finanse

Indeks

po polsku

FINANSE

Dla
wszystkich, dla kt�rych finanse i ekonomia to temat tabu, a musz� je zna� bo tego
wymagaj� na studiach przygotowali�my zestaw poj�� i opracowa�. Znajdziecie r�wnie�
gotowe �ci�gi z tego tematu. �ci�gi i opracowania mo�na sobie �ci�gn�� poprzez
linki podane na ko�cu tego opracowania. Je�li macie uwagi, pytania piszcie.

INDEX
POJ��

Nr
indexu
Temat

I

II
Zasoby i fundusze
pieni�ne

III
Poj�cie r�wnowagi
pieni�nej

IV
Polityka
antyinflacyjna i jej instrumenty

V
Poj�cia polityki
bud�etowej

VI
Ubezpieczenia
spo�eczne w Polsce (banki, operacje bankowe itp.)

VII

VIII
Gie�da papier�w
warto�ciowych

IX
Finansowanie
jednostek bud�etowych

X

Przepraszamy za ten index. Nie jest doskona�y. Ale z braku
laku dobry ... (My�l�, �e wybaczycie).

I. Definicja finans�w

I.1. Definicja finans�w.

Finanse to og� zjawisk ekonomicznych
zwi�zanych z ruchem pieni�dza w procesie podzia�u i wymiany bogactwa. Dziel� si� na
finanse publiczne i prywatne.

I.2. Poj�cie pieni�dza i jego funkcje.

Pieni�dz wed�ug

- teorii funkcjonalnej to, to co
pe�ni funkcje pieni�dza,

- teorii nominalnej to, to co pa�stwo
uzna za pieni�dz.

Funkcje pieni�dza w teorii funkcjonalnej
- miernik warto�ci,

- �rodek cyrkulacji,

- �rodek wymiany,

- gromadzenia skarbu,

- pieni�dza �wiatowego.

I.3. Zasoby i fundusze pieni�ne.

I.4. Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych.

Ruch pieni�dza - to procesy gromadzenia,
podzia�u i jego wydatkowania.

Ze wszystkich podmiot�w w gospodarce
wyodr�bnia si� grupy podmiot�w w kt�rych dominuj� te same typy przep�yw�w
pieni�nych

- pa�stwo, przewaga b.

- przedsi�biorstwa, (bankowe,
ubezpieczeniowe i pozosta�e przedsi�biorstwa)

- gospodarstwa domowe, przewaga a.

Przedmiotowa klasyfikacja zjawisk
finansowych -

a. przychody i wydatki materialne,

b. przychody i wydatki redystrybucyjne,

c. przychody i wydatki kredytowe,

I.5. Funkcje finans�w.

- redystrybucyjna - pozwala na podzia�
bogactwa,

- stymulacyjna - wykorzystuje pewne
instrumenty finansowe do pewnych zachowa� spo�ecznych,

- kontrolna - wykorzystuje instrumenty
finansowe do wczesnego diagnozowania gospodarki

I.6. Poj�cie systemu finansowego.

System finansowy to og� norm prawnych
reguluj�cych procesy gromadzenia i wydatkowania �rodk�w pieni�nych.

I.7. Ogniwa systemu finansowego.

Finanse

- pa�stwa,

- bank�w,

- instytucji ubezpieczeniowych,

- pozosta�ych przedsi�biorstw,

- gospodarstw domowych.

I.8. Poj�cie gospodarki finansowej.

Gospodarka finansowa - og� czynno�ci,
kt�re wi�� si� z ruchem pieni�dza. Jest to dzia�alno�� polegaj�ca na tworzeniu,
gromadzeniu, dzieleniu i wydatkowaniu zasob�w pieni�nych

Obejmuje - planowanie, kontrol�,
rachunkowo�� i sprawozdawczo��.

Dzieli si� na polityk� finansow� (podatkow�,
kredytow�, celn�), polityk� o�wiatow� oraz inne.

I.9. Poj�cie polityki finansowej.

Polityka finansowa to wyznaczanie cel�w i
dob�r �rodk�w ich realizacji.

Cele - wzrost gospodarczy, ograniczenie
inflacji, ograniczenie bezrobocia.

I.10. Finanse a prawo finansowe.

Prawo finansowe jest to og� norm
prawnych reguluj�cych dzia�alno�� finansow�.

Wyr�niamy prawo : bud�etowe,
podatkowe, celne, finansowe ubezpiecze� pa�stwowych, finansowe samorz�du
terytorialnego, walutowe i dewizowe, bankowe, finansowe podmiot�w gospodarczych.

II.1. Poj�cie r�wnowagi gospodarczej.

R�wnowaga gospodarcza to stan r�wnowagi
rynkowej - jest w tedy gdy popyt jest zr�wnowa�ony z poda��. Jest to te� stan
r�wnowagi pomi�dzy popytem i poda�� w systemie pe�nego wykorzystania czynnik�w
produkcji.

II.2. Poj�cie r�wnowagi pieni�nej.

II.3. Stany nier�wnowagi : deflacja i inflacja.

Deflacja -

Inflacja - sta�y spadek si�y nabywczej
pieni�dza w gospodarce spowodowany sta�ym wzrostem cen

II.4. Wp�yw inflacji na stan gospodarki.

Podzia� inflacji ze wzgl�du na :

a. wp�yw na gospodark� - barbarzy�ska
(niszczy gospodark� i mechanizmy ekonomiczne),

- cywilizowana (przyczynia si� do rozwoju
gospodarczego),

b. wzrost gospodarczy - klasyczna
(powoduje wzrost gospodarczy w pewnych granicach),

- stagflacja (pierwszy raz wyst�pi�a w
70 latach),

- stumpflacja (mimo inflacji istnieje
zjawisko spadku gospodarczego),

c. tempo rozwoju gospodarczego :

- pe�zaj�ca (zezwala na rozw�j
gospodarczy),

- krocz�ca ,

- galopuj�ca = superinflacja (pozwala
jeszcze na istnienie rynku),

- hiperinflacja (przestaje istnie� rynek,
ka�da transakcja jest indywidualna) ,

- stratoinflacja (jest to inflacja
galopuj�ca, ale bardzo zmienna ze wzgl�du na stopy inflacji).

Podzia� inflacji ze wzgl�du na
przejawianie si� : jawna, ukryta, sta�a, okresowa.

II.5. Wsp�czesne teorie inflacji.

Teoria inflacji : kosztowa - spowodowana
wzrostem koszt�w wytwarzania,

dochodowa - jest konsekwencj� walki o
podzia� dochodu (przydzia� subsydi�w),

popytowa - spowodowana wzrostem popytu

II.6. Klasyfikacja zjawisk inflacyjnych.

Ze wzgl�du na zjawisko nasilania si� :
popytowa - nadmierny popyt,

kosztowa - rosn�ce koszty,

pieni�na - przyrost masy �rodk�w
pieni�nych.

Jest te� inflacja : bud�etowa -
nadmierny wyp�yw pieni�dza z bud�etu,

kredytowa - nadmierny wyp�yw pieni�dza z
bank�w,

p�acowa - nadmierny wyp�yw pieni�dza
p�acowego.

II.7. Polityka antyinflacyjna i jej instrumenty.

II.8. Inflacja w Polsce.

III.1. Poj�cie finans�w publicznych.

Finanse publiczne to zasoby pieni�ne,
operacje tymi zasobami oraz normy prawne je reguluj�ce.

III.2. Finanse publiczne, a finanse prywatne.

Finanse publiczne to zjawiska i
procesy zwi�zane z tworzeniem i rozdysponowywaniem funduszy publicznych (bud�etu
pa�stwa, gminy, ubezpiecze� spo�ecznych i innych funduszy publicznych.

Fundusze prywatne to gromadzone na
zasadzie dobrowolno�ci �rodki do realizacji cel�w osobistych, zakres ich jest bardzo
w�ski i dokonywane operacje nie rzutuj� na og�ln� r�wnowag� finansow� pa�stwa.

III.3. Funkcje finans�w publicznych.

Funkcja : alokacyjna -
gromadzenie i wydatkowanie zasob�w pieni�nych, redystrybucyjna - dla
alokacji d�br publicznych i realizacji potrzeb dokonuje si� tego za po�rednictwem
bud�etu poprzez system podatk�w, po�yczek, sk�adek ubezpieczeniowych oraz system
wydatk�w publicznych., stabilizacyjna - oddzia�ywanie za pomoc�
instrument�w polityki finansowej i monetarnej na globalny popyt w gospodarce w celu
zapewnienia mo�liwie pe�nego potencja�u gospodarki.

III.4. Poj�cie Skarbu Pa�stwa.

Skarb Pa�stwa to og� maj�tku
narodowego nie b�d�cego w dyspozycji innych jednostek organizacyjnych.

III.5. Funkcje Skarbu Pa�stwa.

Funkcje Skarbu Pa�stwa to :

funkcja kasjera - zapewnienie p�ynno�ci
finansowej pa�stwa,

funkcja bankiera - w�a�ciciel maj�tku
pa�stwowego.

III.6. Poj�cie Bud�etu Pa�stwa.

Jest to plan bezzwrotnego gromadzenia
�rodk�w na scentralizowanym funduszu w celu realizacji funkcji pa�stwowych, uchwalony
przez parlament w formie ustawy.

III.7. Funkcje Bud�etu Pa�stwa.

Funkcje Bud�etu Pa�stwa to : funkcja
redystrybucyjna, stymulacyjna, kontrolna, polityczna, ekonomiczna

III.8. Zasady bud�etowe.

Wyst�puj� zasady : powszechno�ci
- pa�stwo obejmuje wszystkie dziedziny �ycia gospodarczego, jedno�ci formalnej i
materialnej - w danym pa�stwie istnieje jeden bud�et, szczeg�owo�ci
- dochody i wydatki zapisane s� spos�b szczeg�owy, zupe�no�ci,
przejrzysto�ci, r�wnowagi bud�etowej, jednoroczno�ci, uprzednio�ci,
jawno�ci .

III.9. Procedury planowania, uchwalania i wykonywania
bud�etu.

Podstawowa konstrukcja bud�etu jest
oparta na zasadzie jedno�ci materialnej.

Etapy procedury bud�etowej : opracowanie
projektu bud�etu - RM ustala wytyczne i zasady za�o�e� polityki
spo�eczno-gospodarczej, MF opracowuje i wydaje wytyczne szczeg�owe (nota bud�etowa),
RM uchwala projekt i z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi i Senatowi (do 15 listopada),

uchwalenie bud�etu - nast�puje w
formie ustawy, a je�eli jest to niemo�liwe uchwala si� prowizorium bud�etowe,

wykonywanie bud�etu - organy
ustalaj�ce zasady prawne wykonania bud�etu (Sejm, Senat, RM, MF, M. resortowi), organy
sprawuj�ce nadz�r na wykonaniem bud�etu, organy wykonuj�ce obs�ug� kasow� bud�etu
(NBP), organy bezpo�rednio pobieraj�ce dochody i realizuj�ce wydatki

sprawozdawczo�� i kontrola finansowa
wykonania bud�etu - Sejm, MF, zarz�dy gmin i inne oraz NIK .

W planowaniu wydatk�w stosowane s� :
og�lne standardy wydatk�w, standardy z�o�one, standardy szczeg�owe.

III.10. Klasyfikacja dochod�w bud�etowych.

Wyr�niamy trzy podstawowe kryteria
klasyfikacji dochod�w bud�etowych :

- ekonomiczne - grupowanie
dochod�w wed�ug �r�d�a pochodzenia - g��wna grupa to zasoby pieni�ne
przedsi�biorstw i ludno�ci,

- prawne - bezzwrotne i
zwrotne, odp�atne i nieodp�atne, przymusowe i dobrowolne, zasadnicze i uboczne.,

- organizacyjne - dokonuje
si� podzia�u na dochody poszczeg�lnych rodzaj�w bud�etu.

III.11. Poj�cie podatku.

Podatek jest �wiadczeniem, og�lnym,
zasadniczym, bezzwrotnym i nieodp�atnym, jednostronnie ustalonym i pobieranym przez
pa�stwo od okre�lonego podmiotu gospodarczego.

III.12. Cechy i funkcje podatku.

Cechy podatku to : przymusowo��,
bezzwrotno��, nieodp�atno��, og�lno�� oraz podmiotowo��, elementy okre�laj�ce
warunki, wysoko�� i terminy p�atno�ci.

Funkcje podatku : fiskalna - zasilaj�ca
bud�et,

regulacyjna - kszta�tuje dochody,

stymulacyjna - wywiera wp�yw na
dzia�ania jednostek oraz na kierunki i tempo rozwoju.

III.13. Zasady podatkowe.

Zasady : fiskalne - dotycz�
wydajno�ci i elastyczno�ci podatk�w,

gospodarcze - w�a�ciwy wyb�r
�r�de� podatkowych oraz uwzgl�dnienie ekonomicznych skutk�w opodatkowania,

sprawiedliwo�ci - zapewnienie
powszechno�ci i r�wno�ci opodatkowania,

techniki podatkowej - gwarancja
pewno�ci, dogodno�ci, tanio�ci i prostoty podatku.

III.14. Elementy techniki podatkowej.

Elementy techniki podatkowej to : podmiot
podatku, przedmiot podatku, podstawa opodatkowania, stawka podatkowa, skala podatkowa
(proporcjonalna, progresywna - globalna i ci�g�a, degresywna, regresywna), zwolnienia,
ulgi i zwy�ki podatkowe, warunki p�atno�ci,

III.15. Rodzaje podatk�w.

