zamieszka� w Gazarze.

5. DEMETRIUSZ II W NIEWOLI; SZYMON PANUJE W POKOJU (14,1-15). Demetriusz dostaje si� do niewoli perskiej (1-3). Panowanie Szymona: jego zdobycze (4-7); pok�j i dostatek (8-15).

14
1 Roku setnego siedemdziesi�tego drugiego kr�l Demetriusz zebra� wojsko swe i uda� si� do Medii, aby uzyska� sobie pomoc na wojn� z Tryfonem.
2 I us�ysza� Arsaces, kr�l perski i medyjski, �e Demetriusz wjecha� w granice jego, i pos�a� jednego z ksi��t swych, aby go �ywo pojma� i przywi�d� do siebie.
3 I pojecha�, pobi� wojsko Demetriusza, pojma� go i przywi�d� do Arsaka, i wsadzi� go do wi�zienia.
4 I by�a w pokoju wszystka ziemia Judzka przez wszystkie dni Szymona, i stara� si� o dobro narodu swego, i podoba�o si� im panowanie jego i s�awa jego przez wszystkie dni.
5 A ku wszystkiej chwale swej wzi�� Jopp� na port, i otworzy� dost�p do wysp morskich.
6 I rozprzestrzeni� granice narodu swego, i panowa� nad ziemi�.
7 I zebra� wi�ni�w wielu, i opanowa� Gazar� i Betsur�, i zamek; i zni�s� z niego plugastwa, a nie by�o, kto by mu si� sprzeciwi�.
8 - I ka�dy uprawia� sw� ziemi� w pokoju, a ziemia Judzka dawa�a urodzaje swoje i drzewa polne owoce swoje.
9 Starcy na ulicach siadali wszyscy i radzili o dobru ziemi, a modzie�cy ob��czyli si� w chwa�� i w str�j wojenny.
10 I miastom dostarcza� �ywno�ci, i urz�dza� je, aby s�u�y�y do obrony, tak i� ws�awione zosta�o imi� chwa�y jego a� do kra�c�w ziemi.
11 Uczyni� pok�j w ziemi, i radowa� si� Izrael rado�ci� wielk�.
12 I ka�dy siedzia� pod winnym krzewem swym i pod sw� fig�, a nie by�o, kto by ich straszy�.
13 Usta� walcz�cy przeciw nim na ziemi, kr�lowie za owych dni zostali pokonani.
14 I umocni� wszystkich uni�onych ludu swego, i troszczy� si� o zakon, i usun�� wszelkiego bezbo�nika i z�ego;
15 miejsca �wi�te ozdobi� i naczynia �wi�tyni pomno�y�.

6. ODNOWIENIE PRZYMIERZA ZE SPART� I Z RZYMEM (14,16-24). Listy wys�ane przez Szymona (16-19). List Sparta�czyk�w (20-23). Poselstwo do Rzymu (24).

16 I us�yszano w Rzymie i a� u Spartiat�w, i� Jonata umar�, i zasmucili si� bardzo.
17 Lecz gdy us�yszeli, i� Szymon, brat jego, ustanowiony zosta� najwy�szym kap�anem na miejsce jego i �e zdoby� wszystk� ziemi� i miasta w niej,
18 napisali do niego na tablicach miedzianych, aby odnowi� przyja�� i towarzystwo, kt�re byli uczynili z Jud� i z Jonat�, bra�mi jego.
19 I czytano je w oczach zgromadzenia w Jeruzalem. A ta jest kopia list�w, kt�re Spartiaci pos�ali:
20 �Ksi��ta i obywatelstwo Spartiat�w Szymonowi, kap�anowi wielkiemu, starszym, kap�anom i reszcie ludu �ydowskiego, braciom, pozdrowienie !
21 Pos�owie, kt�rzy byli do ludu naszego pos�ani, zdali nam spraw� o waszej chwale i czci i weselu, i uradowali�my si� z przyjazdu ich.
22 I zapisali�my to, co oni powiadali, w ksi�gi publiczne tym sposobem: �Numeniusz Antiocha i Antypater, syn Jazona, pos�owie judzcy, przyjechali do nas, odnawiaj�c z nami star� przyja��.
23 I spodoba�o si� ludowi przyj�� m��w ze czci� i wpisa� kopi� m�w ich w osobne ksi�gi ludu, aby by�o na pami�tk� ludowi Spartiat�w. A odpis tego pos�ali�my Szymonowi, wielkiemu kap�anowi�
24 - A potem pos�a� Szymon Numeniusza do Rzymu z wielk� tarcz� z�ot�, wa��c� tysi�c grzywien, dla potwierdzenia towarzystwa z nimi.

