CH19 (2)

Indeks

po polsku

We Trzy Kr�le, kt�re jako� tego roku wypada�y w poniedzia�ek, jeszcze przed sko�czeniem nieszpor�w, bo s�ycha� by�o grania i przy�piewy w ko�ciele, a ju� nar�d z wolna ci�gn�� do karczmy, �e to pierwszy raz po adwencie i Godach mia�a by� muzyka, a i szykowa�y si� zm�winy Ma�go�ki K��bianki z Wickiem Soch�, kt�ren chocia tak samo si� pisa� jak nieboszczyk Kuba, ale krewniactwa si� z nim wypiera�, jako �e parob by� niepoczciwy i sielnie dufaj�cy w swoje morgi.
Powiadali te�, jako i Stacho P�oszka, maj�cy si� ju� od kopania ku Ulisi so�tys�wnie, pewnikiem dzisiaj zapije spraw� i wszystko ze starym u�adzi, bo krzyw mu by� i c�rki odmawia�, �e Stacho by� sielny zabijaka, wicher nieposkromiony i z rodzicielami ci�giem si� wadzi�, a za Ulisi� chcia� ca�e cztery morgi abo dwa tysi�ce sp�aty na r�k� i dwa krowie ogony w dodatku.
W�jt te� dzisiaj wyprawia� chrzciny, jeno �e w cha�upie, ale r�ni znajomkowie tak se rachowali, �e jak si� rozochoci, to w domu nie wytrzyma i z ca�� kompani�
do karczmy zwali, i fundowa� b�dzie.
Za� pr�cz tych przyn�t by�y jeszcze wi�ksze, wa�niejsze sprawy, zar�wno obchodz�ce wszystkich.
Bo tak si� ano sta�o, �e na sumie od ludzi z drugich wsi dowiedzieli si�, �e dziedzic, co ino mu by�o potrza ludzi do por�by, to ju� zgodzi� i zadatki podawa�: mia�o i�� z Rudki dziesi�ciu, z Mod�icy pi�tnastu, z D�bicy cosik o�miu, a samej rzepeckiej szlachty bez ma�a dwudziestu a z Lipiec ani jeden. Prawda to ju� by�a jasna i pewna, bo i sam borowy, kt�ren by� na sumie, przytwierdzi�
Niema�a z tego turbacja pad�a na biedot�, nieletka.
Ju�ci, �e byli w Lipcach bogacze ca�� g�b�, byli i pomniejsi, kt�rzy zar�wno o zarobki nie stali, byli tako� jensi, u kt�rych a� piszcza�o z biedy, ale si� do niej nie przyznawali, bych ino przyjacielstwa z bogaczami nie straci� i w jeden rz�d zaw�dy z nimi stawa� - ale i komornik�w, i takich, co ino cha�upy mieli, te� nie brakowa�o: kt�rzy wyrabiali u gospodarzy m�ock�, kt�rzy na tartaku siekier�, kt�rzy za�, gdzie si� ino zdarzy�a robota, a chyla tyla wyskrzybali, i� jako� si� tam z boska pomoc� prze�ywili, ale ostawa�o jeszcze z pi�� familii, la kt�rych zimow� por� ca�kiem brakowa�o we wsi roboty, ci to w�a�nie jako zbawienia czekali na te por�by.
A teraz co pocz��?
Zima by�a sroga, ma�o kt�ren mia� jaki taki grosz zapa�ny, niejednemu ju� i ziemniaki si� ko�czy�y, bieda by�a w cha�upie, a g��d ju� z�bce szczerzy� za w�g�em, do zwiesny daleko, a wspomo�enia znik�d, to i nie dziwota, �e ci�ki frasunek pad� na dusze. Zbierali si� po cha�upach ,medytowali, a� w ko�cu kup� ca�� poszli do K��ba, by ich ten powied� do dobrodzieja na porad�, ale K��b si� wym�wi� rzekomo zm�winami c�rki, jensi te� podobnie wykr�cili si� kiej piskorze, bo stali ino o siebie i swoje wyrachowania mieli. Ze�li� si� tym srodze Bartek z tartaku, kt�ren cho� robot� mia�, zaw�dy z biednym narodem trzyma�, przybra� do si� Filipa zza wody, Stacha Bylicowego zi�cia, Bartka Koz�a, Walka z krzyw� g�b� i w pi�ciu poszli do dobrodzieja prosi�, by si� wstawi� za nimi do dziedzica.
D�ugo nie by�o ich wida�, dopiero po nieszporach przylecia� Jambro�y do Kobus�w i powiedzia�, �e z ksi�dzem radz� i do karczmy prosto przyjd�.
A tymczasem wiecz�r si� ju� by� uczyni�, ostatnie zorze zetli�y si� do cna, �e ino kaj� niekaj na zachodzie z tych szarych popio��w �arzy�y si� kieby g�ownie dogasaj�ce, a �wiat z wolna otula� si� w modraw� a lut� p�acht� nocy. Ksi�yca jeszcze nie by�o, jeno od suchych, przemarzni�tych �nieg�w bi�y ostyg�e, lodowate brzaski, w kt�rych rzecz ka�da widnia�a jakoby w �miertelne gz�o przyodziana i zgo�a umar�a; gwiazdy te� j�y si� wysypywa� na ciemne niebo, a tak ros�y i trz�s�y si� w onych daleko�ciach, tak si� jarzy�y bystro, a� po �niegach sz�y skrzenia. Mr�z za� bra� srogi i podnosi�a si� taka skrzytwa, a� w uszach dzwoni�o i �eby najcichszy g�os, a lecia� �wiatem ca�ym.
W cha�upach za� ognie zapalali i spieszyli z wieczorowymi obrz�dkami, jeszcze wod� nosili ze stawu, jeszcze czasem skrzypn�y wierzeje albo si� jakie bydl�tko ozwa�o, to ktosik pod��a� spieszno saniami, a ludzie w dyrdy ganiali po obej�ciach, bo parzy�o w twarze jakby rozpalonym �elazem i dech zapiera�o, ale ju� wie� cich�a ca�kiem.
Jeno od karczmy coraz ostrzej rozlega�y si� muzyckie g�osy, bo ju�ci, �e prawie z ka�dej cha�upy ktosik si� tam przebiera� na przewiady, a insze za�, kt�rym nie by�o do zm�win ni do spraw, te� ci�gn�li, bo im gorza�a pachnia�a. �e za� i babom cni�o si� ostawa� samym, a dziewczyny a� piszcza�y do gz�w i na muzyk� nogami przebiera�y, to raz w raz, nim si� jeszcze do cna �ciemnia�o, lecia�y chy�kiem do karczmy, rzekomo by ch�op�w nagna� do dom�w, ale ju� ostawa�y. Ju�ci, �e za ojcami i dzieci ci�gn�y co starsze, zw�aszcza ch�opaki zwo�ywali si� z op�otk�w gwizdaniem i szli kup�, zalegaj�c karczmowe sienie i przyzby, cho� mr�z pra�y� �ywym ogniem.
A w karczmie k��bi�a si� ju� niezgorsza g�stwa.