Wyr�niamy podatki : maj�tkowe,
przychodowe, dochodowe, od wydatk�w.

III.16. Poj�cie polityki podatkowej.

Polityka podatkowa to
zinstytucjonalizowany spos�b stosowania obowi�zuj�cych przepis�w podatkowych

III.17. Polski system podatkowy.

Og� podatk�w pobieranych przez dane
pa�stwo na zasadach zwartej i jednolitej ca�o�ci pod wzgl�dem prawnym i ekonomicznym..
System podatkowy stanowi rezultat dzia�alno�ci w�adzy i organ�w finansowych. Organy te
tworz� podstawowe konstrukcje podatkowe : podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania,
wysoko�� i zasady p�atno�ci podatku.

Wady polskiego systemu podatkowego
- zbyt du�a liczba podatk�w, zbyt wysoki poziom obci��e� podatkowych, brak
stabilno�ci rozwi�za� podatkowych, uznaniowo��.

III.18. C�o.

Jest to przymusowe, nieodp�atne i
bezzwrotne �wiadczenie pieni�ne pobierane przez pa�stwo od przywozu, wywozu i
przewozu towar�w przez obszar celny danego kraju.

S� c�a : importowe, eksportowe i
tranzytowe. Cel - c�a fiskalne i ekonomiczne (np. ochronna rynku). Obliczane : od
warto�ci, od ilo�ci lub wagi, mieszane, alternatywne.

III.19. Op�ata.

Jest to jednostronnie okre�lone
bezzwrotne i odp�atne �wiadczenie pieni�ne o charakterze og�lnym, pobierane od os�b
fizycznych i prawnych przez pa�stwo lub instytucj� �wiadcz�c� us�ugi na podstawie
obowi�zuj�cych akt�w prawnych.

III.20. Klasyfikacja wydatk�w bud�etowych.

Wydatki sektora publicznego obejmuj�
wydatki : bud�etu pa�stwa, bud�et�w lokalnych, funduszy publicznych..

Klasyfikacja wydatk�w bud�etu pa�stwa :
wed�ug przedmiotu wydatkowania (na funkcjonowanie pa�stwa jako ca�o�ci,
socjalno-kulturalne, na gospodark�, obs�ug� d�ugu pa�stwowego), wydatki bie��ce i
inwestycyjne, wydatki osobowe, wydatki rzeczowe

III.21. Poj�cie gospodarki bud�etowej.

Gospodarka bud�etowa polega na :
planowaniu bud�etowym, gromadzeniu dochod�w bud�etowych, dokonywaniu wydatk�w
bud�etowych, kontroli przestrzegania dyscypliny finansowej.

III.22. Formy gospodarki bud�etowej i
pozabud�etowej.

W dzia�alno�ci bud�etowej wyr�niamy
dzia�alno�� brutto i netto - jednostki bud�etowe, zak�ady bud�etowe, gospodarstwa
pomocnicze.

W dzia�alno�ci pozabud�etowej -
o�rodki specjalne, gospodarstwa pomocnicze

W dzia�alno�ci parabud�etowej
wyr�niamy fundusze �wiadcze� spo�ecznych - FUS, FA, FRON, FG�P, FERR, PFK

III.23. D�ug publiczny.

Problem zad�u�enia krajowego i
zagranicznego powsta� w 90 latach w wyniku przej�ciem zobowi�za� za zad�u�enie
zagraniczne Polski powsta�e w okresie gospodarki centralnie kierowanej. Obs�uga tego
d�ugu mo�e by� jedna z barier rozwoju i uzdrowienia finans�w publicznych.

III.24. Poj�cie polityki bud�etowej.

III.25. Finanse samorz�du terytorialnego.

Dochody : podatki, op�aty i inne wp�ywy
okre�lone w odr�bnych ustawach jako dochody gminy, dochody z maj�tku gminy, subwencja
og�lna z bud�etu centralnego, subwencja o�wiatowa oraz nadwy�ki bud�etowe z lat
ubieg�ych, dotacje celowe, spadki i darowizny, inne dochody.

III.26. Polskie prawo bud�etowe.

Klasyfikacja bud�etowa to spos�b
grupowania jednorodnych dochod�w i wydatk�w bud�etowych. Kryteria - podmiotowe,
przedmiotowo-funkcjonalne, rodzajowe. Klasyfikacja na cz�ci bud�etu na cz�ci,
dzia�y, rozdzia�y, paragrafy.

III.27. Bud�et w Polsce.

IV.1. Poj�cie ubezpieczenia spo�ecznego.

Ubezpieczenie spo�eczne to zabezpieczenie
obywateli przed niedostatkiem spowodowanym utrat� zdolno�ci do pracy na skutek wieku,
choroby lub inwalidztwa.

IV.2. Ubezpieczenie a zabezpieczenie spo�eczne.

Ubezpieczenie spo�eczne jest dost�pne w
zasadzie jedynie dla ubezpieczonych i ma charakter powszechny, dotyczy pracownik�w i ich
rodzin, rzemie�lnik�w, rolnik�w. Warunek to op�acanie sk�adek..

Przedmiotem zabezpieczenia spo�ecznego
jest zdolno�� do pracy i zarobkowania oraz zdrowie i �ycie ubezpieczonego.

IV.3. Funkcje ubezpieczenia spo�ecznego.

Funkcja : ochrony ubezpieczonego,
rozdzielcza, polityki ludno�ciowej, polityki zatrudnienia, ekonomiczno fiskalna

IV.4. Rodzaje �wiadcze� z ubezpieczenia
spo�ecznego.

�wiadczenia ubezpieczeniowe s� rzeczowe
(pomoc lecznicz�) i pieni�ne (zasi�ki jednorazowe i kr�tkookresowe oraz emerytury i
renty). Do kr�tkookresowych nale�� zasi�ek chorobowy, macierzy�ski, piel�gnacyjny,
opieku�czy, pogrzebowy, z tytu�u urodzenia dziecka. Do d�ugookresowych nale��
emerytury, renty inwalidzkie

IV.5. Sposoby finansowania systemu ubezpiecze�
spo�ecznych.

Wydatki zwi�zane z realizacj�
ubezpieczenia spo�ecznego pokrywane s� z FUS. Na dochody sk�adaj� si� wp�ywy ze
sk�adek na ubezpieczenie spo�eczne, dotacje bud�etu pa�stwa, wp�aty zagranicznych
instytucji ubezpieczeniowych oraz r�ne inne dochody (odsetek, kar, refundacji).

IV.6. Ubezpieczenia spo�eczne w Polsce.

V.1. Poj�cie banku.

Bank to instytucja finansowa, kt�ra w
spos�b zarobkowy zajmuje si� po�rednictwem pomi�dzy podmiotami posiadaj�cymi czasowo
wolne �rodki a podmiotami, kt�re zg�aszaj� na te �rodki popyt.

V.2. Poj�cie systemu bankowego.

System bankowy to og� norm prawnych,
kt�re reguluj� procesy gromadzenia, podzia�u i wydatkowania �rodk�w pieni�nych.

V.3. Rodzaje system�w bankowych.

Wyr�niamy system monobankowy
(teoretyczny, niewyst�puj�cy) - BC->K, dwuszczeblowy (BC->BK->K), mieszany
(BC->BK, BC->K, BK->K)

V.4. Bank centralny i jego funkcje.

Bank centralny - to bank pa�stwowy
spe�niaj�cy r�wnocze�nie funkcje :

a/ banku emisyjnego- dokonuje
emisji pieni�dza jest zawsze wyp�acalny,

b/ banku bank�w - bank
centralny jest bankiem rezerwowym dla bank�w operacyjnych (komercyjnych).

c/ banku gospodarki narodowej i banku
pa�stwa - przez co jest regulatorem ca�ego obiegu pieni�nego wewn�trz kraju,
r�wnowagi bilansu p�atniczego, jest bankierem pa�stwa w zakresie udzielania kredyt�w
dla rz�du obs�ugi d�ugu pa�stwowego, dba o stabilno�� waluty narodowej, zajmuje si�
obs�ug� i organizacj� p�atno�ci zagranicznych.

Bank centralny - zestawia plan
pieni�ny dla ca�ego systemu bankowego, okre�la globaln� wielko�� kredyt�w
po�rednio wp�ywa na dzia�alno�� innych bank�w poprzez stop� procentow�, wielko��
udzielanych kredyt�w refinansowych i stop� obowi�zkowej rezerwy.

Bank centralny interweniuje na rynek
pieni�ny przez :

operacje otwartego rynku - polega na
tym, �e bank centralny upowa�niony jest do zakup�w i sprzeda�y kr�tkoterminowych
papier�w warto�ciowych przewa�nie pa�stwowych (weksli skarbowych).

polityk� redyskontow�,

polityk� procentow�,

Refinansowanie bank�w - polega na
udzielaniu kredyt�w przez bank centralny pozosta�ym bankom poprzez redyskonto weksli
zdyskontowanych poprzednio przez banki operacyjne i poprzez kredyt pod zastaw papier�w
warto�ciowych.

Polityka redyskontowa prowadzona jest
poprzez :

stop� redyskontow� (podwy�szenie
wp�ywa bezpo�rednio na wzrost koszt�w kredyt�w udzielonych przez banki komercyjne
przedsi�biorstwom),

kontyngenty redyskonta jest instrumentem
oddzia�ywania banku centralnego na polityk� poda�y pieni�dza. Ka�dy bank mo�e by�
pozbawiony redyskonta je�eli nie spe�nia okre�lonych parametr�w tj. np. narusza
przepisy prawa bankowego, nadzoru bankowego.

Instrumenty oddzia�ywania banku
centralnego w stosunku do innych bank�w to :

okre�lenie stopy rezerw
obowi�zkowych - rezerwa obowi�zkowa jest form� podatku, kt�r� musz� p�aci�
banki komercyjne na rzecz banku centralnego (podwy�szenie stopy oznacza obni�enie
zdolno�ci kredytowej banku operacyjnego. Poprzez okre�lenie tej stopy bank centralny
okre�la jaka cz�� wk�ad�w bank�w komercyjnych powinna znale�� si� na jego
rachunku w banku centralnym.

polityka otwartego rynku -
bank centralny upowa�niony jest do zakupu i sprzeda�y kr�tkotrwa�ych papier�w
warto�ciowych,

refinansowanie bank�w -
polega na udzielaniu kredyt�w przez bank centralny pozosta�ym bankom, kt�re w ten
spos�b mog� up�ynni� swoje aktywa. Refinansowanie odbywa si� poprzez redyskonta
weksli i kredyt�w pod zastaw papier�w warto�ciowych.

Bank centralny oddzia�ywuje na inne banki
restrykcyjne b�d� ekspansywnie poprzez :

restrykcyjne - podwy�szanie stopy
lombardowej

podwy�szanie rezerw obowi�zkowych

sprzeda� papier�w warto�ciowych w
ramach polityki otwartego rynku

ekspansywne - obni�anie stopy
redyskontowej i lombardowej

obni�anie rezerwy obowi�zkowej.

Formy finansowania bud�etu przez bank
centralny poprzez

- finansowanie bezpo�rednie

kredyt na rachunku otwartym

zakup obligacji kr�tkoterminowych

- finansowanie po�rednie

zakup weksli skarbowych

udzielanie kredyt�w pod zastaw
pa�stwowych papier�w warto�ciowych.

V.5.Poj�cie i rodzaje bank�w komercyjnych.

Banki operacyjne - komercyjne
to takie banki, kt�rych g��wnym celem jest d��enie do zaspokajania potrzeb podmiot�w
gospodarczych przy r�wnoczesnym d��eniu do uzyskania zysku.

Banki specjalne - s� to przede
wszystkim banki kt�re zajmuj� si� koncentracj� �rodk�w dla finansowania inwestycji.

Specjalizacja bank�w mo�e by� :

operacyjna co prowadzi do
podzia�u na banki kredytu kr�tko i d�ugoterminowego

funkcjonalna,

terytorialna (banki og�lnokrajowe
i regionalne)

bran�owa (banki
przemys�owe rolne, handlu zagranicznego)

V.6. Rodzaje czynno�ci bankowych.

Dziel� si� one na operacje :

bierne (pasywne) kt�rymi jest
gromadzenie wk�ad�w, lokat, emitowanie w�asnych papier�w warto�ciowych i wykonywanie
czynno�ci zmierzaj�cych do powi�kszenia sumy �rodk�w znajduj�cych si� w dyspozycji
bank�w,

czynne (aktywne) polegaj�ce na
wykorzystaniu zgromadzonych �rodk�w udzielaj�c r�nego rodzaju kredyt�w, lokuj�c
kapita�y w�asne i klient�w w korzystnych przedsi�wzi�ciach.

V.7. Poj�cie kredytu bankowego.

Umowa kredytu bankowego ma charakter
cywilnoprawny, musi by� zawarta na pi�mie. Przed przyznaniem kredytu badana jest przez
bank zdolno�� kredytowa kredytobiorcy i nie mo�e ona by� negocjowana. Umowa kredytowa
zawiera �ci�le okre�lone prawa i warunki kredytobiorcy.

Terminy sp�aty kredytu, jego wysoko�� i
oprocentowanie stanowi� przedmiot negocjacji z bankiem.