7. HO�D �YD�W DLA ZAS�UG SZYMONA (14,25-49). W dow�d wdzi�czno�ci lud uchwala wywiesi� tablic� z pochwal� Szymona (25-26). Data dekretu (27-28); tytu�y Szymona, jego zwyci�stwa i rz�dy (29-40); godno�ci, nadane mu przez �yd�w (41-45). Przyj�cie przez Szymona (46-47). Postanowienie o wykonaniu dekretu (48-49).

25 A gdy us�ysza� lud rzymski te mowy, powiedzia�: �Co za dzi�ki oddamy Szymonowi i synom jego ?
26 On bowiem wyzwoli� braci swoich i wyrzuci� nieprzyjaci� Izraela od nich, i dali mu wolno��.� I wypisali na tablicach miedzianych, i umie�cili na s�upach na g�rze Syjon.
27 A ta jest kopia pisma: �Osiemnastego dnia miesi�ca Elul, roku setnego siedemdziesi�tego drugiego, roku trzeciego pod Szymonem, kap�anem wielkim, w Asaramel,
28 na wielkim zgromadzeniu kap�an�w i ludu, i ksi��t narodu, i starszych ziemi, oznajmiono co nast�puje: Poniewa� cz�ste by�y walki w ziemi naszej,
29 Szymon, syn Matatiasza, z syn�w Jaryba, i bracia jego wystawili si� na niebezpiecze�stwo i oparli si� nieprzyjacio�om narodu swego, aby si� osta�o ich miejsce �wi�te i zakon; i wielk� s�aw� nar�d sw�j ozdobili.
30 I zgromadzi� Jonata nar�d sw�j, i sta� si� im kap�anem wielkim, i przy�o�ony zosta� do ludu swego.
31 I chcieli nieprzyjaciele ich podepta� i zetrze� ich krain�, i targn�� si� r�k� na ich �wi�te miejsce.
32 Wtedy Szymon zastawi� si� i walczy� za nar�d sw�j, i wy�o�y� wiele pieni�dzy, a uzbroi� m��w mocnych narodu swego, i da� im pieni�dze.
33 I mocno opatrzy� miasta �ydowskiej ziemi i Betsur�, kt�ra by�a na granicy �ydowskiej ziemi, gdzie przedtem bywa� or� nieprzyjacielski, i osadzi� tam stra� m��w �yd�w.
34 I Jopp�, kt�ra by�a nad morzem, umocni�, i Gazar� na granicy Azotu, gdzie przedtem nieprzyjaciele mieszkali, i osadzi� tam �yd�w; i z�o�y� w nich wszystko, co mog�o s�u�y� ku ich poprawie.
35 I widzia� lud czyny Szymona i s�aw�, kt�r� zamierza� zjedna� narodowi swemu, i ustanowili go wodzem swym i ksi�ciem kap�a�skim, dlatego �e on to by� wszystko uczyni�, i dla sprawiedliwo�ci i wiary, kt�rej dochowa� narodowi swemu, i �e stara� si� wszelkim sposobem lud sw�j wywy�szy�.
36 I za jego czas�w powiod�o si� w r�ku jego, i� poganie wyrzuceni zostali z ich ziemi i kt�rzy byli w mie�cie Dawidowym w Jeruzalem na zamku, z kt�rego wychodzili i wszystko, co woko�o �wi�tyni jest, splugawili, i wyrz�dzali wielk� szkod� czysto�ci;
37 i osadzi� w nim m��w �yd�w ku obronie ziemi i miasta, i mury jerozolimskie podni�s�.
38 A kr�l Demetriusz potwierdzi� mu najwy�sze kap�a�stwo.
39 Ponadto uczyni� go przyjacielem swoim i ws�awi� go chwa�� wielk�.
40 Bo s�ysza�, i� Rzymianie nazywali �yd�w przyjaci�mi i towarzyszami i bra�mi, i �e Szymonowych pos��w ze czci� przyj�li,
41 i �e �ydzi i kap�ani ich zezwolili, �eby on by� ich ksi��ciem i najwy�szym kap�anem na wieki, a�by nasta� wierny prorok;
42 a�eby by� ksi��ciem nad nimi i �eby mia� w pieczy rzeczy �wi�te, i �eby ustanawia� prze�o�onych nad sprawami ich i nad ziemi�, i nad or�em, i nad zamkami,
43 i staranie mia� o rzeczach �wi�tych, i �eby go wszyscy s�uchali; a�eby imieniem jego by�y pisane wszystkie zapisy w ziemi, i aby si� ob��czy� w szkar�at i w z�oto,
44 i aby nikomu z ludu i z kap�an�w nie godzi�o si� �adnej z tych rzeczy przekracza� ani sprzeciwia� temu, co on m�wi, ani czyni� sejmu w ziemi bez niego, ani si� ob��czy� w szkar�at, ani nosi� sprz�czki z�otej.
45 A kto by przeciw temu wykroczy�, albo kt�r� z tych rzeczy wywr�ci�, winien b�dzie.�
46 I spodoba�o si� wszystkiemu ludowi prze�o�y� Szymona i uczyni� wed�ug tych s��w.
47 I podj�� si� Szymon, i zgodzi� si� najwy�sze kap�a�stwo sprawowa� i by� wodzem i ksi��ciem narodu �ydowskiego i kap�an�w, i mie� prze�o�e�stwo nad wszystkimi.
48 - I kazano, aby pismo to by�o wyryte na tablicach miedzianych
49 i umieszczone w kru�ganku �wi�tyni na miejscu widocznym; a kopia tych rzeczy aby by�a w�o�ona do skarbca, �eby j� mia� Szymon i synowie jego.