T�gi ogie� buzowa� si� na kominie, �e z p� izby zalewa�o krwawe �wiat�o szczap, kt�rych �yd ci�giem przyk�ada� kaza� dziewce, bo kto ino wszed�, otrzepywa� buciska o trzon, .nagrzewa� zgrabia�e r�ce i szed� w ci�b� odszukiwa� swojak�w, �e to, mimo ognia i lampy nad szynkwasem, mrok zalega� k�ty i trudno by�o zrazu rozezna�. W jednym k�cie ode drogi, na k�odach od kapusty, siedzia�y muzykanty pobrz�kuj�cy niekiedy, jakby od niechcenia, bo si� jeszcze tany nie rozpocz�y na dobre, tyla co tam jaka� niecierpliwsza para si� pokr�ci�a.
Na izbie za�, pod �cianami, przy sto�ach kupili si� kompaniami ludzie, ale ma�o kto �ciska� kieliszek i przepija�, a jeno rajcowali rozgl�daj�c si� wko�o, a bacz�c na wchodz�cych.
Jeno przy szynkwasie by� wi�kszy rejwach, bo stali tam ca�� kup� go�cie K��bowi i familianci Sochy, ale te� jeszcze z rzadka przepijali do si�, a tylko poredzali, �wiadczyli sobie godno�ci, jak to przysta�o na zm�winach.
Wszyscy za� cz�sto a nieznacznie nagl�dali pod okna, gdzie za sto�ami siedzia�o kilkunastu Rzepczak�w, przyszli jeszcze za dnia i ostali. Nikt im wstr�t�w nie czyni�, ale i nikto si� do nich nie kwapi�, tyle co Jambro�y zaraz si� z nimi pokuma� i sielnie gorza�� ci�gn�� a ocygania�, co ino wlaz�o. A pobok nich stoja� Bartek z tartaku ze swoimi i w g�o� opowiada�, co im rzek� dobrodziej, a sielnie pomstowa� na dziedzica, w czym mu najg�o�niej wt�rowa� Wojtek Kobus, ch�op suchy, ma�y a tak zapalczywy, �e ci�giem si� podrywa�, wali� pi�ciami w st� i ciepa� si� jako ten ptak, kt�rego przezwisko nosi�, z rozmys�em za� to czyni�, bo domy�lali si�, �e Rzepczaki ci�gn� na jutro do boru do r�bania, ale �aden z nich jakby nic nie s�ysza�, tak siedzieli spokojnie, zaj�ci mi�dzy sob�.
Nikto te� z gospodarzy nie s�ucha� tych wyzwisk ni zbytnio do serca nie bra�, �e dobrodziej nie chcia� si� wstawia� za nimi do dziedzica, a naprzeciw, odwracano si� od nich i unikano, czym g�o�niej krzyczeli, w g�szczu bowiem, jaki rozpiera� karczm�, stowarzysza� si� ka�den do upodoby i kupi�, gdzie by�o dogodniej, nie bacz�c na s�siad�w - tylko jedna Jagustynka chodzi�a od kupy do kupy, podjudza�a, �arty stroi�a, nowiny w uszy ludziom k�ad�a, pilnie jednak bacz�c, gdzie ju� pobrz�kuj� flachy a kieliszek ko�em chodzi.
I tak powoli, z wolna, niepostrze�enie wci�ga� si� nar�d do zabawy, bo coraz wi�kszy gwar nape�nia� izb� i coraz cz�ciej podzwania�y kieliszki, i coraz g�ciej si� robi�o, �e ju� drzwi si� prawie nie zamyka�y, tak szli i szli a� muzykanci, ucz�stowani przez K��ba, urzn�li rz�sistego mazura i w pierwsz� par� pu�ci� si� Socha z Ma�go�k�, a za nimi za�, kto ino mia� ochot�.
Ale niewielu sz�o w tany, ogl�daj�c si� na pierwszych lipeckich kawaler�w, na P�oszk� Stacha, Wachnika, w�jtowego brata i drugich, kt�rzy zmawiali si� po k�tach z dzieuchami, weso�e rozmowy wiedli, a podkpiwali p�g�osem z rzepeckiej szlachty, kt�rym wci�� basowa� Jambro�y.
Na to w�a�nie pokaza� si� Mateusz, o kiju jeszcze szed�, bo ledwie si� by� z ��ka zwl�k�, �e mu si� to cni�o za lud�mi, kaza� se wnet narz�dzi� gorza�ki przegotowanej z miodem, usiad� z boku komina, popija� i rzuca� tym s�owem weso�ym do znajomk�w, ale z nag�a ucich�, bo Antek stan�� we drzwiach, spostrzeg� go, podni�s� hardo g�ow�, �ypn�� lepiami i przechodzi wpodle, jakby nie pojstrzegaj�c.
Mateusz si� uni�s� i zawo�a�:
Boryna! a chod�cie no do mnie.
- Masz spraw�, to pierwszy przyst�p - powiedzia� ostro my�l�c, �e Mateusz zaczepia. ,
- Przyszed�bym, jeno si� jeszcze rucha� bez kijaszka nie mog� - odpar� mi�tko.
Antek nie dowierza�, zmarszczy� gro�nie brwi i podszed�, ale na to Mateusz chyci� go za r�k� i zniewoli�, by przysiad� na �awie.
- Siadaj przy mnie. Owstydzi�e� mnie przed ca�ym �wiatem, pobi�e� tak, jucho, �e ju� mi ksi�dza wo�ali, ale gniewu do ciebie nie mam nijakiego i pierwszy z tym s�owem zgody przychodz�. Napij si� ze mn�. Nikt mnie jeszcze nie pobi� i my�la�em, �e takiego na �wiecie nie ma. Mocarz z ciebie prawdziwy, �eby takim ch�opem jak ja rzuci� kiej snopem, no, no...
- Bo� mi na robocie przypieka� ci�giem, a potem i szczeka� paskudnie, to mi� rozebra�o, �em. ju� i nie baczy�, co robi�.
- Twoja prawda, twoja, sam to przytwierdzam i niee strachu, a po dobroci... Ale� mnie przyrychtowa�, no, �yw� krew oddawa�em, ziobra mi pop�ka�y, do ciebie pij�, Antek, co tam, poniechaj z�o�ci, ja ci ju� nie pami�tam, cho� mnie jeszcze plecy bol�... ale� ty chyba krzepciejszy ni�li Wawrzek z Woli?...
- Nie zbi�em go to na odpu�cie we �niwa, jeszcze si� pono lekuje...
- Wawrzona! Powiadali o tym, alem wierzy� nie wierzy�. �ydzie, haraku z esencj�, a w ten mig, bo przetr�c�! - krzykn��.
- Ale co� pyskowa� przed ch�opami, to nieprawda?- pyta� cicho Antek.
- Nieprawda, przez z�o�� ino gada�em, tak sobie:.. nie, gdzieby tam za� - wypiera� si� przegl�daj�c pod �wiat�o flaszk�, by mu prawdy z ocz�w nie wyczyta�.