Przez umow� kredytow� bank zobowi�zuje
si� odda� do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie okre�lon� kwot�
�rodk�w pieni�nych, a kredytobiorca zobowi�zuje si� do korzystania z niej w
warunkach okre�lonych w umowie, do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz % oraz do zap�aty
prowizji od przyznanego kredytu.

V.8. Cechy i funkcje kredytu bankowego.

Kredyt zawierany jest na podstawie umowy,
do dyspozycji kredytobiorcy stawiana jest okre�lona kwota �rodk�w w postaci
bezgot�wkowej, udzielany jest na konkretne cele sprecyzowane we wniosku kredytowym,
wykorzystanie kredytu nast�puje na zasadach okre�lonych w umowie, jest odp�atny.

V.9. Rodzaje kredyt�w bankowych.

Ze wzgl�du na termin na jaki bank udziela
kredyt, rozr�niamy kredyty :

kr�tkoterminowe (do 1 roku),

�rednioterminowe (od 1 do 3 lat)

d�ugoterminowe (powy�ej 3 lat)

Kredyt dyskontowy - oparty na
wekslu. Weksel jest dokumentem zobowi�zuj�cym wystawc� lub wskazan� przez niego osob�
do bezwarunkowego zap�acenia okre�lonej kwoty pieni�nej w oznaczonym czasie.

Kredyt akceptacyjny - udzielenie
takiego kredytu wi��e si� z operacjami wekslowymi, w przypadku niedostarczenia przez
klienta �rodk�w na wykup weksli udzieli mu kredytu akceptacyjnego. Banki akceptuj�
weksle, kt�rych terminu p�atno�ci nie przekroczy 6-ciu miesi�cy.

Kredyt lombardowy - to kredyt
udzielany pod zastaw papier�w warto�ciowych, towar�w i przedmiot�w warto�ciowych.
Charakterystyczn� cech� kredytu lombardowego jest fakt posiadania przez bank przedmiotu
zastawu. Ze wzgl�du na fakt, �e banki nie dysponuj� magazynami najcz�ciej kredyt ten
udzielany jest pod zastaw papier�w warto�ciowych. Okres udzielania po�yczki lombardowej
wynosi od 7 dni do 3 - ch miesi�cy.

Kredyt hipoteczny - udzielany po
ustanowieniu hipoteki na nieruchomo�ci,

Wg metod w rachunkach kredyty dziel� si�
na kredyty w rachunkach bie��cych (otwartych) i w rachunkach kredytowych.

Kredyt w rachunku bie��cym w postaci:

a/ kredytu kasowego zwanego te�
p�atniczym lub przej�ciowym - jest uprawnieniem klienta do zad�u�enia si� w tym samym
rachunku na zasadach okre�lonych w ustawie kredytowej. Pos�ugiwanie si� tym kredytem
upraszcza technik� operacyjn� kredytowania i rozlicze�, wp�ywy nale�no�ci
systematycznie zmieniaj� saldo zad�u�enia przez co klient zyskuje na %. W umowie
kredytowej bank ustala g�rny pu�ap zad�u�enia, a tak�e max okres zad�u�enia.

b/ kredyt otwarty - zawierany te�
na podstawie umowy kredytowej zawieranej na kilka miesi�cy do roku. Upowa�nia on klienta
do wystawienia dyspozycji p�atniczych i zobowi�zuje bank do zap�aty dokument�w
p�atniczych. .Jest to kredyt kr�tkotrwa�y odnawialny. Sp�ata kredytu nast�puje
automatycznie z wp�yw�w i kredyt nie sp�acony jest wy�ej oprocentowany i ewidencjonuje
si� go na odr�bnym rachunku kredyt�w przeterminowanych.

Kredyt dyskontowy - oparty na
wekslu. Funkcje weksla: kredytowa, p�atnicza, gwarancyjno - refinansowa. Wekslem mo�na
uregulowa� swoje zobowi�zania lub zdyskontowa� go w banku zmieniaj�c go na pieni�dz.
Weksel zabezpiecza zap�at� za co odpowiedzialne s� osoby na nim podpisane - st�d
funkcja gwarancyjna.

Kredyt w rachunkach bie��cych -
jest uprawnieniem klienta do zad�u�enia si� w tym rachunku na zasadach okre�lonych w
umowie kredytowej. Mo�e ona mie� dwojaki charakter:

kredytu p�atniczego -
�agodz�cego skutki nier�wnomiernego wp�ywu nale�no�ci, winien by�
zlikwidowany w najbli�szych dniach

kredytu otwartego -
zawartego na podstawie umowy kredytowej zawieranej na okres kilku miesi�cy do roku.

V.10. Transakcje rozliczeniowe pomi�dzy
podmiotami gospodarczymi przeprowadzane przez system bankowy.

Od 1994 roku jednostki gospodarcze maj�
obowi�zek posiadania rachunku bankowego i przeprowadzania za jego po�rednictwem
okre�lonych rozlicze� w formie bezgot�wkowej. Umowa rachunku bankowego jest umow�
cywilno-prawn� (strony s� r�wnorz�dnymi partnerami, istnieje swoboda wyboru banku)
zgodnie z polskim prawem bankowym rozliczenia zwi�zane z dzia�alno�ci� gospodarcz�
banki prowadz� na :

rachunku bie��cym - na kt�re
wp�ywaj� nale�no�ci od odbiorc�w za sprzedawane towary, �wiadczone us�ugi,
podejmowane z nich s� �rodki na wyp�at� wynagrodze�, pokrywane z nich s�
zobowi�zania wobec dostawc�w, p�acone s� z nich podatki, op�aty itp.

rachunek pomocniczy - s�u�y do
przeprowadzania przez jego posiadacza rozlicze� w innych bankach. Otwarcie tego rachunku
nie wymaga zgody banku prowadz�cego rachunek bie��cego.

rachunki lokat terminowych -
s�u�� do przechowywania �rodk�w pieni�nych przez okres wynikaj�cy z umowy
zawartej z bankiem.

W�r�d dyspozycji udzielonych bankowi
mo�na rozr�ni� dyspozycje:

bezgot�wkowe (uznaniowe,
obci��eniowe), got�wkowe (wyp�ata lub wp�ata)

O przebiegu ksi�gowa� klient informowany
jest za pomoc� wyci�gu rachunku.

Rozliczenia got�wkowe:

wp�aty got�wkowe do kasy dziennej
banku przy u�yciu dowod�w wp�aty,

wrzucenie pieni�dzy do skarbc�w nocnych,

inkaso samochodowe - odbieranie utarg�w
got�wkowych przedsi�biorstw handlowych.

Formy rozlicze� bezgot�wkowych:

polecenie przelewu - polega
na wydaniu bankowi dyspozycji przelania okre�lonej kwoty z rachunku bankowego p�atnika
na wskazany przez niego rachunek,

czeki kasowe (got�wkowe)
rozrachunkowe .

Czek jest pisemnym zleceniem
bezwzgl�dnego wyp�acenia okre�lonej kwoty wydanym bankowi przez posiadacza rachunku
bankowego,

karta kredytowa - s�u�y
celom p�atniczym po��czonym z mo�liwo�ci� zaci�gni�cia kredytu. Posiadacz karty
obci��ony jest sta�� roczn� op�at� + p�aci odsetki od zaci�gni�tego kredytu,

karta debetowa - musi mie�
pokrycie w saldzie rachunku bankowego jego posiadacza,

euroczeki,

akredytywa - upowa�nienie
dla banku do pokrywania ze specjalnego rachunku nale�no�ci po uprzednim sprawdzeniu
zgodno�ci wykonania dostawy lub us�ugi.

Najwa�niejsze dokumenty u�ywane w
operacjach bankowych to : czeki got�wkowe, czeki rozliczeniowe, polecenie przelewu,
noty memoria�owe, zbiorcze dowody uznaniowe i obci��eniowe.

Noty memoria�owe - wewn�trzne
dokumenty banku wystawione przez pracownik�w banku na podstawie dyspozycji klient�w i
w�asnych decyzji.

Faktoring - to czynna operacja
bankowa i jest r�wnocze�nie form� kredytowania nale�no�ci, gwarancj�
zabezpieczaj�c� przedsi�biorstwo przed ryzykiem ich �ci�gni�cia, a tak�e operacj�
rozliczeniow� polegaj�c� na

inkasowaniu nale�no�ci. W odniesieniu do
przedsi�biorstw mo�e zast�pi� inkaso dokument�w handlowych i dyskonto weksli.
Dostawca nie musi analizowa� wyp�acalno�ci poszczeg�lnych klient�w, gdy� tym zajmuje
si� faktor. Przedsi�biorstwo jest zwolnione z przymusowej egzekucji, bo ten obowi�zek
spada na faktora. Umowa przedsi�biorstwa z faktorem jest V.9.

zawierana na d�u�szy czas z obustronn�
mo�liwo�ci� rozwi�zania za wypowiedzeniem. Banki pobieraj� od faktorowania stosunkowo
du�� prowizj�.

Operacje dyskontowe weksli -
polegaj� na nabywaniu weksli przez bank. Banki przyjmuj� do dyskonta weksle handlowe
wynikaj�ce z dzia�alno�ci gospodarczej

Przeciwie�stwem w/w weksla jest weksel
finansowy wynikaj�cy z udzielonej po�yczki pieni�nej. Dyskonto weksla mo�e
prowadzone w trybie umowy o lini�

kredytowo-dyskontow�. Bank przyjmuje do
dyskonta wy��cznie weksel pochodz�cy z dokonanych operacji gospodarczych je�eli termin
zap�aty przypada nie wcze�niej ni� po 15 dniach od daty ich za�o�enia w banku i nie
p�niej ni� do 3 miesi�cy.

Indos - to przenoszenie praw na inne
osoby.

Awal - por�czenie weksla przez osoby
trzecie.

V.11. Czeki.

Czek jest to dokument , przy pomocy
kt�rego wystawca rozporz�dza swoimi �rodkami pieni�nymi znajduj�cymi si� w banku.
Uprawnienie do wystawiania czek�w wymaga uprzedniego porozumienia klienta z bankiem,
upowa�niaj�cego do takiego sposobu dysponowania zdeponowanymi w nim �rodkami
pieni�nymi.

Elementy sk�adowe czeku.

Zgodnie z polskim ustawodawstwem czek
powinien zawiera� elementy:

- nazw� czeku,

- kwot� , jaka ma by� wyp�acona, podaje
si� w uj�ciu liczbowym i s�ownie,

- osob�, kt�ra ma wyp�aci� kwot�
oznaczon� na czeku - mo�e ni� by� bank,

- miejsce p�atno�ci czeku mo�e by�
podana jednoznacznie tj. wskazywa� dok�adnie dzie�,

- nazw� miesi�ca i rok,

- podpis wystawcy powinien by� z�o�ony
w�asnor�cznie.

Czek, kt�ry jest wystawiony z
opuszczeniem niekt�rych element�w albo zawieraj�cy jedynie podpis osoby upowa�nionej
do dysponowania rachunkiem w banku okre�lony jest mianem niezupe�nego lub in blanco.

Rodzaje czek�w.

W zale�no�ci od sposobu okre�lenia
remitenta wyr�nia si� czeki:

- imienne tzn. zawieraj�ce nazwisko
remitenta,

- na okaziciela.

Uwzgl�dniaj�c r�ne formy obrotu
czekowego mo�na czeki podzieli� na:

- czek zwyk�y (kasowy lub got�wkowy),

- czek rozrachunkowy,

- czek potwierdzony,

- czek bankierski,

- czek zakre�lony,

- czek turystyczny (podr�ny) - surogat
got�wki.

W zale�no�ci od miejsca wystawienia i
p�atno�ci mo�e wyodr�bni� czeki:

- miejscowe tj. p�atne w tej samej
miejscowo�ci, w kt�rej je wystawiono

- zamiejscowe tj. przeznaczone do
zrealizowania w innych miejscowo�ciach

- krajowe tj. wystawione w Polsce

- zagraniczne tj. wystawione w innych
krajach.

Zgodnie z przepisami obowi�zuj�cymi w
Polsce czek powinien by� przed�o�ony trasatowi do zap�aty licz�c od dnia wystawienia:

10 dni w przypadku czek�w krajowych

20 dni je�eli czek wystawiono w innym
kraju, ni� kraj w kt�rym jest p�atny, ale miejsce wystawienia i p�atno�ci po�o�one
s� w tej samej cz�ci �wiata

70 dni, je�eli miejsca p�atno�ci i
wystawienia czeku znajduj� si� w r�nych krajach po�o�onych w r�nych cz�ciach
�wiata.

V.12. Weksle.

Weksel jest dokumentem sporz�dzonym w
formie przewidzianej przez prawo, zawieraj�cym bezwarunkowe zobowi�zanie do zap�aty
okre�lonej osobie w ustalonym terminie i miejscu przez wystawc� lub osob� przez niego
wskazan�, sumy pieni�nej, kt�rej egzekucja jest wyposa�ona w specjalny rygor.
Zobowi�zanie to charakteryzuje si� cechami :

zobowi�zanie wekslowe jest samoistne tj.
oderwane od przyczyny, jaka spowodowa�a powstanie tego zobowi�zania,

weksel umo�liwia przenoszenie przez
posiadacza dokumentu praw w nim zawartych na inne osoby, pozwala to na pos�ugiwanie si�
wekslem otrzymanym od jednego kontrahenta w celu zap�aty innym kontrahentom,

zobowi�zanie wekslowe ��czy si� z
solidarn� odpowiedzialno�ci� os�b na wekslu podpisanych za jego uregulowanie w
terminie.