8. ANTIOCH VII STARA SI� O PRZYJA�� SZYMONA PRZECIW TRYFONOWI (15,1-14). List Antiocha do Szymona (1-9). Antioch oblega Tryfona w Dorze (10-14).

15
1I pos�a� kr�l Antioch, syn Demetriusza, listy z wysp morskich do Szymona, kap�ana i ksi��cia narodu �ydowskiego, i do wszystkiego narodu, a by�y w ten spos�b napisane:
2 �Kr�l Antioch Szymonowi, wielkiemu kap�anowi, i narodowi �ydowskiemu pozdrowienie !
3 Poniewa� ludzie zara�liwi posiedli kr�lestwo ojc�w moich, chc� kr�lestwo oswobodzi� i przywr�ci� je, jak by�o przedtem, i wybra�em mn�stwo wojska, i sprawi�em okr�ty wojenne;
4 a chc� wjecha� w ziemi�, aby si� pom�ci� nad tymi, kt�rzy krain� nasz� zniszczyli i kt�rzy wiele miast w kr�lestwie moim spustoszyli.
5 Przeto teraz potwierdzam ci wszystkie podatki, kt�re ci wszyscy kr�lowie przede mn� odpu�cili, i kt�rekolwiek inne daniny odpu�cili tobie;
6 i zezwalam ci, aby� da� bi� w�asn� monet� w ziemi twojej,
7 a Jeruzalem �eby by�o �wi�te i wolne; a wszystka bro� wojenna, kt�ra sprawiona zosta�a, i zamki, kt�re pobudowa�e� i kt�re trzymasz, niech zostan� przy tobie.
8 I wszystek d�ug kr�lewski, i co ma przypa�� kr�lowi, odt�d i na wszystek czas s� odpuszczone tobie.
9 A gdy otrzymamy kr�lestwo nasze, ws�awimy ciebie i nar�d tw�j i ko�ci� s�aw� wielk�, tak i� si� uka�e s�awa wasza po wszystkiej ziemi.�
10 - Roku setnego siedemdziesi�tego czwartego wyruszy� Antioch do ziemi ojc�w swych, i zesz�y si� do niego wszystkie wojska, tak i� ich ma�o zosta�o z Tryfonem.
11 I goni� go kr�l Antich, a przyszed� do Dory uciekaj�c po pomorzu,
12 bo widzia�, �e si� na� z�o zebra�o i wojsko go opu�ci�o.
13 I przy ci�gn�� Antioch do Dory w sto dwadzie�cia tysi�cy m��w wojennych i osiem tysi�cy jezdnych;
14 i otoczy� miasto, i okr�ty od morza przyby�y, i trapili miasto i ziemi� i morzem, i nie dopuszczali nikomu wej�� albo wyj��.