Przepili raz i drugi, potem Antek postawi� kolejk� i znowu przepili, i ju� tak siedzieli wpodle siebie, pobratani zgo�a i w takim przyjacielstwie, a� si� na karczmie dziwowano temu. Mateusz za�, �e sobie by� podpi� niezgorzej, pokrzykiwa� na muzyk�, by ra�niej gra�a, przytupywa�, �mia� si� w g�os do ch�opak�w, a� przycichn�� i j�� Antkowi do ucha powiada�.
- Ju�ci i to prawda, �e bra� j� chcia�em przez moc, ale mnie tak pazurami pobronowa�a, jakby mnie kto pyskiem po cierniach przewl�k�. Ty� jej by� milszy, wiem o tym dobrze, nie wypieraj si�, ty, i bez to na mnie nie chcia�a patrze�!... Trudno wo�u wodzi�, kiej nie chce sam chodzi�; zazdro�� mnie k�sa�a, �e i nie wypowiedzie�, hej! Dziewka r�wna cudu, �e i nie nale�� liczniejszej, a posz�a za starego na twoj� krzywd�, tego to ju� wyrozumie� nie mog�...
- Na moj� krzywd� i na moje zatracenie! - j�kn�� cicho i a� si� zerwa�, tak ognie w nim zagra�y na wspomnienie; �e ino zakl�� i cosik mrucza� do siebie.
- Cichoj, ludzie ano pos�ysz� i roznie�� gotowi.
- Bom to co rzek�?
- Ju�ci, inom ja nie dos�ysza�, ale mogli drudzy.
- Bo ju� mi �cierpie� trudno, tak mi� tu w piersiach rozpiera, �e samo si� rwie ze mnie, samo...
- M�wi� ci, nie daj si�, p�ki czas - radzi� chytrze, poci�gaj�c go z wolna za j�zyk.
- Mog� to, kiej kochanie gorsze choroby, ogniem po ko�ciach chodzi, wrz�tkiem w sercu be�kocze, a tak� t�skno�ci� dusz� przejmuje, �e ni je��, ni spa�, ni robi� nic, jeno by cz�owiek �bem t�uk� o �cian� albo i zgo�a �ycia si� pozbawi�!
- Abo to nie wiem! M�j Jezus, abom to sam za Jagn� nie lata�! Ale jest tylko jedna rada na kochanie: o�eni� si�, a jakby r�k� odj��. Znalaz�aby si� i druga: kiej o�enkiem nie mo�na, dosta� kobiet�, a wnet smak do niej przejdzie i kochanie si� sko�czy! Prawd� ci m�wi�, przecie�em niezgorszy praktyk! - dowodzi� che�pliwie.
- A jak i potem nie przejdzie? - rzek� smutnie.
- Ju�ci, kt�ren zza p�ota post�kuje, za w�g�ami si� czai, a kiej kiecka zachrz�ci, drygaj� mu kulasy - takiemu rych�o si� nie przemieni, ale to cio�ak, nie ch�op, za takiego nie da�bym i tego grosza - rzuci� pogardliwie.
- Czyst� prawd� rzek�e�, ale widzi mi si�, �e s� i takie ch�opy, s�... - zamedytowa� si�.
- Przepij no do mnie, do cna mi zasch�o w gardzieli! Psiachma� sobacza z babami, niekt�ra chuchro takie, co kieby dmuchn��, nakry�aby si� nogami, a cz�sto i najwi�kszego mocarza wodzi kieby to ciel� na postroneczku, mocy pozbawi, rozumu pozbawi i jeszcze na po�miewisko �wiatu poda! Diable nasienie, �cierwo, m�wi� ci, pij do mnie!. .
- W twoje r�ce, bracie, w twoje!
- B�g zap�a�, m�wi� ci, plu� na to diable nasienie, przecie� rozum sw�j masz...
Przepili raz i drugi a pogadywali, Antek ju� by� zdziebko napity, a �e nigdy nie mia� przed kim si� wy�ali�, to teraz bra�a go szalona ch�� do wywn�trzenia, �e ledwie si� powstrzyma�, tyla co tam rzuci� czasami jakie wa�ne s�owo, z kt�rego Mateusz i tak wszystko miarkowa�, jeno nie dawa� tego pozna� po sobie.
W karczmie za� zabawa ju� sz�a rzetelna, muzyka rzn�a co si� i tany sz�y za tanami, pito ju� we wszystkich k�tach, gdzieniegdzie ju� przychodzi�o do spor�w, a wsz�dy gadano tak g�o�no, �e wrzawa przepe�nia�a izb�, a tupoty tanecznik�w rozlega�y si� kieby bicie cep�w. K��bowa kompania przetoczy�a si� do alkierza, sk�d te� niezgorszy wrzask dochodzi�, jeno Socha i Ma�go�ka ta�cowali zapami�tale abo uj�wszy si� wp� na mr�z biegli na powietrze. Bartek z tartaku ze swoimi wci�� stali na jednym miejscu, pili ju� z drugiej flachy, a Wojtek Kobus ju� wprost wykrzykiwa� ku rzepeckim ludziom:
- �lachta, �cierwy, worek i p�achta! - �e to za szlacht� si� uwa�ali.
- Dziedzice, p� wsi jedn� krow� doi! - dorzuci� zjadliwie drugi.
- Ko�tuniarze, przez koni si� obywaj�, bo ich same wszy nosz�.
- �ydoskie paroby!
- Dworskie pomiet�a, do ps�w si� im godzi�, kiej taki dobry wiatr czuj�!
- Poczu�y te� we dworze swoje i ci�gn�.
- B�d� tu ludziom odbiera� robot�.
- Wyczeszemy wama ko�tuny, �e bez �b�w pouciekacie!
- Wycieruchy, obie�y�wiaty, brak�o u �yd�w palenia w piecach, to przylecia�y!
Dogadywali mocno, a jaki taki pi�ci� wygra�a� i dar� si� do nich, a coraz wi�cej ludzi wrza�o przeciwko, coraz zapalczywsze ko�o ich otacza�o, �e to ju� gorza�ka ponosi�a, ale oni si� nie odzywali, siedzieli przy sobie kup� ca��, kije ino �ciskali mi�dzy kolanami, popijali piwo, przegryzali kie�bas�, jak� mieli ze sob�, a hardo, nieustraszliwie pogl�dali na ch�op�w.
By�oby mo�e i przysz�o z miejsca do bitki, ale K��b przylecia�, j�� uspokaja�, przek�ada� a prosi�, a za nim starsi i Jambro�y, �e Kobus zaprzesta� pyskowa�, drugich te� odci�gn�li na pocz�stunek do szynkwasu, potem muzyka sielnie zagra�a, a Jambro� j�� znowu cygani� niestworzone historie o wojnach, Napolionie, Naczelniku, a p�niej i insze ucieszne rzeczy, a� si� niejedni pok�adali ze �miechu; a on rad wielce, podpity niezgorzej, rozpar� si� przy stole i prawi�:
- Na ostatek opowiem jeszcze jedn� histori�, kr�tk�, bo mi pilno ta�cowa�, a i dzieuchy krzywe, �e do nich nie przychodz�! Wiecie, zm�winy dzisiaj K��bianki ze Soch� Wickiem. Gdybym chcia�, moje by by�y z Ma�go�k�, moje!