W przypadku odmowy zap�aty weksla w
terminie jego posiadacz ma prawo skorzysta� z trybu egzekwowania nale�no�ci czyli
rygoru wekslowego.

Rodzaje i funkcje weksla.

Weksel w�asny zwany r�wnie�
wekslem sola suchym lub prostym jest bezwarunkowym zobowi�zaniem
si� wystawcy do zap�acenia ustalonej sumy na rzecz innej osoby, zwanej remitentem.

Weksel trasowany zwany tak�e
ci�gnionym lub te� w skr�cie zwanym trat� zawiera polecenie wystawcy (zwanego
trasantem) zap�acenia okre�lonej kwoty, wydane innej osobie (zwanej trasatem),
na rzecz osoby trzeciej (zwanej remitentem).

Wiarygodno�� weksla mo�e by� dodatkowo
wzmocniona, je�eli jego zap�at� zagwarantuje por�czyciel, kt�ry w razie
odmowy wykonania zobowi�zania przejmuje odpowiedzialno�� za jego realizacj�.

Ze wzgl�du na charakter zobowi�zania
wekslowego mo�na wyr�ni� weksle :

kupieckie i handlowe - kt�re s�
wystawiane z tytu�u zobowi�za� powsta�ych w wyniku dostaw towar�w lub wy�wiadczonych
rob�t i us�ug,

finansowe - wydawane w zamian za
po�yczki,

gwarancyjne - stanowi�ce zabezpieczenie
pretensji w razie nienale�ytego wykonania okre�lonej umowy.

Funkcje weksla :

funkcja kredytowa weksla wyst�puje w
transakcji kupna - sprzeda�y i polega na udzieleniu nabywcy kr�tkoterminowego kredytu
tzw. kupieckiego,

funkcja obiegowa, wynika z tego, �e
weksel mo�e by� przez posiadacza przeniesiony na inn� osob�, kt�rej r�wnie� taka
mo�liwo�� przys�uguje,

funkcja p�atnicza wi��e si� �ci�le z
obiegow� tzn. polega na mo�liwo�ci regulowania przy pomocy weksla zobowi�za�,

funkcja gwarancyjna polega na
zabezpieczeniu przy pomocy weksla roszcze� jakie mog� wyst�powa� w trakcie wykonywania
umowy wskutek jej naruszenia przez wystawc� weksla.

Zgodnie z wymogami prawa obowi�zuj�cego
w Polsce weksel zawiera :

nazw� " weksel" w samej tre�ci
dokumentu,

bezwarunkowe zobowi�zanie wystawcy do
zap�aty lub jego polecenie wyp�aty oznaczonej sumy pieni�nej,

nazwisko osoby, kt�ra ma zap�aci�
weksel trasowany,

termin p�atno�ci,

miejsce p�atno�ci,

nazwisko osoby, na rzecz kt�rej powinna
by� dokonana zap�ata (remitenta),

data i miejsce wystawienia,

podpis wystawcy weksla.

Ponadto od zobowi�zania wekslowego
nale�y ui�ci� op�at� skarbow� na rzecz bud�etu, kt�rej wysoko�� zale�y od kwoty
zobowi�zania Zwolnione od op�aty skarbowej s� weksle wystawiane lub akceptowane w
zwi�zku z obrotem z zagranic�, nie wnosi si� r�wnie� op�at od por�cze� lub na
przed�u�kach. Op�ata skarbowa wynosi 10 gr. od ka�dych pe�nych lub rozpocz�tych 100
z�otych sumy wekslowej. Weksle s� wystawione przewa�nie na urz�dowych blankietach.

U�ycie s�owa weksel w tre�ci dokumentu
jest obligatoryjne, a jego pomini�cie powoduje jedynie zwyk�e zobowi�zanie.
Zobowi�zania wekslowe z natury nie mog� by� uwarunkowane.

Suma wekslowa tj. kwota jaka ma
by� zap�acona podawana jest w wekslu przy pomocy cyfr i s�ownie. Je�eli te r�ni�
si�, obowi�zuje kwota wymieniona s�ownie. Kwota weksla jest p�atna jednorazowo, a
wi�c weksel nie mo�e wymienia� sum p�atnych ratalnie. Nale�y poda� te� i walut�
Nazwisko osoby, kt�ra ma p�aci� weksel tj. nazwisko trasata - podaje si� zazwyczaj w
dolnej lewej stronie weksla ��cznie z adresem.

Termin p�atno�ci weksla powinien
zawiera� dzie� miesi�c i rok je�eli zap�ata ma nast�pi� w okre�lonym dniu,
aczkolwiek mo�liwe s� sformu�owania za m.-c, za tydzie� itp.

Miejsce p�atno�ci weksla podaje
si� zazwyczaj w dolnej lewej cz�ci dokumentu. Je�eli go nie wymieniono, za miejsce
p�atno�ci uwa�a si� miejsce wystawienia lub siedziby wystawcy.

Obligatoryjne jest wymienienie w wekslu
osoby, na rzecz kt�rej ma nast�pi� zap�ata tj. pierwszego wierzyciela (remitenta).

Weksel w Polsce nie mo�e by� wystawiany
na okaziciela.

Dat� i miejsce wystawienia weksla
podaje si� w pe�nym brzmieniu. Je�eli nie podano miejsca wystawienia weksla, to uwa�a
si�, �e zosta� on sporz�dzony w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy. Brak
ca�kowity miejsca wystawienia weksla powoduje jego niewa�no��.

Je�eli sam weksel mo�e by� wype�niony
r�cznie lub pismem maszynowym to podpis wystawcy (a tak�e inne podpisy) musi by�
z�o�ony osobi�cie.

Klauzule wekslowe (obowi�zuj�ca
w krajach, kt�re podpisa�y konwencj� genewsk�) maj�ce moc prawn� mog� dotyczy�
przede wszystkim :

zwolnienia d�u�nik�w wekslowych od
odpowiedzialno�ci wekslowej za zap�at� lub przyj�cie weksla,

rezygnacji od obowi�zku protestu weksla w
razie jego niezap�acenia terminie przez g��wnego d�u�nika,

wskazanie na miejsce zap�aty u osoby
trzeciej (domicyliat).

Klauzule informacyjne dotycz�
najcz�ciej o�wiadcze� o przyczynie powstania zobowi�zania wekslowego.

Na wekslach mog� wyst�powa� klauzule
nie uwzgl�dnione przez prawo. Zamieszczenie klauzuli, kt�ra podwa�a�aby formalno -
prawne cechy zobowi�zania wekslowego, oznacza i� weksel traci sw�j charakter tj.
przestaje by� wekslem. Do takich klauzul mo�e nale�e� np. wprowadzenie zastrze�enia,
warunkuj�cego zap�at� od uprzedniego uzyskania ze strony wierzyciela odpowiedniego
o�wiadczenia.

Przenoszenie uprawnie� z weksla
wynikaj�cych na inn� osob� nosi nazw� indosu. Polega ono na
zamieszczeniu na odwrotnej stronie weksla lub w razie braku miejsca - na przed�u�ku
odpowiedniego o�wiadczenia przez dotychczasowego posiadacza o odst�pieniu weksla i na
wr�czeniu dokumentu nowemu posiadaczowi. Indos mo�e by� pe�ny lub niepe�ny.
Indos pe�ny mo�e brzmie� "Ust�pujemy na zlecenie ..." i powinien by�
zaopatrzony podpisem dotychczasowego posiadacza weksla oraz podawa� miejsce i dat� jego
sporz�dzenia. Indos niezupe�ny zwany tak�e indosem in blanco ogranicza si� do
z�o�enia podpisu na wekslu przez jego dotychczasowego posiadacza.

Przy indosie wsp�dzia�aj� dwie strony
tj. odst�puj�cy weksel (indosant) lub �yrant oraz jego nabywca zwany indosatanuszem lub
�yrantanuszem.

Istotne znaczenie przy nabywaniu praw
wekslowych ma sprawdzenie, czy zachowana zosta�a ci�g�o�� podpis�w zwi�zanych z
indosami, kt�ra stanowi tzw. legitymacj� formaln� upowa�niaj�c� do
stwierdzenia, i� osoba prezentuj�ca weksel naby�a go prawnie. Ci�g�o�� tej nie
naruszy fakt, je�eli sfa�szowano jeden z poprzednich podpis�w.

Indosy dzielimy na :

indos pe�nomocniczy, zwany
r�wnie� indosem zast�pczym, upowa�nia jedynie do wykonania okre�lonych praw w
imieniu, kt�rego w�asno�ci� weksel pozostaje nadal. Indosantanusz ust�puj�c weksla
nie odpowiada wekslowo.

indos zastawniczy ��czy
si� z przekazaniem weksla indosantanuszowi w formie zastawu w celu zabezpieczenia
realizacji wyst�puj�cych wobec niego zobowi�za�. Taki indos uprawnia posiadacza do
wykorzystania wszystkich praw z weksla, zw�aszcza do inkasa jego kwoty w dacie
p�atno�ci w celu zaspokojenia swoich roszcze�.

indos zwrotny wyst�puje
w�wczas kiedy dana osoba, kt�ra wyst�powa�a jako indosant, przejmuje ponownie
dokument. Indos taki wyst�puje tak�e wtedy, gdy weksel trafia przed terminem p�atno�ci
do r�k wystawcy lub akceptanta.

Wykorzystanie funkcji gwarancyjnych
weksla.

Forma gwarancyjna weksla wykorzystywana
jest w przypadkach:

przy powierzaniu mienia do rozliczenia
agentom i po�rednikom

jako zabezpieczenie przez pracownika
wyr�wnania ewentualnych szk�d

przy ubezpieczeniu zap�aty za dostawy
systematycznie dokonywane

jako zabezpieczenie gwarancji lub r�kojmi
z tytu�u wykonywania rob�t i us�ug (weksel kaucyjny)

przy sprzeda�y ratalnej klientom lub
wypo�yczeniu im dro�szego sprz�tu.

V.13. Polski system bankowy.

VI.1. Poj�cie ubezpieczenia gospodarczego.

VI.2. Funkcje ubezpiecze� gospodarczych.

VI.3. Rodzaje ubezpiecze� gospodarczych.

VI.4. Elementy techniki ubezpieczeniowej.

VI.5. Polski system ubezpiecze� gospodarczych.

VII.1. Poj�cie rynku kapita�owego.

Rynek papier�w warto�ciowych jest jednym
z podstawowych segment�w rynku finansowego, kt�ry obejmuje og� transakcji zwi�zanych
z przemieszczeniem kapita��w pieni�nych od podmiot�w dysponuj�cych wolnymi
�rodkami finansowymi do podmiot�w zg�aszaj�cych zapotrzebowanie na takie �rodki. Na
rynek finansowy sk�adaj� si� trzy jego zasadnicze cz�ony tj. rynek pieni�ny,
walutowy i kapita�owy.

Rynek pieni�ny obejmuje transakcje
zwi�zane z przemieszczaniem kr�tkoterminowych kapita��w w formie depozyt�w i
kredyt�w bankowych jak r�wnie� w postaci specjalistycznych instrument�w finansowych
jakimi s� weksle, r�nego rodzaju bony i certyfikaty pieni�ne, czeki itp.

Rynek walutowy umo�liwia dokonywanie
transakcji kupna sprzeda�y walut r�nych kraj�w w celu regulowania zobowi�za�
p�atniczych w danych walutach, a r�wnie� w celach spekulacyjnych lub interwencyjnych
przez bank centralny.

Rynek kapita�owy pozwala na tworzenie
i przep�ywy d�ugoterminowych kapita��w udzia�owych wykorzystywanych w dzia�alno�ci
gospodarczej s�u��cych tak�e pokrywaniu deficyt�w bud�etowych.

Rynek kapita�owy sk�ada si� z rynku
kredytowego - g��wnie o charakterze bankowym oraz z rynku lokacyjnych
papier�w warto�ciowych, na kt�rym obroty dokonywane s� przy pomocy dokument�w
uciele�niaj�cych w swej istocie okre�lone prawa maj�tkowe.

Rynek papier�w warto�ciowych
obejmuje obr�t g��wnie obligacjami i akcjami. Posiadaczom wolnych okresowo �rodk�w
finansowych rynek papier�w warto�ciowych umo�liwia lokowanie tych �rodk�w w spos�b
zapewniaj�cy osi�ganie korzy�ci. Rynek ten umo�liwia tak�e posiadaczom papier�w
warto�ciowych ich zmian� na got�wk�.

Rynek papier�w warto�ciowych dzieli si�
na :

pierwotny rynek papier�w warto�ciowych
- obejmuje operacje, kt�re wyst�puj� wy��cznie przy sprzeda�y walor�w przez
emitent�w na rzecz subskrybent�w. Operacje na tym rynku realizowane s� jedynie w formie
emisji nowych walor�w. Emisja papier�w warto�ciowych na rynku pierwotnym mo�e mie�
charakter publiczny lub prywatny. W przypadku oferty publicznej w Polsce obowi�zkowe jest
po�rednictwo domu maklerskiego. Subskrypcja prywatna nie wymaga takiego po�rednictwa.