9. LISTY RZYMIAN W SPRAWIE �YDOWSKIEJ (15,15-24). Powr�t pos��w Szymona (15). List Rzymian do Ptolemeusza (16-21). Narody, do kt�rych podobne listy wys�ano (22-24).

15 I przyjecha� Numeniusz wraz ze swymi towarzyszami z miasta Rzymu nios�c listy napisane do kr�l�w i do krain, w nich za� to si� zawiera�o:
16 �Lucjusz, rzymski konsul, Ptolemeuszowi kr�lowi pozdrowienie!
17 Pos�owie �ydowscy, przyjaciele nasi, przyjechali do nas odnawiaj�c dawn� przyja�� i towarzystwo, pos�ani od Szymona, ksi��cia kap�an�w, i od ludu �ydowskiego.
18 A przynie�li i tarcz� z�ot�, wa��c� tysi�c grzywien.
19 A tak zda�o si� nam napisa� do kr�l�w i krain, aby im krzywdy nie czynili ani nie walczyli przeciw nim i przeciw miastom ich, i aby nie dawali pomocy wojuj�cym z nimi.
20 I zda�o si� nam przyj�� tarcz� od nich.
21 Je�li tedy jacy �li ludzie uciekli z ich ziemi do was, wydajcie ich Szymonowi, ksi��ciu kap�a�skiemu, aby ich ukara� wed�ug zakonu swego �
22 To samo by�o napisane do Demetriusza kr�la i Attala, i Ariarata, i Arsaka, i do wszystkich ziem:
23 do Lampsaku, do Spartiat�w, do Delos, do Mindu, do Sycjonu, do Karii, do Samos, do Pamfilii, do Licji, do Halikarnasu, do Kos, do Sides, do Aradonu, do Rodos, do Faselidy, do Gortyny, do Gnidos, do Cypru i do Cyreny.
24 A kopi� ich pos�ali Szymonowi, ksi��ciu kap�a�skiemu, i ludowi �ydowskiemu.

10. ZERWANIE ANTIOCHA Z SZYMONEM (15,25-36). W dalszym ci�gu obl�enia Dory Antioch nie przyjmuje pomocy Szymona i zrywa z nim (25-27). Atenobiusz, wys�any do Jerozolimy, wytacza oskar�enie i ��dania kr�la (28-32). Odpowied� Szymona (33-35) wywo�uje gniew Antiocha (36).