Bo ano by�o tak:
�We czwartek zwalili si� do starego K��ba z w�dk�! Przyszli w jeden czas od Sochy i przyszli od Pryczka; jedni przepijaj� harakiem, drudzy za� s�odk�, od jednych K��b pije i od drugich nie wylewa. Jeden jest dobry, a i drugi nie gorszy!
Swaty a� si� poc�, tak prawi� i zalecaj� swoich kawaler�w:
Ten ma morgi galante przez skowronk�w nawo�one, a drugi te� takie, na kt�rych ino pieskowie wesela swoje odprawuj�.
Jeden ma cha�up�, do kt�rej �winie pod przyciesiami w�a��, a i drugi nie gorsz�.
Obaj sielne bogacze, �e szuka� daleko!
Socha ma ca�y ko�nierz od ko�ucha, bo reszt� pieski roznies�y, Pryczek za� ma obertelek od �wi�tecznych portek i guzik �wiec�cy kiej ze z�ota!
Jeden ch�opak �mig�y kiej ta kopica, a i drugiemu brzucho wzdeno od ziemniak�w!
Galante parobki !
Sosze �lina z g�by cieknie, a Pryczek ma �lepie kaprawe!
R�wne we wszystkim, a takie robotne i zapami�ta�e, �e cho�by p� �wiartki ziemniak�w na raz zjedz� i za drug� patrz� !
Oba dobre na zi�ci�w, oba krowy mog� popa��, izb� przymie��, gnoju urzuci�; oba krzywdy dziewce nie zrobi� nijakiej, bo z bo�kami kompanii nie trzymaj�. Sielne parobki, rozmowne, m�drale, przemy�lne, z jad�em zawsze do g�by trafiaj�, a nie gdzie indziej.
Co tu pocz��, kiej oba si� zar�wno widz� staremu, to si� kr�ci, w nosie d�ubie, a Ma�go�ki pyta: kt�rego chcesz?...
- Oba pokraki, tatulu, pozw�lcie, to ju� se Jambro�a wybier� !...
Stary g�ow� kr�ci�, deliberowa� d�ugo, wiadomo, �e m�drala na ca�� cha�up�, a tu ch�opaki przynaglaj�, swaty swoje wci�� prawi�, to si� napi� od jednych haraku, napi� si� od drugich s�odkiej i powiada:
- Wag� przynie�ta!
Przynie�li on� wag�, ustawili, a on prawi:
- Zwa�ta si�, ch�opaki, kt�ren b�dzie ci�szy, tego na zi�cia wybier�.
Zafrasowa�y si� swaty, pos�ali po gorza�k� i medytuj�: kt�ren? bo obaj byli kieby te pluskwy zeschni�te! Skoczy�y po rozum do g�owy Pryczkowe swaty, nasu�y mu za pazuch� kamieni, to w kieszenie napcha�y. Ale i Sochowie te� nie by�y g�upie, nie by�o co, to g�siora wsadzili mu pod kapot� i na wag� go stawi�... licz�, a� tu cosik powiada: S... s... s... Socha niby, i g�sior b�c na ziemi�! Roze�mieli si� wszyscy, a K��b powiada:
- Zmy�lna jucha jest, cho� wagi nie trzyma, ty b�dziesz moim zi�ciem!�
Ju�ci, �e w tym, pr�cz tego wa�enia, innej prawdy nie by�o, jeno �e opowiada� tak �miesznie, a� si� pop�akiwali z uciechy i takim �miechem buchali, �e na ca�� karczm� sz�o.
�e wnet K��bowi go�cie wywalili si� z alkierza i ca�� hurm� szli w taniec, to wrzask si� podni�s�, tupot, krzyki, �e ju� �adnego g�osu z osobna nie rozezna�.
Ze �b�w poczyna�o kurzy�, gor�co�� rozbiera�a, uciecha ros�a, to i m�odzi hulali z ca�ej mocy, a starsi zasi� zalegali sto�y, stowarzyszali si�, gdzie ino mogli i gdzie kto ustoja�, bo tanecznicy rozbijali i coraz wi�kszym ko�em zataczali, a ka�den w g�os gada�, przepija�, z drugimi si� cieszy�, swojego dowodzi�, �wi�ta u�ywa�.
Muzyka za� rzn�a siarczy�cie i tany sz�y zapami�ta�e, cho� by� taki g�szcz, �e g�owa przy g�owie, plecy przy plecach, to i tak si� trz�chali, po izbie nosili, pokrzykiwali weso�o, a obcasami bili, �e ino dyle skowycza�y i szynkwas podrygiwa�!
Zabawa by�a sielna, bo� wszyscy si� dok�adali z ca�ej mocy, dusz� ca��.
Zima to� sz�a, nar�d oderwa� r�ce spracowane od matki ziemi, to i podnosi� przygi�te karki, podnosi� zafrasowane dusze, prostowa� si�, rozrasta� i r�wna� jeden z drugim w wolno�ci, w odpoczywaniu i w tej my�li swobodnej, �e ka�den cz�owiek widnia� z osobna i wyra�nie jako ten b�r, z kt�rego nie wydzielisz drzewin latem, bo w jednakim, r�wno zielonym g�szczu stoi przywarty do rodnej ziemi, a niech jeno �nieg spadnie, ziemia si� przes�oni, a wnet ka�de drzewo dojrzysz z osobna i w ten mig rozeznasz: d�bek-li to, grabek-li to, osiczyna-li to!
Takute�ko by�o i z narodem.
Jeno Antek z Mateuszem nie ruchali si� ze swoich miejsc, siedzieli przy si� po przyjacielsku i z cicha ugwarzali o r�no�ciach, ile �e ci�giem kto� do nich przystawa� i swoje dok�ada�; przyszed� Stacho P�oszka, przyszed� Balcerek, przyszed� w�jt�w brat i drugie; te wszystkie najpierwsze we wsi kawalery, kt�rzy dru�bowali na weselu Jagusi. Zrazu nie�mia�o przystawali, �e to nie wiada by�o, czy Antek jakim ostrym s�owem nie ciepnie, ale nie, po- dawa� ka�demu r�k� a z dobro�ci� patrza�, to i wnet oto- czyli go zwartym ko�em, pilnie s�uchali, przyjacielstwo �wiadczyli i tak mu si� umilali a zdawali we wszystkim, jak prz�dzi, kiedy to im przewodzi� jeszcze, u�miecha� si� ino gorzko jako�, bo mu si� wspomnia�o jak to jeszcze wczoraj a ci sami omijali go z dala na drodze.
- Ani ci� nikaj nie ujrze�, do karczmy nie zachodzisz! - powiedzia� P�oszka.
- Od rana do nocy robi�, to kiej to mam czas na karczm�?