Wt�rny rynek papier�w warto�ciowych
- umo�liwia wzajemn� wymian� na zasadach kupna - sprzeda�y walor�w dokonywan�
mi�dzy inwestorami lub zamian� ich na got�wk�. Stwarza on szans� uzyskania korzy�ci
wynikaj�cych ze wzrostu cen walor�w, pozwala na stosunkowo �atw� zmian� struktury
lokat, jak r�wnie� na odzyskanie p�ynnej got�wki niezb�dnej na pokrycie innych
potrzeb. Wt�rny rynek staje si� wi�c swego rodzaju barometrem nie tylko og�lnej
koniunktury gospodarczej ale tak�e efektywno�ci gospodarowania poszczeg�lnych sp�ek.
Zar�wno rynek, pierwotny i wt�rny mog� mie� form� rynku publicznego jak i prywatnego.

Rynek publiczny wyst�puje w razie
oferowania do sprzeda�y papier�w warto�ciowych znacznemu kr�gowi potencjalnych
nabywc�w. Wyst�puje on w formie gie�d papier�w warto�ciowych, a tak�e w postaci
innych pozagie�dowych instytucji.

Rynek prywatny papier�w
warto�ciowych nie ma sformalizowanego charakteru. Transakcje wyst�puj�ce na tym rynku
realizowane s� przede wszystkim mi�dzy klientami nabywaj�cymi i zbywaj�cymi walory
bezpo�rednio mi�dzy sob�.

VII.2. Poj�cie papier�w warto�ciowych i ich
rodzaje.

Obligacja jest papierem warto�ciowym,
w kt�rym emitent tj. Wydawca potwierdza zaci�gni�cie okre�lonej kwoty po�yczki i
zobowi�zuje si� do jej zwrotu w�a�cicielowi obligacji w ustalonym z g�ry terminie
oraz do zap�aty odsetek. Obligacja jest wi�c dla emitenta instrumentem, przy pomocy
kt�rego mo�e zaci�gn�� po�yczk� jednocze�nie u wielu wierzycieli, cz�sto na
bardzo d�ugi okres. Dla nabywcy obligacje stanowi� bardzo uproszczon� form� lokowania
kapita�u, obliczon� na stabilny, z g�ry okre�lony doch�d. Obligacje dotycz�,
po�yczek d�ugoterminowych (do 30-tu lat) oraz �rednioterminowych (do 5-ciu lat).
Obecnie jednak najcz�ciej emitowane s� obligacje, na okresy oscyluj�ce wok� 10-15
lat.

Zbli�onym do obligacji papierem
warto�ciowym s� bardziej spotykane renty terminowe lub wieczyste. Odmian� obligacji s�
emitowane w niekt�rych krajach tzw. Certyfikaty inwestycyjne. S� one dokumentami
potwierdzaj�cymi zaci�gni�cie po�yczki na realizacj� okre�lonego przedsi�wzi�cia.
Zamiast jednak odsetek od kapita�u w�a�ciciel certyfikatu partycypuje odpowiednio w
zyskach jakie rzeczywi�cie przynosi dane przedsi�wzi�cie. W�a�ciciel certyfikatu nie
jest jednak traktowany jako udzia�owiec - nie przys�uguje mu prawo do
wsp�zarz�dzania firm�.

Specyficzn� form� obligacji stanowi�
listy zastawne. W okresie mi�dzywojennym by�y w Polsce do�� popularn� form�
zaci�gni�cia d�ugoterminowych po�yczek przez specjalistyczne banki, a tak�e przez
towarzystwa kredytowe ziemskie lub miejskie.

Ode obligacji w �cis�ym tego s�owa
znaczeniu nale�y odr�ni� - weksle skarbowe oraz bankowe bony lokacyjne. S� to
papiery po�yczkowe emitowane przez pa�stwo (bony, weksle skarbowe) oraz banki (bony) ale
o kr�tkoterminowym charakterze, sprzedawane nabywcom wed�ug cen uwzgl�dniaj�cych
potr�cenie ju� z g�ry nale�nych odsetek. Kraje wysoko uprzemys�owione wykorzystuj�
obligacje dla pokrywania powstaj�cych deficyt�w bud�etowych i rosn�cego d�ugu
publicznego. Sp�ata obligacji, kt�rych termin wykupu ju� up�yn� pokrywana jest
w�wczas emisj� nowych obligacji. Przy pomocy obligacji, gromadz� tak�e fundusze
renomowane banki, towarzystwa ubezpieczeniowe. Instytucje samorz�dowe z kolei emituj�
obligacje przede wszystkim na realizacj� przedsi�wzi�� w dziedzinie rozbudowy
infrastruktury.

Klasyfikacja obligacji wed�ug rodzaj�w :

pa�stwowe, zwane r�wnie� popularnie
skarbowymi,

instytucji finansowych (bank�w,
instytucji ubezpieczeniowych, towarzystw kredytowych),

organ�w samorz�dowych lub komunalnych,

przedsi�biorstw o publicznym charakterze
(poczta, kolej),

pozosta�ych przedsi�biorstw i
instytucji.

Obligacje emitowane przez pa�stwo s�
udost�pniane nabywcom - podobnie jak obligacje innych jednostek - na zasadach
dobrowolno�ci. Jednak zdarzaj� si� tak�e obligacje pa�stwowe przymusowe, kt�re na
mocy ustawy maj� obowi�zek nabywa� okre�lone grupy subskrybent�w lub z mocy ustawy
s�u�� jako obligatoryjny �rodek regulowania zobowi�za� pa�stwa.

Emitowane przez pa�stwo w r�nych
okresach obligacje podlegaj� niejednokrotnie konsolidacji (zespolenie, zjednoczenie),
polegaj�cej na po��czeniu kilku zaci�gni�tych uprzednio po�yczek w jedna now�.
Natomiast wyst�puj�ca czasem konwersja (odwr�cenie) polega na zmianie warunk�w
po�yczek uprzednio zaci�gni�tej przez pa�stwo - na inne korzystniejsze dla d�u�nika.

Ze wzgl�du na zasi�g emisji mo�na
wyodr�bni� obligacje :

wewn�trzne tj. Przeznaczone do sprzeda�y
wy��cznie wewn�trz kraju

zewn�trzne emitowane przewa�nie w obcej
walucie z wy��cznym lub g��wnym przeznaczeniem do ulokowania w innym kraju.

Istotne znaczenie dla nabywcy obligacji
mo�e mie� zabezpieczenie przed skutkami deprecjacji waluty (inflacja) na jak� opiewa
dany walor. W tym celu emituje si� czasem obligacje, kt�rych warto�� nominalna jest
indeksowana tzn. Ulega korekcie w zale�no�ci od waha� og�lnego poziomu cen w trybie
ustalonym w dokumencie emisyjnym. Inn� form� zabezpieczenia przed skutkami deprecjacji
waluty mo�e by� przyj�cie zasady, �e stopa okresowo naliczanych odsetek jest zmienna.

Przy klasycznej obligacji wy��cznym
dochodem jej w�a�ciciela jest oprocentowanie liczone z regu�y wed�ug sta�ej stopy,
p�atne raz, wzgl�dnie dwa razy do roku. Obligacje takie zawieraj� odpowiedni zestaw
kupon�w, na podstawie kt�rych nast�puje wyp�ata %, albo s� one dopisywane corocznie
do warto�ci kapita�owej, przy uwzgl�dnieniu procentu sk�adanego.

Inn� form� korzy�ci przynosz�
w�a�cicielowi obligacje premiowe (loteryjne). W tym wypadku nale�ne odsetki nie s�
wyp�acane poszczeg�lnym w�a�cicielom obligacji lecz tworzy si� z nich pul�
pieni�n�, z kt�rej wp�aca si� wysokie premie dotycz�ce wylosowanych obligacji.
Uzupe�niaj�c� zach�t� dla nabywcy obligacji, mog� by� dodatkowe �wiadczenia do
jakich emitent si� zobowi�zuje w stosunku do w�a�ciciela dokumentu. W specjalne
przywileje wyposa�one s� niejednokrotnie obligacje pa�stwowe. Mog� one polega� na
zwolnieniu od podatku dochodowego.

Warto�� i efektywna stopa oprocentowania
obligacji.

Oceniaj�c warto�� obligacji trzeba
rozr�ni� przede wszystkim jej warto�� (cen�) nominaln�, emisyjn� i
bie��c�.

Nominalna warto�� obligacji jest
okre�lona przez emitenta i oznacza kwot� jak� powinien otrzyma� posiadacz waloru po
up�ywie terminu jego wykupu. Warto�� nominalna mo�e by� sta�a tzn.nie ulega zmianie
w stosunku do warto�ci ustalonej w kwocie absolutnej w momencie emisji waloru lub
zmienna.

Warto�� emisyjna obligacji
stanowi jej cen�, wed�ug kt�rej emitent oferuje j� subskrybentom (pierwszym nabywcom).
Warto�� ta mo�e by� r�wna warto�ci nominalnej ale nierzadko ustalona jest na
ni�szym lub wy�szym poziomie.

Warto�� bie��ca obligacji
stanowi cen�, po kt�rej mo�na walor w danym momencie kupi� lub sprzeda�. Warto�� ta
jest zatem cen� rynkow� obligacji, kt�ra mo�e ulega� ci�g�ej fluktuacji. Na zmiany
warto�ci bie��cej obligacji istotny wp�yw wywieraj� zmiany stopy procentowej od
depozyt�w bankowych.

Posiadacz obligacji inkasuje % liczone wg
okre�lonej stopy % w stosunku do warto�ci nominalnej waloru. Je�eli jednak warto��
bie��ca obligacji jest ni�sza lub wy�sza od nominalnej, to przy ocenie aktualnych
korzy�ci na jakie mo�e liczy� ka�dy kolejny posiadacz obligacji, kwot� % w skali
rocznej relacjonuje si� do sumy, kt�r� zap�aci� przy nabyciu waloru tj. do warto�ci
bie��cej. W rezultacie uzyskuje si� stop� bie��c� oprocentowania obligacji.

Posiadacz obligacji, kt�ry naby� j� po
cenie ni�szej od nominalnej, po up�ywie okresu zwrotu po�yczki przez emitenta otrzyma
pe�n� jej warto��, wy�sz� od bie��cej. Ta oczekiwana w przysz�o�ci dodatkowa
korzy�� odpowiednio zdyskontowana powinna by� w wysoko�ci przypadaj�cej na jeden rok
doliczona do kwoty rocznych %. W�wczas mo�na obliczy� tzw. efektywn� stop� odsetek..

Zasady emisji i obrotu obligacjami w
Polsce.

W 1985 roku stworzono podstawy prawne do
emisji obligacji przez pa�stwowe przedsi�biorstwa, a w 1988 roku generalne zasady
emisji, obrotu i wykupu obligacji zosta�y uregulowane ustawowo.

Obligacje mog� by� emitowane przez :

Skarb Pa�stwa (tzn. Obligacje skarbowe,
pa�stwowe),

NBP,

podmioty gospodarcze prowadz�ce
dzia�alno�� gospodarcz�, posiadaj�ce osobowo�� prawn� (S.A., sp. z o.o.,
sp�dzielnia),

gminy, zwi�zki mi�dzygminne oraz miasto
sto�eczne Warszawa.

Emisja obligacji skarbowych jest
ka�dorazowo legalizowana odr�bnym specjalnym upowa�nieniem ustawowym Sejmu,
zamieszczanym przewa�nie w ustawie bud�etowej na dany rok. Uprawnienia do emisji
obligacji pa�stwowych przys�uguj� Ministrowi Finans�w.

NBP mo�e emitowa� obligacje na podstawie
prawa bankowego. Og�lnie obowi�zuj�ce przepisy przewiduj� mo�liwo�� emisji
obligacji, uwzgl�dniaj�cych przys�uguj�ce obligatunoszowi �wiadczenia pieni�ne
obejmuj�ce zwrot przez emitenta nale�no�ci g��wnej i ubocznej (%). Ponadto obligacja
mo�e by� wyposa�ona w �wiadczenia niepieni�ne, w�r�d kt�rych mog� wyst�pi� :

prawo do zmiany obligacji na akcje
sp�ki b�d�cej emitentem (obligacje zamienne),

prawo do udzia�u w przysz�ych zyskach
emitenta (certyfikaty inwestycyjne),

prawo pierwsze�stwa do emitowanych w
przysz�o�ci akcji sp�ki zaci�gaj�cej po�yczk� obligacyjn� (obligacje z prawem
pierwsze�stwa).

W celu wyra�nego sprecyzowania ryzyka
przez przysz�ego subskrybenta ustawa wyra�nie wyr�nia obligacje :

zabezpieczenie ca�kowite,

cz�ciowo zabezpieczone,

niezabezpieczone.

Zabezpieczenie ca�kowite obligacji,
obejmuj�ce zar�wno r�wnowarto�ci po�yczki jak i zwi�zanych z ni� % mo�e wyst�pi�
w nast�puj�cych formach :

ustanowienie zastawu na maj�tku emitenta,

gwarancja udzielona przez NBP albo przez
inny bank (10 mln ECU),

udzielenie gwarancji przez Skarb Pa�stwa.

Emisja obligacji mo�e mie� charakter :
prywatny i publiczny.

Emisja prywatna wyst�puje w przypadku gdy
emitent kieruje swoj� ofert� bezpo�rednio do nie wi�cej ni� 300 os�b.

Emisja publiczna ma miejsce w�wczas, gdy
propozycja nabycia obligacji skierowana jest do wi�cej ni� 300 os�b.