25 A kr�l Antioch przyci�gn�� z wojskiem do Dory po raz drugi ustawicznie do niej szturmuj�c i czyni�c machiny, i zamkn�� Tryfona, �eby nie wyszed�.
26 I pos�a� Szymon dwa tysi�ce m��w wybranych do niego na pomoc i srebra, i z�ota, i wiele naczy�.
27 I nie chcia� tego przyj��, ale wszystko z�ama�, co z nim przedtem postanowi�, i od��czy� si� od niego.
28 - I pos�a� do niego Atenobiusza, jednego z przyjaci� swych, aby z nim rokowa�, m�wi�c: �Wy dzier�ycie Jopp� i Gazar� i zamek, kt�ry jest w Jeruzalem, miasta kr�lestwa mego;
29 spustoszyli�cie ich granice i uczynili�cie wielk� szkod� w ziemi, i opanowali�cie wiele miejsc w kr�lestwie moim.
30 Teraz tedy wr��cie miasta, kt�re�cie posiedli, i podatki miejsc, kt�re�cie opanowali za granicami �ydowskiej ziemi;
31 a je�li nie, dajcie za nie pi��set talent�w srebra, a za wyniszczenie, kt�re�cie uczynili, i za podatki miast drugie pi��set talent�w; a je�li nie, przyjedziemy i b�dziemy z wami walczy�.�
32 I przyjecha� Atenobiusz, przyjaciel kr�lewski, do Jeruzalem, i zobaczy� chwa�� Szymona i �wietno�� w z�ocie i w srebrze, i dostatek wielki, i zdumia� si�; i obwie�ci� mu s�owa kr�lewskie.
33 I odpowiedzia� mu Szymon i rzek� mu: �Ani nie posiedli�my cudzej ziemi, ani nie trzymamy cudzego, ale dziedzictwo ojc�w naszych; kt�re nieprzyjaciele nasi przez jaki� czas niesprawiedliwie trzymali;
43 a my, maj�c czas, wyswobadzamy dziedzictwo ojc�w naszych.
35 Bo co do Joppy i Gazary, o kt�re si� uskar�asz, one wielk� szkod� czyni�y w�r�d ludu i w ziemi naszej; od tych dajemy sto talent�w.� I nie odpowiedzia� mu Atenobiusz ani s�owa.
36 A wr�ciwszy si� z gniewem do kr�la doni�s� mu te s�owa i chwa�� Szymona, i wszystko, co widzia�; i wpad� kr�l w gniew wielki.

11. ZWYCI�STWA SYN�W SZYMONA NAD CENDEBEUSZEM (15,37 -16,10). Ucieczka Tryfona; kr�l puszcza si� za nim, zostawiaj�c Cendebeuszowi wojn� z �ydami (37-41). Szymon zdaje dow�dztwo na swych syn�w: Jud� i Jana ( 16,1-5). Kl�ska Cendebeusza (6-8). Jan puszcza si� w po�cig (9-10).

37 A Tryfon uciek� na okr�cie do Ortozjady.
38 A kr�l ustanowi� Cendebeusza wodzem pomorskim, i wojsko pieszych i jezdnych da� mu.
39 I rozkaza� mu ruszy� z wojskiem przeciw �ydowskiej ziemi, i rozkaza� mu zbudawa� Gedor i zawali� bramy miejskie, i walczy� przeciw ludowi.
40 A kr�l goni� Tryfona. I przyci�gn�� Cendebeusz do Jamnii, i pocz�� lud dra�ni� i depta� �ydowsk� ziemi�, i bra� lud w niewol�, i zabija�, a budowa� Gedor.
41 I osadzi� tam jezdnych i wojsko, aby wycieczki czyni�c przeje�d�ali drog� ziemi �ydowskiej, jak mu kr�l rozkaza�.