- Prawda, prawda! - przytwierdzili p�g�osem, a potem z wolna przeszli na r�ne sprawy wsiowe, na ojc�w, to o dzieuchach m�wili, to o zimie, bo rozmowa jako� si� nie wied�a, Antek ma�o m�wi�, a ci�giem spogl�da� na drzwi, spodziewa� si�, �e Jagna przyjdzie. Dopiero gdy Balcerek j�� opowiada� o naradzie, jaka si� odby�a we �wi�ta u K��b�w wzgl�dem lasu, s�ucha� uwa�nie.
- C� uredzili? - zapyta�.
- A c�, skamlali, narzekali, �alili si�, a rady nijakiej nie powzi�li, pr�cz tej, �e nie trza pozwoli� na wyr�b.
- A bo to co m�drego uradz� te s�omiane wiechcie!- wykrzykn�� P�oszka. - Zbieraj� si�, gorza�y si� napij�, wysapi�, nawyrzekaj� i tyla z tych narad jest, co z �o�skiego �niegu, a dziedzic mo�e sobie spokojnie ci�� cho�by i wszystek las.
- Nie trza pozwoli� - rzuci� kr�tko Mateusz.
- Kt� to go powstrzyma, kt� zabroni? - zacz�li wykrzykiwa�.
- Kt� jak nie wy?
- A ju�ci, pozwol� to na co? Ozwa�em si� kiedy�, to ociec mi� skrzycza�, �ebym nosa pilnowa�, �e to nie moja sprawa, a ich, gospodarzy! Ju�ci, maj� prawo do tego, bo wszystko w gar�ci dzier�� i cho�by na t� minut�, a nie popuszcz�, a my c� znaczymy, tyle co te parobki! - unosi� si� P�oszka.
- �le jest ca�kiem, �le.
- A nie tak powinno by�!
- Ju�ci, �e m�odych powinni przypu�ci� do grunt�w i do rz�d�w.
- A samym na wycugi i��!
- Ja wojsko ods�u�y�em, lata mi id�, a tego, co moje, da� nie chc�! - krzycza� P�oszka.
- Ka�demu czas na swoje.
- A wszyscy�my tutaj pokrzywdzeni.
- A najbarzej Antek!
- Trza by we wsi zrobi� porz�dki! - szepn�� twardo
Szymek, Jagusin brat, kt�ren niedawno przyszed� i stoja� poza drugimi cicho, spojrzeli na niego zdumieni, a on wysun�� si� na czo�o i j�� gor�co prawi� o swoich krzywdach, a w oczy wszystkim patrza� i czerwieni� si�, �e to nieprzywyk�y by� przed drugimi m�wi� i boja� si� jeszcze nieco matki.
- Nastka go tak nauczy�a rozumu! - szepn�� kt�ry�, roze�miali si� wszyscy, a� Szymek zmilkn�� i cofn�� si� w cie�, wtedy w�jt�w brat, Grzela Rakoski, cho� nie by� rozmowny i nieco si� zaj�kiwa�, zacz�� prawi�.
- �e starzy trzymaj� grunta i dzieciom nie popuszczaj�, �le ju�ci jest, bo krzywda - ale to jest najgorsze, �e si� g�upio rz�dz�. Przecie z tym lasem dawno by�by koniec, �eby si� byli zgodzili z dziedzicem.
- Jak�e, dawa� po dwie morgi, kiedy si� nam nale�y po cztery na p�w��czek.
- Nale�y albo i nie nale�y, to jeszcze nie wiadomo, to ju� urz�dniki rozs�dz�.
- Kiedy oni z dziedzicami trzymaj�!
- Hale, trzymaj� tam, przecie� sam komisarz powiedzia�, by si� nie godzi� na dwie morgi, to dziedzic musi da� wi�cej! - t�umaczy� Balcerek.
- Cichocie no, bo kowal ano ze starszym idzie!- szepn�� Mateusz.
Obejrzeli si� na drzwi, jako� prawdziwie, kowal wi�d� si� pod pachy ze starszym, obaj ju� byli napici niezgorzej, to si� mocno przepychali przez g�stw� i rzn�li prosto do szynkwasu, ale nie postali tam d�ugo, �yd ich powi�d� do alkierza.
- Na chrzcinach u w�jta si� uraczyli.
- Wyprawia to dzisiaj? - zapyta� Antek.
- A dy� ojcowie nasi tam siedz�. So�tys poszed� w kumy z Balcerkow�, bo pono stary Boryna si� pogniewa� i nie chcia� - t�umaczy� P�oszka.
- A to co za jeden ? - wykrzykn�� Balcerek.
- To pan Jacek, dziedzicowy brat z Woli! - obja�nia� Grzela. A� powstali, by si� przyjrze�, bo pan Jacek przeciska� si� z wolna a oczami kogo� szuka�, a� i natkna� si� na Bartka z tartaku i z nim poszed� pod �cian�, do rzepeckich.
- Czego on mo�e chcie�?
- Czego, a niczego, tak se chodzi ino po wsiach, z ch�opami gada, niejednemu pomo�e, na skrzypkach przygrywa, dzieuchy piosneczek uczy, g�upawy jest pono.
- Ko�cz no, Grzela, co� zacz��, ko�cz!
- O lesie zacz��em m�wi�; moja rada jest taka, aby tej sprawy samym starym nie ostawia�, bo zepsuj�.
- C�, na to jest tylko jedna rada, zaczn� las ci��, ca�� wsi� i��, rozegna�, nie pozwoli� dop�ty, a� si� dziedzic ze wsi� nie ugodzi! - rzek� mocno Antek.
- To samo uradzali u K��ba.
- Uradzali! Ale nie zrobi�, bo kto p�jdzie za nimi?
- Gospodarze p�jd�.
- Nie wszystkie.
- Jak Boryna poprowadzi, to i wszyscy p�jd�.
- Jeno nie wiada, czy Maciej zechce.
- To Antek poprowadzi - wykrzykn�� zapalczywie Balcerek.
Przytwierdzili mu gor�co wszyscy, jeden tylko Grzela si� sprzeciwia�, a �e bywa� we �wiecie i gazet� "Zorz�" czytywa�, to j�� naucznie i kiej z ksi��ki prawi�, �e gwa�tu nie mo�na czyni�, bo wda si� w to s�d i pr�cz kozy nikt wi�cej nie wsk�ra, �e trzeba, aby wie� sprowadzi�a z miasta adwokata, a ten by wszystko po sprawiedliwo�ci wyrychtowa�.
Nie chcieli go s�ucha� d�ugo i jaki taki przekpiwa�, oze�li� si� te� srodze i powiedzia�:
- Na ojc�w wyrzekacie, �e g�upie, a sami ani za grosz pomy�lenia nie macie, a jeno jak te dzieci, co jeszcze ba�ykuj�, cudze powtarzacie!
- Boryna z Jagusi� i dzieuchami! - zauwa�y� kt�ry�.
Antek, kt�ren chcia� co� odpowiedzie� Grzeli, zmilkn�� i polecia� oczami za Jagn�.