Naruszenie przez emitenta ustawowych zasad
emisji obligacji powoduje zagro�enie sankcjami karnymi ( 6 m-cy do 5 lat pozbawienia
wolno�ci i grzywna do 5 ml z�).

Obligacje pa�stwowe w Polsce.

Obecnie g��wnym emitentem obligacji w
Polsce jest Skarb Pa�stwa. Od kilku lat emituje ju� systematycznie kilka rodzaj�w
obligacji z kt�rych doch�d przeznaczony jest na finansowanie deficytu bud�etowego
Systematycznie powtarzane s� :

emisje obligacji z terminem wykupu po
up�ywie jednego roku,

po up�ywie trzech lat od daty emisji.

Odsetki od obligacji jednorocznych
wyp�acane s� ��cznie ze zwrotem po�yczki. Stop� % ustala si� w wysoko�ci
wska�nika inflacji wyst�puj�cej w okresie 12 m-cy jakie up�yn�y o miesi�c
wcze�niej ni� data wykupu obligacji, powi�kszonego o 5 punkt�w procentowych.

Odsetki od trzyletnich obligacji
wyp�acane s� co kwarta�, a ich stopa procentowa r�wna jest rentowno�ci 13
tygodniowych tj. trzymiesi�cznych bon�w skarbowych powi�kszonej przy zastosowaniu
wsp�czynnika 1,1.

Akcja - jest papierem warto�ciowym
stwierdzaj�cym bezwarunkowe uczestnictwo jej w�a�ciciela w kapitale sp�ki akcyjnej,
uprawniaj�cym do partycypacji w jej zyskach w formie tzw. dywidendy oraz do maj�tku
sp�ki w razie jej likwidacji. Akcja stanowi odpowiednik cz�ci kapita�u sp�ki,
kt�ry jest finansow� podstaw� jej dzia�alno�ci i materialnej odpowiedzialno�ci za
podejmowane zobowi�zania. Warto�� akcji nie mo�e by� zwr�cona akcjonariuszowi w
czasie trwania sp�ki, a po jej likwidacji upowa�nia do udzia�u w maj�tku sp�ki
ale dopiero po uprzednim zaspokojeniu wszelkich innych zobowi�za�. Od warto�ci akcji
nie mo�e by� wyp�acone oprocentowanie, gdy� stanowi ona element kapita�u ulokowanego
w przedsi�wzi�ciu. Niezale�nie od dywidendy akcje dobrze prosperuj�cych
przedsi�biorstw mog� zapewni� posiadaczom korzy�ci ze wzgl�du na wzrost warto�ci
rynkowej walor�w. Na warto�� realn� akcji nie ma wp�ywu inflacja.

W Polsce kompleksowa regulacja zasad
funkcjonowania sp�ek akcyjnych nast�pi�a w kodeksie handlowym. Przy pomocy akcji,
kt�re s� zbywane mi�dzy posiadaczami wg wolnych cen (rynkowych) u�atwione s�
przep�ywy kapita��w w gospodarce.

Klasyfikacja akcji wg rodzaj�w.

W zale�no�ci od przepis�w prawa, jak
r�wnie� podaniem statutu sp�ki akcje mog� by� emitowane w formie dokument�w:

imiennych lub

na okaziciela

Akcja imienna powinna zawiera�
nazwisko i imi� w�a�ciciela, jest ona ewidencjonowana w ksi�dze akcji imiennych. W
ksi�dze odnotowuje si� tak�e wszelkie zmiany w�asno�ci akcji. Mog� obowi�zywa�
pewne ograniczenia przy przenoszeniu prawa ich w�asno�ci.

Akcja na okaziciela u�atwia bardzo
procedur� jej przenoszenia na innego nabywc�. Akcje bezimienne nie s� rejestrowane. W
Polsce akcje dopuszczane do publicznego obrotu s� wy��cznie akcjami na okaziciela.
Sp�ka b�d�ca emitentem sk�ada je do depozytu bankowego, natomiast akcjonariusz
otrzymuje tylko �wiadectwo depozytowe.

Ze wzgl�du na pokrycia r�wnowarto�ci
akcji mo�na wyodr�bni� akcje:

op�acone got�wk�,

wydawane za wk�ady rzeczowe tj. aporty
czyli akcje aportowe

Akcje op�acone got�wk� mog� by�
wydawane nawet ju� po ich cz�ciowej zap�acie (nie mniej ni� 25% warto�ci
nominalnej). Jedynie do czasu pe�nego op�acenia akcje musz� by� imienne. Natomiast
akcje bezimienne mog� by� wydawane dopiero po pe�nym op�aceniu. W�r�d akcji
got�wkowych mo�na zatem wyr�ni� dokumenty op�acone : ca�kowicie i cz�ciowo.

Podzia� ten ma istotne znaczenie przede
wszystkim przy ustalaniu wysoko�ci dywidendy.

Akcje aportowe powinny by� w pe�ni
okryte jeszcze przed zarejestrowaniem sp�ki. Ze wzgl�du na konieczno�� szczeg�lnie
wnikliwej kontroli oszacowania wk�ad�w rzeczowych akcje aportowe powinny by� imienne do
momentu zatwierdzenia przez walne zgromadzenie sprawozdania oraz bilansu, a tak�e
rachunku zysk�w i strat po drugim roku dzia�alno�ci sp�ki. Ponadto w tym okresie
akcje aportowe nie mog� by� zbywalne.

Akcje dzielimy r�wnie� na :

pojedyncze - je�eli dokument opiewa na
warto�� nominaln� jednej akcji,

zbiorcze - je�eli w jednym dokumencie
ujmuje si� wi�cej ni� jedn� akcj� podaj�c ich ilo��, warto�� nominaln�
pojedyncz� akcji oraz ich ��czn� warto��.

Ze wzgl�du na uprawnienia jakie
przys�uguj� akcjonariuszom akcje dzieli si� na:

zwyk�e

uprzywilejowane tj. Korzystaj�ce ze
specjalnych dodatkowych uprawnie� w stosunku do akcji zwyk�ej.

Akcje uprzywilejowane oznaczaj� zatem
dopuszczon� prawem nier�wno�� uprawnie� akcjonariuszy. Umacniaj� one pozycj�
konkretnych os�b. Dlatego powinny by� imienne, a w razie zamiany ich na dokumenty na
okaziciela przywileje zazwyczaj wygasaj�.

Przywilej prawa g�osu - mo�e
przewidywa�, �e na jedn� akcj� przypada wi�cej ni� jeden g�os (nie wi�cej ni� 5
g�os�w). Akcje te powinny by� imienne.

Przywilej dywidendy - mo�e
oznacza� prawo do wy�szej dywidendy w stosunku do przys�uguj�cej akcjom zwyk�ym (nie
wi�cej ni� poziom przeci�tnej stopy dyskontowej NBP podwy�szony o 2 jednostki). Mo�e
on r�wnie� przewidywa� otrzymanie dywidendy przed innymi akcjonariuszami, oraz
uprawnia� do niej za list�, w kt�rych sp�ka jej nie wyp�aca�a (nie wi�cej ni� 5
lat wstecz).

Przywilej przy podziale maj�tku -
zapewnia pierwsze�stwo do uzyskania zwrotu nominalnej warto�ci akcji przed innymi
akcjonariuszami w razie likwidacji sp�ki.

Przywilej pierwsze�stwa podj�cia akcji z
nowych emisji - nabywaj�c dodatkow� emisj� uzyskuje od razu premi�, niekiedy
znacznie wy�sz� od pozosta�ych.

W jednej akcji mo�e nast�powa� b�d�
zbieg wi�cej ni� jednego przywileju - je�li statut sp�ki takie rozwi�zanie
przyjmuje,

Umorzenie akcji - mo�e
nast�powa� b�d� w ci�ar kapita�u b�d� w ci�ar czystego zysku - bez zmiany
kapita�u.

W przypadku wcze�niejszego umorzenia
akcji w ci�ar zysku akcjonariusze, kt�rych akcje wylosowano do umorzenia przed
zako�czeniem dzia�alno�ci sp�ki otrzymuj� tzw. akcje u�ytkowe - nie
posiadaj�ce warto�ci nominalnej, poniewa� kapita� w nich zawarty sp�acono.

Specyficzna odmian� s� akcje
pracownicze, kt�rych emisja lub sprzeda� ograniczona jest do kr�gu os�b
zatrudnionych w sp�ce. S� one z regu�y imienne.

W Polsce akcje pracownicze stanowi� jeden z element�w
prywatyzacji przedsi�biorstw pa�stwowych. Podlegaj�ce temu procesowi firmy pa�stwowe
przekszta�cane s� w pierwszym etapie na jednoosobowe sp�ki Skarbu Pa�stwa. W
nast�pnym etapie akcje podlegaj� sprzeda�y osobom fizycznym, prawnym. Jednak cz��
akcji udost�pniona jest pracownikom darmo lub wed�ug cen obni�onych w stosunku do cen
sprzeda�y akcji innym osobom fizycznym.

Uprawnienia akcjonariusza.

uczestnictwo w sp�ce

uczestniczenie w walnym zgromadzeniu z prawem do
g�osowania

dywidendy

��dania uwzgl�dnienia stanowiska mniejszo�ci w
niekt�rych przypadkach.

Prawa uczestnictwa w sp�ce oznacza, �e
akcjonariusz nie mo�e go by� pozbawiony, je�eli legitymuje si� w�a�ciwie op�acon�
akcj�. Prawo to ma r�wnie� obligatoryjny charakter.

Prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu i
prawo g�osu zapewnia akcjonariuszom mo�liwo�� wp�ywania na losy sp�ki.
Skorzystanie z prawa uczestnictwa w walnym zgromadzeniu przys�uguje w�a�cicielowi akcji
imiennych, kt�rzy co najmniej na tydzie� przed posiedzeniem uwidocznieni zostali w
ksi�dze akcji. Prawo, takie zyskaj� tak�e posiadacze akcji na okaziciela, kt�rzy co
najmniej na tydzie� przed zgromadzeniem z�o�yli swoje akcje w sp�ce.

Prawo do dywidendy mo�e by�
realizowane tylko w�wczas, gdy sp�ka osi�gn�a zysk.. Wyp�ata dywidendy w Polsce
nast�puje w got�wce.

Prawo poboru nowej emisji -
oznacza, �e je�eli statut nie przewiduje inaczej to wszyscy dotychczasowi akcjonariusz
maj� prawo pierwsze�stwa do obj�cia nowych akcji proporcjonalnie do posiadanych
dotychczas ich ilo�ci.

Prawo do udzia�u w maj�tku sp�ki
- przys�uguje akcjonariuszowi dopiero w razie likwidacji sp�ki. Je�eli nast�puje
upad�o�� sp�ki, a wi�c jej maj�tek nie wystarcz� na pokrycie zobowi�za�,
akcjonariusze nie otrzymuj� nawet cz�ciowego zwrotu kapita�u akcyjnego, ale nie
ponosz� osobistej odpowiedzialno�ci materialnej za kwoty, kt�re nie zostan�
wierzycielom uregulowane.

Prawo mniejszo�ci - oznacza, �e
w niekt�rych przypadkach mniejszo�� ma prawo podejmowania decyzji maj�cych wi��cy
charakter (co najmniej 20% g�os�w).

W celu ochrony interes�w akcjonariuszy
przepisy prawne przewiduj� odpowiedzialno�� cywiln� i karn�.

Kontrolny pakiet akcji.

Decyzje w sprawie dzia�alno�ci sp�ki
podejmowane s� przez akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu zwyk�� wi�kszo�ci�
g�os�w. Ilo�� akcji pozwalaj�cych na

przewag� w g�osowaniu nosi nazw�
kontrolnego pakietu akcji - licz�cy 50% og�lnej liczby akcji plus jedna, zapewnia
posiadaczowi decydowania w sprawach nie wymagaj�cych kwalifikowanej wi�kszo�ci
g�os�w.

Je�eli z kolei uwzgl�dni�, �e cz��
akcji mo�e by� uprzywilejowana pod wzgl�dem g�os�w to posiadanie tylko 17 % takich
walor�w przez jedn� osob� stanowi wystarczaj�cy pakiet kontrolny, gdy� oznacza si��
g�os�w stanowi�c� 50,6% ich og�lnej liczby .Sp�ka akcyjna jest nie tylko emitentem
w�asnych akcji, ale mo�e by� tak�e nabywc� akcji innych emitent�w w ten spos�b
sp�ka mo�e sta� si� udzia�owcem innej korporacji.

W Polsce wprowadzono przepisy poddaj�ce
procesowi okre�lonej kontroli koncentrowania przez jednego akcjonariusza znaczniejszych
pakiet�w akcji jednej sp�ki . W szczeg�lno�ci osoby fizyczne lub prawne, kt�re
osi�gn�y lub przekroczy�y 5 lub 10 % og�lnej liczby g�os�w na walnym zgromadzeniu
przed zbyciem akcji obowi�zane s� powiadomi� o tym Komisj� Papier�w Warto�ciowych,
Urz�d Antymonopolowy oraz Sp�k� w ci�gu 7 dni od zawarcia transakcji. Je�eli dana
osoba dysponuje udzia�em zapewniaj�cym ponad 10 % g�os�w to powinna przedk�ada�
informacje o ka�dym nabyciu lub zbyciu akcji, zmieniaj�cym udzia� g�os�w o 2%.
Natomiast w przypadku, gdy dana osoba zamierza kupi� akcj�, pozwalaj�ce na uzyskanie w
rezultacie 25, 33 lub 50% og�lnej liczby g�os�w, to niezb�dne jest powiadomienie
Komisji przed dokonaniem takiej operacji.