16
l I ruszy� Jan z Gazary i doni�s� Szymonowi, ojcu swemu, co Cendebeusz ludowi ich poczyni�.
2 A Szymon wezwa� dwu starszych syn�w, Jud� i Jana, i rzek� im: �Ja i bracia moi, i dom ojca mego wojowali�my z nieprzyjaci�mi Izraela od m�odo�ci a� do dnia tego; i powiod�o si� przez r�ce nasze �e�my wybawili Izraela kilkakro�.
3 A teraz zestarza�em si�; ale b�d�cie na miejscu moim i brata mego, wyjed�cie i walczcie za nar�d nasz, a niech z wami b�dzie pomoc z nieba.�
4 I wybra� z krainy dwadzie�cia tysi�cy m��w wojennych i jezdnych, i wyruszyli przeciw Cendebeuszowi, i nocowali w Modin.
5 I wstali rano, i ruszyli w pole; a oto wojsko wielkie pieszych i jezdnych przeciwko nim, a mi�dzy nimi by�a rzeka.
6 - I po�o�y� si� obozem naprzeciw nich, on i lud jego. A widz�c, �e lud ba� si� przeprawi� przez rzek�, pierwszy si� przeprawi�; i ujrzeli go m�owie, i przeprawili si� za nim.
7 I rozdzieli� lud, i jezdnych mi�dzy pieszymi, a jazda nieprzyjacielska by�a bardzo wielka.
8 I zatr�bili w tr�by �wi�te, i Cendebeusz uciek� wraz z wojskiem, i poleg�o z nich wielu ranionych, a reszta na zamek uciek�a.
9 - Natenczas zraniony zosta� Juda, brat Jana, a Jan goni� ich, a� przyszed� do Cedronu, kt�ry zbudowa�;
10 a uciekli a� do wie�, kt�re by�y w polach Azotu, i popali� je ogniem. I poleg�o ich dwa tysi�ce m��w, i wr�ci� si� do �ydowskiej ziemi w pokoju.

12. ZAMORDOWANIE SZYMONA (16,11-24). Ambitne pragnienia i plany Ptolemeusza, zi�cia Szymona (11- 13). Ptolemeusz podejmuje Szymona uczt� w Doch i zabija go (14-17). Dalsze zbrodnicze zamiary, kt�re Jan udaremnia (18-22). O historii panowania Jana (23-24).

11 A Ptolemeusz, syn Aboba, by� ustanowiony wodzem na r�wninie Jerycho,
12 a mia� wiele srebra i z�ota, bo by� zi�ciem najwy�szego kap�ana.
13 I wynios�o si� serce jego; i chcia� opanowa� ziemi�, i umy�li� zdrad� przeciw Szymonowi i synom jego, aby ich zg�adzi�.
14 - A Szymon obje�d�aj�c miasta, kt�re by�y w krainie �ydowskiej, i staraj�c si� o nie, wst�pi� do Jerycha, on i Matatiasz, syn jego, i Juda, roku setnego siedemdziesi�tego si�dmego, miesi�ca jedenastego, ten jest miesi�c Sabat.
15 I przyj�� ich zdradliwie syn Aboba w zameczku zwanym Doch, kt�ry zbudowa�; i sprawi� im wielk� uczt�, i ukry� tam m��w.
16 A gdy podpili sobie Szymon i synowie jego, powsta� Ptolemeusz ze swoimi; chwycili za bro�, i weszli na uczt�, i zabili jego, dwu syn�w jego i niekt�rych s�ug jego.
17 I uczyni� zdrad� wielk� w Izraelu, a odda� z�em za dobre.
18 - I napisa� to Ptolemeusz, i pos�a� do kr�la, aby mu przys�a� wojsko na pomoc, i �eby mu odda� ziemi� i miasta ich i podatki.
19 A innych wyprawi� do Gazary, aby zabili Jana, i do tysi�cznik�w napisa� listy, aby do niego przyjechali, aby im da� srebro i z�oto i upominki.
20 A innych pos�a�, aby zaj�li Jeruzalem i g�r� ko�cieln�.
21 Ale kto�, uprzedziwszy, oznajmi� Janowi w Gazarze, i� zgin�� ojciec jego i bracia jego, �i �e pos�a� ciebie te� zabi� �
22 A gdy to us�ysza�, zl�k� si� bardzo, i pojma� m��w, kt�rzy byli przyszli zgubi� go, i zabi� ich, bo si� dowiedzia�, �e go chcieli zabi�.
23 - A reszta spraw Jana i walk jego, i wielkiego m�stwa, kt�rym m�nie poczyna�, i budowania mur�w, kt�re wystawi�,
24 i dziej�w jego oto wszystko to jest zapisane w ksi�dze dni kap�a�stwa jego, od tego czasu, gdy zosta� ksi�ciem kap�a�skim po ojcu swoim.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

pajaa1981.pev.pl

b45

po polsku

Menu