P�no przyszli, ju� po kolacji, bo stary d�ugo si� opiera� skamleniom J�zki i namowom Nastki, czeka�, a� Jagusia poprosi, ale ona zaraz po obiedzie zapowiedzia�a ostro, �e p�jdzie na muzyk�, odpar� jej ostro, i� si� nog� z cha�upy nie ruszy, nie poszed� do w�jta, to nigdzie nie p�jdzie.
Nie prosi�a go ju� wi�cej, zawzi�a si� tak, �e ani tym s�owem wi�cej si� nie odezwa�a, pop�akiwa�a jeno po k�tach, drzwiami trzaska�a, wystawa�a przed domem na mrozie i ciska�a si� po cha�upie jak ten z�y wiatr, a�e mrozi�o od niej z�o�ci�, a gdy do kolacji siadali, nie posz�a je��, jeno zacz�a we�niaki ze skrzyni dobywa�, przymierza� a przystraja� si�.
To i c� mia� stary pocz��, kl��, przygadywa�, zapowiada�, �e nie p�jdzie, w ko�cu jeszcze j� sielnie musia� przeprasza� i rad nierad powi�d� do karczmy.
Hardo ano wchodzi�, wynio�le i ma�o z kim si� wita�, bo i r�wnych by�o niewiela, jako �e co najpierwsi u w�jta byli na chrzcinach, syna za� nie spostrzeg�, chocia� si� pilnie rozgl�da� w t�oku.
Antek za� ju� nie spuszcza� ocz�w z Jagusi, sta�a w�a�nie przy szynkwasie, ch�opaki si� do niej sypn�li zaprasza� do ta�ca, odmawia�a pogaduj�c weso�o, a ukradkiem przebieraj�c oczami wskr� ludzi - taka urodna widzia�a si� dzisiaj, �e cho� nar�d ju� by� napity, a spogl�dali na ni� z podziwem. Ponad wszystkie pi�kniejsza. A przecie� by�a tam i Nastka, ano do malwy z czerwieni szmat i wy-
rostu podobna, by�a i Weronka P�oszk�wna kiej georginia rumiana i w sobie wielce podufa�a, by�a Soch�wna, skrzat ledwie doros�y, gibki i z g�busi� kiej ten cukier s�odk�, by�y i drugie urodne, wyros�e, ci�gn�ce oczy parobk�w, a jak Balcerk�wna Marysia, na podziw wyros�a, bia�a, rzepiasta dziewka i pierwsza we wsi tanecznica - ale �adna ani si� r�wna�a z Jagn�, �adna. Przenosi�a wszystkie urod�, strojem, postaw� i tymi modrymi, jarz�cymi �lepiami, jako r�a przenosi one nasturcje a malwy, a georginie, a maki, �e zgo�a podlejsze si� przy niej widz�, tak ci ona przenosi�a wszystkie i nad wszystkie panowa�a. Przystroi�a si� te� dzisiaj kiej na jakie wesele; we�niak wdzia�a gor�co��ty w zielone a bia�e pasy, stanik za� z modrego aksamitu, dziergany z�ot� nitk� i g��boko, do p� piersi wyci�ty, a na koszuli cieniu�kiej, kt�ra bieluchn� fryzk� burzy�a si� suto ko�o szyi i przy d�oniach, zawiesi�a rz�dy korali, bursztyn�w i onych pere�, na w�osach mia�a chusteczk� jedwabn�, modraw�, w r�owy rzucik farbowan�, a ko�ce od niej pu�ci�a na plecy.
Bra�y j� za to przystrojenie kobiety na ozory i przymawia�y z�o�liwie, nie dba�a ta o to wcale, dojrza�a wnet Antka i pokra�niawszy z rado�ci, jako ta woda pod zach�d, odwr�ci�a si� od starego, kt�remu �yd cosik gada� i zaraz poprowadzi� do alkierza, gdzie i pozosta�.
Ju�ci, �e Antek ino tego czeka�, bo wnet bokiem karczmy si� przecisn�� i spokojnie wita� si� z nimi, cho� J�zka umy�lnie si� odwr�ci�a.
- Przyszli�cie na muzyk� czy na zm�winy Ma�go�ki?
- Na muzyk�... - odpar�a cicho, bo g�os jej ca�kiem odj�o wzruszenie.
Stali przy sobie czas jaki� bez s�owa, jeno dychali pr�dzej, a ukradkiem zagl�dali sobie w oczy, tanecznicy zepchn�li ich pod �cian�, Nastk� poj�� do ta�ca Szymek, J�zka te� si� gdzie� zapodzia�a, �e sami zostali.
- Co dnia wyczekuj�, co dnia... - szepn�� cicho.
- A mog� to wyj��?... pilnuj� mnie odpar�a ze dr�eniem, r�ce si� ich spotka�y same jako�, cisn�li si� biodrami, pobledli oboje, tchu im brakowa�o, w oczach skry si� jarzy�y, a w sercach by�a taka muzyka, �e i nie wypowiedzie�.
- Odst�p �dziebko, pu��!... - prosi�a cichutko, bo� pe�no by�o ludzi dooko�a.
Nie odrzek� na to, jeno uj�� j� mocno wp�, g�stw� roztr�ci�, wywi�d� w ko�o i krzykn�� do muzykant�w:
- Obertasa; ch�opacy, a ostro!
Ju�ci, �e trzasn�li z ca�ej mocy, a� basica j�kn�a, znali go przecie�, �e jak si� rozochoci, to got�w ca�ej karczmie fundowa� !
A za nim pu�cili si� w tan i jego kamraty, ta�cowa� P�oszka, ta�cowa� Balcerek, ta�cowa� Grzela, ta�cowa�y i drugie, a Mateusz, �e mu to �ebra jeszcze nie popuszcza�y, to ino przytupywa� a krzyka� la zach�ty!
Antek za� hula� zapami�tale, wywi�d� si� naprz�d, przegoni� wszystkich i wia� w pierwsz� par� tak siarczy�cie, �e ju� nic nie pami�ta� i na nic ni zwa�a�, bo Jagu� cisn�a si� do niego s�odko, a raz w raz, ledwie dech �api�c, prosi�a:
- Jeszcze, Janto�, jeszcze �dziebko!
D�ugo ta�cowali, odpocz�li tyla, by z�apa� nieco� tchu napi� si� piwa, i znowu poszli w tan nie bacz�c, �e ludzie zwracaj� na nich uwag�, co� szepcz� a krzywi� si� i w g�os dogaduj�.
Ale Antkowi ju� by�o wszystko jedno dzisiaj, skoro jeno poczu� j� przy sobie, skoro przycisn�� do si�, �e a� si� pr�y�a i przywiera�a te lube modre oczy, to si� ju� by� ca�kiem zapami�ta�! Rado�� w nim gra�a i takie wesele, jak kieby si� ten zwiesnowy dzie� w nim zrobi�. Zapomnia� o ludziach i �wiecie ca�ym, krew w nim zawrza�a i moc wsta�a taka harda, nieust�pliwa, a� mu piersi rozpiera�o! A Jagu� te� by�a ca�kiem jakby utopiona w lubo�ci i w zapami�taniu! Unosi� j� jak ten smok, nie opiera�a si� temu, bo jak�e, mog�aby to, kiej kr�ci� ni�, ponosi�, przyciska�, �e chwilami mrocza�o w niej i traci�a z pami�ci �wiat wszystek, a gra�o w niej takim weselem, m�odo�ci�, uciech�, �e ju� nic nie widzia�a, ino te jego brwie czarne, te oczy przepa�ciste, a te wargi czerwone, ci�gn�ce!