Zasady emisji i zbywania akcji.

Emisja akcji mo�e nast�pi� w formie:

obj�cia przez samych za�o�ycieli oraz
ewentualnie przez inne zaproszone osoby (emisja zamkni�ta),

og�oszenia publicznej subskrypcji
(otwartej lub ograniczonej).

W pierwszym przypadku procedura emisji
akcji jest stosunkowo prosta. Za�o�yciele oraz inne osoby, kt�re do nich si�
do��czy�y wyra�aj� zgod� na obj�cie akcji w formie notarialnego aktu, a nast�pnie
po ich w�a�ciwym op�aceniu nast�puj� dalsze dzia�ania zwi�zane ze zwo�aniem
walnego zgromadzenia, wyborem w�adz, rejestracj� sp�ki. Przy zamkni�tej subskrypcji
nomina�y akcji s� przewa�nie do�� wysokie, a nierzadko ograniczona jest swoboda
odsprzeda�y walor�w innym osobom. Znacznie bardziej z�o�ona jest procedura publicznej
subskrypcji akcji, kt�ra jest adresowana do ludzi nie maj�cych mo�liwo�ci
pe�niejszego zapoznania si� z projektowanym przedsi�wzi�ciem. W�wczas konieczne jest
publiczne przedstawienie zasad funkcjonowania zamierzonego przedsi�wzi�cia. Za�o�enia
te podlegaj� wst�pnej weryfikacji przez Komisj� Papier�w Warto�ciowych,
bez uzyskania zgody, kt�re nie mo�na og�osi� subskrypcji.

Je�eli Komisja wyrazi zgod� emitent
powinien deponowa� pe�n� jej wielko�� w wybranym do tego banku. Nast�pnie emitent ma
obowi�zek opublikowania w dw�ch dziennikach o zasi�gu og�lnokrajowym danych
umo�liwiaj�cych potencjalnym nabywcom akcji ocen� kondycji finansowej emitenta
Konieczne jest tak�e z�o�enie przez za�o�ycieli sp�ki kaucji gwarancyjnej
stanowi�cej 9/20 cz�ci kwoty kapita�u na zabezpieczenie ewentualnych roszcze�.
Zapisy na akcje i wp�aty mog� by� przyjmowane jedynie przez banki pa�stwowe.
Rejestracj� sp�ki mo�e nast�pi� po subskrypcji wszystkich akcji i po nale�ytym ich
op�aceniu. Dopiero po zarejestrowaniu sp�ki akcje wzgl�dnie �wiadectwa depozytowe
wydawane s� subskrybentom.

Je�eli subskrybenci otrzymuj� akcje w
formie fizycznej to tre�� wystawianych walor�w powinna zawiera�:

form� i siedzib� sp�ki - s�d, w
kt�rym jest zarejestrowana i numer rejestru,

dat� zarejestrowania sp�ki i emisji
akcji - warto�� nominaln�, liczb�, seri� nadanych akcji - wysoko�� dokonywanych
wp�at przy akcjach imiennych,

przepisy statutu zwi�zanych z akcj�
obowi�zkach �wiadczenia na rzecz sp�ki

piecz�� i podpisy zarz�du sp�ki ,
kt�re mog� by� odtworzone mechanicznie.

Sponsorowana emisja akcji.

Termin sprzeda�y akcji przez emitenta w
drodze publicznej powinien by� z g�ry okre�lony (nie d�u�szy ni� 3 miesi�ce).
Je�eli w tym terminie nie wszystkie akcje zaoferowane do subskrypcji zostan� obj�te, to
emisja nie dochodzi do skutku. W celu unikni�cia takiego niepowodzenia mo�na korzysta�
z gwarancji �wiadczonej przez bank lub inn� instytucj� finansow�. Us�uga tego rodzaju
�wiadczona jest przez gwaranta na podstawie zawartej z emitentem umowy. Ze wzgl�du na
zakres us�ug do �wiadczenia kt�rych zobowi�zuje si� gwarant, wyr�nia si� jego
zobowi�zania do :

zakupu tylko okre�lonej z g�ry liczby
cz�ci emitowanych akcji,

zakupu akcji pozosta�ych pod koniec
emisji, kt�re nie zosta�y subskrybowane przez innych inwestor�w,

nabycia ca�kowitej emisji akcji i
p�niejszej jej sprzeda�y na wt�rnym rynku.

W przypadku emisji du�ych pakiet�w
akcji, pomoc w jej organizacji i przeprowadzeniu mo�e polega� na utworzeniu syndykatu
bankowego tj. Zwi�zku bank�w kt�re wydzielaj� odpowiedni�, wsp�ln� pul� �rodk�w
na zakup pe�nej emisji. Syndykat z kolei odsprzedaje akcje innym bankom nie b�d�cym
uczestnikami tego porozumienia oraz firmom maklerskim, kt�re docieraj� ju� z ofertami
sprzeda�y do finalnych inwestor�w lokuj�cych kapita�y na rynku pierwotnym.
Po�rednictwo wyspecjalizowanych firm w emisji walor�w powoduje okre�lone koszty, ale z
kolei zwi�kszaj� pewno�� powodzenia akcji.

Warto�� akcji.

W obrocie akcje wyst�puj� w postaci (pod
wzgl�dem warto�ci) :

nominalna,

emisyjna,

bie��ca.

Warto�� nominalna podawana jest na
akcji i stanowi jednostk� kapita�u akcyjnego. Zar�wno przy pierwszej jak i przy
nast�pnych emisjach akcje nie mog� by� wydawane przez sp�ki poni�ej ich nominalnej
warto�ci.

Warto�� emisyjna jest
wielko�ci�, wed�ug kt�rej oferowane s� przez emitenta do nabycia subskrybentom. Mo�e
ona by� r�wna warto�ci nominalnej lub j� przewy�sza�. Cen� emisyjn� akcji ustala
sp�ka. Dopuszczalna jest tak�e sprzeda� akcji przez emitenta na podstawie przetargu.

Warto�� bie��ca (rynkowa)
akcji jest odpowiednikiem ceny jak� w danym okresie mo�na uzyska� w razie sprzeda�y Na
kszta�towanie si� tej warto�ci wp�yw wywieraj� :

korzy�ci, jakie uzyskuje posiadacz akcji,

stopie� zaufania ze strony akcjonariuszy,

oceny dotycz�ce rozwoju og�lnej sytuacji
gospodarczej.

W specyficzny spos�b okre�lona jest cena
bie��ca, po kt�rej sprzedawane s� akcje prywatyzowanych przedsi�biorstw pa�stwowych
nale��cych do Skarbu Pa�stwa. W tym przypadku cena bie��ca sprzedawanych akcji
ustalana jest :

w drodze przetargu,

na podstawie oferty og�oszonej
publicznie,

w wyniku rokowa� prowadzonych na
podstawie publicznego zaproszenia do kupna akcji.

Jednostkowa warto�� akcji mo�e ulec
zmniejszeniu w wyniku ich podzia�u (split). Polega to na obni�eniu
jednostkowej warto�ci nominalnej akcji tj. Zwi�kszenia ich ilo�ci bez zmiany wielko�ci
kapita�u akcyjnego.

VII.3. Gie�da papier�w warto�ciowych.

Dzia�a od 1991 roku w formie sp�ki
akcyjnej, kt�rej za�o�ycielem by� Skarb Pa�stwa. Na Warszawskiej Gie�dzie
wykszta�ci�y si� dwa rynki : rynek podstawowy i r�wnoleg�y. Najwy�sz�
w�adze gie�dy stanowi walne zgromadzenie akcjonariuszy, kt�re wybiera rad� gie�dy i
jej zarz�d.

Dotychczas na Gie�dzie Warszawskiej
mo�na zawiera� jedynie transakcje natychmiastowe, a sesje odbywaj� si� kilka razy w
tygodniu. Transakcje mog� by� zawierane jedynie za po�rednictwem dom�w maklerskich.

Tryb zawierania transakcji :

Klient sk�ada zlecenie kupna lub
sprzeda�y w domu maklerskim, w kt�rym posiada konto got�wkowe oraz konto depozytowe,
okre�lonego rodzaj�w walor�w,

w zleceniu zakupu klient okre�la g�rn�
cen�, a w zleceniu sprzeda�y minimaln� cen� po jakiej mo�na zawrze� transakcj� albo
wyra�a zgod� na jej realizacj� wed�ug kursu, jaki wyst�pi na danej sesji (PKD),

zlecenie mo�e by� jednorazowe lub
upowa�niaj�ce do finalizowania na kilku sesjach w okresie nie d�u�szym ni� 30 dni.

w przypadku zlece� opiewaj�cych na
stosunkowo niewielkie ilo�ci walor�w, klient mo�e zastrzec sobie prawo pe�nej ich
realizacji (zlecenie wszystko albo nic - WAN),

dom maklerski przyjmuje do realizacji
zlecenia sprzeda�y od klient�w, po stwierdzeniu, �e posiadaj� oni w tym domu rachunek
inwestycyjny, na kt�rym figuruje ilo�� walor�w danego rodzaju nie mniejsza ni� w
zleceniu,

w przypadku zlecenia kupna jest ono
akceptowane przez dom maklerski po uprzednim stwierdzeniu, �e klient posiada w tym domu
konto got�wkowe, kt�rego stan zapewnia pe�ne uregulowanie nale�no�ci wi��cej si�
z wykonaniem zlecenia oraz prowizji maklerskiej,

zlecenia z�o�one przez klient�w, dom
maklerski zatrzymuje w swoich aktach, ale na ich podstawie sporz�dza w�asne zlecenia
przekazywane na gie�d�. Sesje gie�dowe odbywaj� si� 5 razy w tygodniu w godz. od 11
do 13.

Realizacja zlece� jakie wp�yn�y na
gie�d� przed otwarciem danej sesji, nast�puje po og�oszeniu przez maklera specjalist�
kursu dnia i uznaniu, �e jest to kurs transakcyjny, a wi�c rozpi�to�� mi�dzy
ofertami kupna i sprzedazy nie jest wi�ksza ani�eli 5:1. Nast�pnie wydawane s� domom
maklerskim dokumenty potwierdzaj�ce zawarte przez poszczeg�lnych specjalist�w
transakcje danym walorom. Stanowi to podstaw� dla domu do dokonania zapis�w na kontach
klient�w dotycz�cych zakupu lub sprzeda�y i do wydania im dokument�w potwierdzaj�cych
wykonanie transakcji. W trakcie trwania sesji i organizowania dogrywki uczestnik gie�dowy
mo�e z�o�y� dodatkowe zlecenie kupna lub sprzeda�y walor�w tzn. zlecenie warunkowe
(WAR) realizowane wed�ug wcze�niej og�oszonego kursu. Zawarte na gie�dzie przez dom
maklerski transakcje znajduj� swoje odbicie w zapisach Krajowego Depozytu Papier�w
Warto�ciowych..

Og�lne zasady funkcjonowania gie�d
papier�w warto�ciowych.

Gie�dy papier�w warto�ciowych s�
tworzone w formie sp�ek akcyjnych czy organizacji publiczno - prawnych. Kr�g os�b
uprawnionych do uczestnictwa w gie�dzie i dokonywania transakcji jest ograniczony.
Cz�onkami gie�dy s� dwie kategorie os�b :

po�rednicy (makler lub broker) -
przedstawiciele firm maklerskich. Dzia�aj� oni przewa�nie na zlecenie klient�w,
pobieraj�c za swoje us�ugi odpowiedni� prowizj�. Dokonuj� r�wnie� operacji na
w�asny rachunek.

samodzielni uczestnicy -
przewa�nie przedstawiciele bank�w oraz innych instytucji finansowych, kt�rzy dokonuj�
transakcji g��wnie na rachunek w�asny macierzystej jednostki. Zarobek tych uczestnik�w
stanowi r�nica mi�dzy cenami zakupu i sprzeda�y poszczeg�lnych walor�w.

Notowania gie�dowe tj. ceny (kursy),
wed�ug kt�rych zawierano danego dnia transakcje gie�dowe s� ujmowane w formie
specjalnego wykazu czyli tzw. cedu�y gie�dowej, podawanej do og�lnej
wiadomo�ci w spos�b ustalony w regulaminie gie�dy.

Organy gie�dy :

zarz�d (podejmuje decyzje w sprawie
cz�onkowska gie�dy, ustala op�aty za uczestnictwo),

komisja decyduj�ca o dopuszczeniu do
obrotu nowych walor�w,

izba makler�w (broker�w) b�d�ca
samorz�dowym organem nadzoruj�cym dzia�alno�� swoich cz�onk�w,

organy powo�ane do rozpatrywania spraw
spornych oraz spraw dyscyplinarnych.

Charakterystyka gie�d papier�w
warto�ciowych.

Gie�d� stanowi� odbywaj�ce si� w
odpowiednio zorganizowanej formie regularne spotkania os�b zainteresowanych zakupem lub
sprzeda�� papier�w warto�ciowych wed�ug cen kszta�tuj�cych si� na zasadzie popytu
i poda�y, kt�re podawane s� do publicznej wiadomo�ci. Gie�dy mog� mie� charakter :

lokaty - je�eli obroty dotycz� walor�w
emitowanych g��wnie na terenie danego kraju,

mi�dzynarodowy - w przypadku gdy istotn�
cze�� obrot�w stanowi� transakcje dokonywane papierami warto�ciowymi emitowanymi za
granic�,

�wiatowy - dokonuje si� na nich
szczeg�lnie wysokich obrot�w papierami warto�ciowymi, w tym r�wnie� zagranicznymi.