A skrzypice wycina�y siarczy�cie, zawodz�cy i nies�y si� piesneczk�, jako ten �niwny wicher pal�c�, od kt�rej krew si� w ogie� przemienia�a i serce gra�o weselem a moc�; basy za� pobekiwa�y drygliwie do taktu, �e same nogi nios�y i trzaska�y ho�ubce; flet za� przegwizdywa� i wabi� kiej ten kos na zwiesn�, a tak� lubo�ci� przejmowa�, tak serce otwiera�, a� ciarki przechodzi�y, w g�owie si� m�ci�o, tchu brakowa�o, a zarazem chcia�o si� p�aka� i �mia�, i krzyka�, i tuli�, i ca�owa�, i lecie� gdzie� we �wiat wszystek, w zapami�tanie - to i ta�cowali tak ogni�cie, a� si� karczma trz�s�a i dygota�y beczki z muzykantami.
Z pi��dziesi�t par mieni�o si� w tym kole wielgachnym, taczaj�cym si� od �ciany do �ciany, roz�piewanym, pijanym uciech� i tak� moc�, �e flachy si� przewraca�y, lampy gas�y, noc ich obejmowa�a i rozdrgany mrok, bo ino te g�ownie w kominie roz�arzane wichur� p�du, sypa�y iskrami i bucha�y krwawym p�omieniem, w kt�rym ledwie majaczy� zbity k��b ludzki, wij�cy si� dooko�a tak� g�stw�, �e ani okiem uchwyci� ni rozpozna�, gdzie ch�op, gdzie kobieta! Kapoty wiewa�y g�r� kiej te skrzyd�a bia�e, we�niaki, wst��ki, zapaski, rozpalone twarze, jarz�ce oczy, tupoty zapami�ta�e, �piewki, pokrzyki, wszystko si� wraz miesza�o, kr�ci�o w k�ko kieby jedno wrzeciono, od kt�rego bi� ogromny wrzask i lecia� przez wywarte do sieni drzwi w o�nie�on�, mro�n�, zimow� noc.
Antek za� hula� wci�� na przedzie, bi� obcasami najg�o�niej, zawija� kiej wichura, przypada� do ziemi, �e my�leli: upadnie! Gdzie za�, on ju� sta�, ju� znowu ponosi�, ju� krzyka�, czasem jak� piosneczk� muzykantom rzuca� i no-
si� si� wskro� ci�by, rozbija�, tratowa�, jak burza szed�, a� strach bra� niejednych, a ma�o kto za nim nad��y�.
Z dobr� godzin� tak wywija�, bo chocia� inni przystawali zm�czeni, a nawet i muzyce mdla�y r�ce, pieni�dze im rzuca�, przynagla� gra� i ta�cowa�, �e w ko�cu prawie ino we dwoje pozostali w kole. Ju�ci, �e przez to baby ju� g�o�no wydziwia�y z takiej hulanki, kiwa�y g�owami, me��y ozorami i litowa�y si� nad Boryn�, a� J�zka, z�a na Antka, a barzej jeszcze na macoch�, polecia�a do starego.
- Ociec, a to Antek ta�cuje z macoch�, a� ludzie wydziwiaj�! - szepn�a.
- Niech ta�cuj�, od tego karczma! - odpar� i wzi�� si� znowu tr�ca� ze starszym i kowalem, a prawi� cosik.
Wr�ci�a z niczym, ale j�a nagl�da� za nimi pilnie, bo po ta�cu stali przy szynkwasie z ca�� gromad� dziewczyn i ch�opak�w. Weso�o im by�o, Jambro�y bowiem, pijany ju� ca�kiem, prawi� im takie przypowiastki, a� si� dziewczyny przys�ania�y zapaskami, a parobcy w g�os �mieli, a jeszcze swoje dok�adali. Antek fundowa� wszystkim piwo, pierwszy przepija�, niewoli�, w ramiona bra� parobk�w, �ciska�, a dzieuchom ca�ymi gar�ciami pcha� za pazuch� karmelki, by m�c przy tym i Jagusi nak�a��, a mimo zm�czenia �mia� si� najg�o�niej i rad si� rozgadywa�!
Na karczmie te� si� zabawiano niezgorzej, nar�d si� ju� ca�kiem rozochoci� i rozgrza�, to ci�giem jakie� pary ta�cowa�y, a drudzy g�stwili si�, gdzie si� ino da�o, i radzili, przepijali, kumali si� jedni z drugimi i weso�o�ci ca�ym sercem za�ywali. Rzepecka szlachta ruszy�a zza swojego sto�u, bo si� ju� byli pokumali przy gorza�ce z Lipczakami, a niekt�rzy i do ta�ca si� brali, dzieuchy si� nie wy-
mawia�y, �e to obej�cie mieli delikatniejsze i grzecznie prosili.
Antkowa za� gromada zabawia�a si� z osobna, �e to m��d� sama by�a i co najpierwsza we wsi, a on, mimo �e ze wszystkimi pogadywa�, prawie o Bo�ym �wiecie nie wiedzia� i prosto jakby si� dzisiaj zapami�ta�, na nic ju� nie patrzy�, z niczym si� nie kry�, bo i nie poradzi� nawet - to i nie baczy�, �e ludzie dooko�a spozieraj� uwa�nie i pilnie nas�uchuj�. Hale, dba� tam o to - wci�� jej prawi� do ucha, przypiera� do �ciany, obejmowa�, za r�ce bra�, ale ledwie si� ju� wstrzymywa� od ca�owania! Oczy mu ino lata�y nieprzytomnie i w piersiach wzbiera�a taka burza, �e got�w si� by� wa�y� na wszystko, byle zaraz przed ni�, bo widzia� w modrych, rozp�omienionych oczach podziw i kochanie! To i r�s� coraz bardziej, puszy� si� i huka� kiej ten wicher, nim uderzy! Pi� przy tym t�go i Jagusi� niewoli�, a� si� jej w g�owie m�ci�o, �e ani wiedzia�a, co si� z ni� dzieje, jeno chwilami, gdy muzyka milk�a i karczma nieco przycicha�a, przytomnia�a zdziebko, strach j� ogarnia�, obziera�a si� ze zdumieniem, jakby poratunku szukaj�c, ucieka� nawet pragn�a, ale sta� pobok i tak patrza�; taki �ar bucha� od niego, takie kochanie w niej wzbiera�o, �e w mig zapomina�a o wszystkim.
Ci�gn�o si� to dosy� d�ugo, bo Antek ju� gorza�k� stawia� ca�ej kompanii. �yd ch�tnie dawa� i ka�d� kwart� dwa razy na drzwiach znaczy�.
�e za� ca�ej kompanii zacz�o w g�owach si� m�ci�, to kup� poszli ta�cowa�, bych si� nieco otrze�wi�, ju�ci, �e i Antek z Jagusi� ta�cowali na przedzie.
Wyszed� na to z alkierza Boryna, przywied�y go kobiety zgorszone, popatrzy� i wnet si� we wszystkim pomiarkowa�, z�o�� go poderwa�a sroga, zak�si� ino z�by, zapi�� p�tle kapoty, czap� nacisn�� i j�� si� przebiera� do nich. Ust�powali mu z drogi, bo blady by� kiej �ciana i oczami dziko �wieci�.
- Do domu! - powiedzia� g�o�no, gdy nadlecieli, i chcia� j� chyci� za r�k�, ale w ten mig Antek zakr�ci� w miejscu i poni�s� dalej, �e pr�no chcia�a si� wyrwa�. Podskoczy� wtedy Boryna, rozwali� ko�o, wyrwa� j� z Antkowych ramion, nie popu�ci� i nie spojrzawszy nawet na syna wi�d� z karczmy.
Muzyka raptem usta�a, cicho�� z nag�a pad�a na wszystkich, �e stan�li jak wryci, nikt si� i s�owem nie ozwa�, miarkowali bowiem, �e staje si� co� strasznego, gdy� Antek rzuci� si� za nimi, roztr�ci� ci�b� kiej snopki i wybieg� z karczmy, ale skoro go jeno mr�z owion��, zatoczy� si� na drzewo le��ce przed domem i pad� w �nieg, rych�o si� jednak podni�s� i dogna� ich na skr�cie drogi ko�o stawu.
- Id� swoj� drog� i ludzi nie zaczepiaj! - krzykn�� stary odwracaj�c si� do niego. Jagna z wrzaskiem uciek�a do cha�upy, a J�zka wtyka�a w gar�cie staremu jaki� k�i wrzeszcza�a:
- Bijcie tego zb�ja, bijcie, tatulu!...
- Pu��cie j�, pu��cie! - be�kota� Antek zgo�a nieprzytomnie i przysuwa� si� z pi�ciami, gotowymi do darcia.
- M�wi� ci, odejd�, bo, jak B�g na niebie, zakatrupi� ci� jak psa! S�yszysz? - krzykn�� zn�w stary, gotowy na wszystko, Antek cofn�� si� bezwiednie, opad�y mu r�ce, strach go uderzy� tak mocny, �e dr�e� zacz��, a stary poszed� wolno ku domowi.
Nie skoczy� ju� za nim, sta� roztrz�siony, nieprzytomny i wodzi� pustymi oczami dooko�a, nie by�o ju� nikogo, ksi�yc �wieci� jasno, �niegi si� skrzy�y i pos�pna bia�o�� widnia�a wsz�dzie. Nic nie m�g� wymiarkowa�, co si� to sta�o,
oprzytomnia� nieco w karcznnie dopiero, dok�d go przywiedli przyjaciele, kt�rzy mu skoczyli na ratunek, bo gruchn�o, �e si� z ojcem bije.
Zabawa si� te� sko�czy�a, rozchodzili si� do dom�w, �e to i p�no ju� by�o, karczma opustosza�a rych�o, jeno po drogach grzmia�y jeszcze czas jaki� hukania i przy�piewki, pozostali tylko Rzepeczaki, kt�rzy mieli zanocowa�, i pan Jacek przygrywa� im ano na skrzypicy wielce �a�o�liwe pienia, �e siedzieli za sto�em powspierani na r�kach i wzdychali, no i Antek, siedz�cy w k�cie samotnie, bo �e si� nie mogli z nim dogada�, gdy� nic nie odpowiada�, opu�cili go wszyscy. Siedzia� tak martwy i niewiedz�cy, �e darmo mu �yd przypomina�, i� karczm� zamyka, nie s�ysza� i nie rozumia� zgo�a, przeckn�� dopiero. na g�os Hanki, kt�rej ludzie donie�li, �e si� pobi� znowu z ojcem.
- Czego ci potrza? - zapyta�.
- Chod� do domu, p�no ju� - prosi�a powstrzymuj�c �zy.
- Id� sama, nie p�jd� z tob�! M�wi� ci, odejd�! - krzykn�� gro�nie, a potem nagle, nie wiada laczego, nachyli� si� do niej i w sam� twarz powiedzia�: - �eby mnie w kajdany skuli, w lochu zamkn�li, wolniejszym bym by� ni�li przy tobie, s�yszysz, wolniejszym!
Hanka zap�aka�a �a�o�nie i posz�a.
I on si� zaraz podni�s�, wyszed� na dw�r i powl�k� si� ku m�ynowi.
Noc by�a jasna, rozgorza�a miesi�czn� po�wiat�, drzewa k�ad�y d�ugie, zgo�a niebieskie, przsrebrzone cienie, mr�z taki �ciska�, �e raz po raz s�ycha� by�o trzaskanie �erdek i jakby cichy, przejmuj�cy skowyt ni�s� si� po roziskrzonych �niegach, cicho�� martwa, zeskrzytwia�a tuli�a �wiat ca�y, wie� ju� spa�a, ani jedno okno nie b�yska�o �wiat�em, ni pies nie zaszczeka�, ni m�yn nie turkota�, nic - jeno od _karczmy dochodzi� schryp�y �piew Jambro�a, kt�ren swoim zwyczajem wy�piewywa� na �rodku drogi, ale s�abo kieby przez sen.
Antek wl�k� si� ci�ko i wolno dooko�a stawu, przystawa�, rozgl�da� si� nieprzytomnie, nas�uchiwa� trwo�nie, bo wci�� hucza�y mu we �bie ojcowe straszne s�owa, bo wci�� widzia� jego oczy rozsro�one, bij�ce w niego kiej no�em, �e cofa� si� bezwiednie, l�k �ciska� go za gard�o, serce zamiera�o, w�osy si� je�y�y - a z pami�ci gin�a zawzi�to��, gin�o kochanie, gin�o wszystko, a ostawa� jeno strach �miertelny, dygoc�ce przera�enia i rozpaczliwa, �alna niemoc...
Sam nie wiedzia�, kiedy zacz�� i�� ku domowi, gdy sprzed ko�cio�a doszed� go bolesny p�acz i g�o�ne wyrzekania, pod figur�, stoj�c� przed samymi wr�tniami na cmentarz, ktosik le�a� rozkrzy�owany na �niegu, w cieniu, jaki pada� od parkanu, nic nie mo�na by�o rozpozna�, pochyli� si� my�l�c, �e to jaki obcy w�drownik albo i pijany - a to Hanka le�a�a �ebrz�c mi�osierdzia.
- Chod� do domu, zi�b taki, chod�, Hanu�! - prosi�, bo mu dziwnie zmi�k�a dusza, a �e si� nie odezwa�a, uni�s� j� przez si�� i powi�d� do domu.
Nie m�wili nic ze sob�, bo Hanka rzewnie p�aka�a.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

pajaa1981.pev.pl

CH19 (2)

po polsku

Menu