VII.4. Uczestnicy gie�dy papier�w
warto�ciowych

G��wnymi uczestnikami s� emitenci
walor�w oraz inwestorzy, a funkcje organizacyjne i wspomagaj�ce spe�niaj� banki
u�atwiaj�ce emisj� nowych walor�w oraz maklerzy i firmy maklerskie po�rednicz�ce w
operacjach kupna sprzeda�y papier�w.

Emitent - prezentuje
zapotrzebowanie na kapita� po�yczkowy lub udzia�owy. Nowe emisje walor�w wypuszczanych
przez jednostki gospodarcze pojawiaj� si� z wi�kszym naciskiem w okresach wzrastaj�cej
koniunktury, je�li chodzi o obligacje pa�stwowe - to nowe ich emisje zale�ne s� od
stopnia niezr�wnowa�enia bud�etu.

Inwestor - jest posiadaczem
kapita��w, kt�ry decyduje si� na ulokowanie ich w papierach warto�ciowych. Nale�y
wyr�ni� inwestora biernego i czynnego.

Inwestor bierny - nabywa walory,
kt�re traktuje jako lokat� przynosz�c� mu korzy�ci przede wszystkim w formie odsetek
i dywidend oraz premii. Rzadko dokonuje wymiany swych walor�w na inne. Nie jest sk�onny
do wi�kszego ryzyka.

Inwestor czynny - dzia�a w
kr�tkookresowej strategii, jest sk�onny do dokonywania cz�stych operacji kupna -
sprzeda�y posiadanych walor�w.

Ka�dy posiadacz wolnych �rodk�w
finansowych mo�e je lokowa� na rynku papier�w warto�ciowych, jest to tzw. inwestor
indywidualny, kt�ry powinien posiada� dostateczn� znajomo�� mechanizm�w,
sytuacji wyst�puj�cych na rynku papier�w warto�ciowych. Specyficzn� form�
inwestor�w stanowi� inwestorzy instytucjonalni tj. firmy oraz instytucje
lokuj�ce w walorach powa�ne kapita�y.

Dziel� si� oni na dwie kategorie :

instytucje ubezpieczeniowe i
fundusze emerytalne - kt�re lokuj� w papierach warto�ciowych znaczn� cz�� swoich
�rodk�w rezerwowych pochodz�cych ze sk�adek klient�w. Do tej grupy zaliczamy banki,
kt�re lokuj� w papier �rodki rezerwowe.

fundusze powiernicze -
specjalizuj� si� one w operacjach kupna - sprzeda�y papier�w warto�ciowych
wykorzystuj�c kapita�y powierzone im w tym celu przez indywidualnych inwestor�w.

Istotne funkcje w obrocie papierami
warto�ciowymi spe�niaj� zawodowi maklerzy. S� to osoby zajmuj�ce si�
zawodowo po�rednictwem przez przyjmowanie zlece� kupna i sprzeda�y walor�w od
klient�w. Makler musi posiada� pe�n� zdolno�� do czynno�ci prawnych, powinien
korzysta� z pe�ni praw publicznych oraz nie powinien by� karany. W Polsce egzamin
kandydat�w na makler�w organizuje Komisja Papier�w Warto�ciowych.

Fundusze powiernicze.

Fundusz powierniczy tworzony jest przez
specjalnie w tym celu zorganizowane towarzystwo z odpowiednim kapita�em. Towarzystwo to
niezale�nie od w�asnych �rodk�w, gromadzi odr�bny fundusz powierniczy z wp�at jego
uczestnik�w przeznaczony na lokaty w papierach warto�ciowych w celach przysporzenia
korzy�ci udzia�owcom. Po przyst�pieniu do funduszu i wniesieniu udzia�u, jego
uczestnik otrzymuje za�wiadczenie potwierdzaj�ce powierzenie �rodk�w na cele
inwestowania w papiery warto�ciowe. Nie przys�uguj� mu odsetki od wk�adu lecz ma prawo
do udzia�u w zysku osi�ganym dzi�ki lokowaniu �rodk�w funduszu papier�w
warto�ciowych. Towarzystwo pobiera okre�lone w statucie op�aty za swoje us�ugi.

Mo�na wyodr�bni� dwa typy fundusz�w:

fundusz otwarty - przyjmuje na
bie��co nowych udzia�owc�w. Sprzedaje im udzia�y w postaci jednostek uczestnictwa, a
wp�ywy z tego tytu�u stanowi� podstaw� tworzenia funduszu powierniczego. Posiadacz
takiej jednostki nie mo�e jej odsprzeda� innej osobie. Jednostka uczestnictwa jest
bowiem niezbywalna. Ponadto fundusz nie wyp�aca bie��co uczestnikom dywidend ani
�adnych premii czy odsetek. Jednak ka�dy uczestnik, funduszu ma prawo wycofania swoich
udzia��w, tj. Umorzenia jednostek uczestnictwa wed�ug aktualnej ich ceny bie��cej Za
swoje us�ugi fundusz pobiera okre�lone op�aty - przewa�nie z g�ry - w momencie
sprzeda�y jednostek..

fundusze zamkni�te - nie emituj�
bie��co nowych jednostek udzia�owych i nie uwzgl�dniaj� nale�no�ci zwrotu kwot
wniesionych przez uczestnik�w. Emituj� natomiast z g�ry ustalon� liczb� udzia��w,
kt�re podobnie jak akcje nie mog� by� wycofane przez posiadaczy. Jednak s� z kolei
zbywalne pomi�dzy inwestorami i mog� by� przedmiotem obrotu na gie�dach papier�w
warto�ciowych. Kapita� uzyskany z emisji udzia��w lokowany jest zarobkowo w papierach
warto�ciowych. Fundusz zamkni�ty wykazuje okresowo zysk i wyp�aca udzia�owcom
dywidendy.

Podzia� funduszy powierniczych pod
wzgl�dem polityki lokacyjnej i towarzysz�cej jej r�nego poziomu ryzyka :

fundusze agresywnego wzrostu
- kt�rych celem jest maksymalizacja zysk�w przy ponoszeniu zwi�kszonej skali ryzyka
ewentualnych strat,

fundusze wzrostu - lokuj�ce
tak�e kapita�y w akcje, kt�rych ceny powinny rosn�� ale przy unikaniu transakcji zbyt
ryzykownych,

fundusze umiarkowanego wzrostu
- podejmuj�ce d�ugofalowe inwestycje przy minimalizowaniu ryzyka, dyskontuj�ce
korzy�ci zar�wno ze wzrostu cen jak i dywidend,

fundusze r�wnowagi - kt�re
lokuj� kapita�y cz�ciowo w akcjach, a cz�ciowo w papierach odsetkowych o sta�ym
oprocentowaniu,

fundusze obligacji -
inwestuj�ce kapita�y g��wnie lub wy��cznie w papiery odsetkowe daj�ce pewniejszy,
ale systematyczny doch�d.

W Polsce dzia�a dopiero kilka funduszy
powierniczych o otwartym charakterze. Najstarszym jest Pierwszy Polski Fundusz Powierniczy
Pioneer.

Tryb nadawania jednostek uczestnictwa:

osoba zamierzaj�ca naby� jednostki
uczestnictwa sk�ada zlecenie zakupu w jednej z plac�wek obs�ugi klient�w i wp�aca na
ten cel przeznaczon� sum� got�wki

punkt obs�ugi klienta powinien w ci�gu
najbli�szych 4 dni roboczych przekaza� zlecenie do utworzonej przez fundusz sp�ki
z.o.o. Finencial Servis, do kt�rej nale�y naliczanie jednostki uczestnictwa przy ich
nabywaniu i wycofywaniu prowadzenie ewidencji uczestnik�w itp.

po otrzymaniu przez sp�k� niezb�dnych
dokument�w w dacie najbli�szego terminu wyceny jednostek uczestnictwa, ustala ona
przypadaj�c� dla danego klienta ilo�� jednostek uczestnictwa stanowi�c� iloraz
otrzymanej wp�aty pomniejszonej o prowizj� oraz aktualnej ceny nabycia, jednocze�nie
informuje o tym klienta wysy�aj�c poczt� potwierdzenie.

Je�eli klient wyst�puje o umorzenie
jednostek uczestnictwa to sk�ada odpowiednie zlecenie w punkcie obs�ugi klient�w,
kt�ry w ci�gu 4 dni roboczych powinien przekaza� je do sp�ki Financial Servis
Sp�ka ustala nale�no�� klienta stanowi�cej iloczyn ilo�ci umarzanych jednostek i
aktualnej warto�ci netto jednostki, ustalonej w najbli�szym terminie wyceny,
nast�puj�cym po dacie otrzymania zlecenia. Nast�pnie wydaje dyspozycj� bankowi w celu
wyp�aty pieni�dzy klientowi.

W 1995 roku w Polsce na rynku pojawi�y
si� 2 kolejne fundusze powiernicze powo�ane przez Towarzystwo Pioneer. W czerwcu
wystartowa� Pioneer 2, kt�ry koncentruje swoj� dzia�alno�� na lokatach w papierach
wierzycielskich tj. G��wnie w obligacjach i bonach pieni�nych Natomiast w grudniu
uruchomiono 3 fundusz Pioneer 3, kt�ry wykazuje cechy funduszu agresywnego, nastawionego
na osi�ganie wysokich zysk�w przy podejmowaniu wi�kszego ryzyka. Inwestuje on gros
kapita��w w akcje.

VII.5. Rodzaje transakcji gie�dowych.

Transakcje natychmiastowe s�
realizowane (likwidowane) bezpo�rednio po ich zawarciu, nie p�niej ni� 1-2 dni po ich
dokonaniu. W tym terminie powinno nast�pi� wydanie walor�w nabywcy, ich odbi�r przez
kupuj�cego oraz zap�ata um�wionej nale�no�ci z nale�nymi prowizjami.

Transakcje terminowe wyst�puj�
w�wczas, gdy mi�dzy dat� ich zawarcia i dat� realizacji z g�ry wyst�puje pewien
�wiadomie wyd�u�ony okres. Do zawarcia transakcji terminowej przyst�puj� dwaj
partnerzy kieruj�cy si� odmiennymi przes�ankami. Jeden (zbywca) prowadzi gr� na
zni�k� tj. przewiduje, �e kurs danego waloru obni�y si� w przysz�o�ci w stosunku do
kursu ustalonego w umowie. Drugi (nabywca) liczy natomiast, �e kurs zakupionych walor�w
w dniu likwidacji transakcji wzro�nie tj. uprawia gr� na zwy�k�.

Transakcje terminowe mog� by� :

bezwarunkowe - tj. powinny by�
wykonane zgodnie z umow� kupna sprzeda�y tzn. ��czy� si� z wydaniem walor�w
kupuj�cemu w zamian za zap�at�, ale nierzadko umowa przewiduje odst�pienie od tego
zobowi�zania przez zap�acenie przez jedn� ze stron odpowiedniej premii, wynikaj�cej z
r�nicy kurs�w Transakcja taka sprowadza si� jedynie do spekulacji kursowej - transakcje
nierzeczywiste. W praktyce wyst�puj� r�ne odmiany nierzeczywistych
transakcji terminowych,

Transakcje standartowe - polegaj�
na dokonywaniu operacji okre�lonymi z g�ry znormalizowanymi pod wzgl�dem ilo�ci i
rodzaju zestawami tj. pakietami papier�w warto�ciowych oraz znormalizowanymi okresami na
jakie transakcje mog� by� zawierane (np. kontrakty 30 dniowe, 3 miesi�czne).

Uwzgl�dniaj�c skal� ryzyka partner�w
nierzeczywistych transakcji terminowych mo�na je podzieli� na :

Transakcje pe�nego obustronnego ryzyka
- oznaczaj�, �e ka�dy z partner�w wyr�wnuje drugiemu pe�ne kwoty z tytu�u r�nicy
kurs�w w dniu rozliczenia transakcji. Natomiast mog� wyst�powa� r�wnie� transakcji,
przy kt�rych jedna ze stron przyjmuje zobowi�zanie do pe�nego pokrycia r�nic
kursowych.

W przypadku transakcji niestandardowych -
transakcje takie nazywaj� si� premiowymi, gdy� odpowiedzialno�� jednej ze stron
ustalona jest do z g�ry ustalonej mi�dzy nimi premii.

W przypadku transakcji standartowej
ograniczenie odpowiedzialno�ci jednej ze stron nast�puje przez zawieranie transakcji
opcyjnych - polegaj� na kupnie za z g�ry ustalon� kwot� prawa do zakupu lub
sprzeda�y okre�lonej ilo�ci danego rodzaju waloru. Nabywca tego uprawnienia mo�e z
niego skorzysta� w okre�lonym momencie wa�no�ci umowy, b�d� tylko w ustalonym
terminie. Je�eli z tego nie skorzysta, jego strat� stanowi kwota wydatkowana na zakup
opcji.

Transakcje stela�owe - gdy przy
sprzeda�y opcji wyznacza si� nie jeden lecz dwa kursy - dolny i g�rny. Nabywca opcji
uzyskuje prawo kupna walor�w po kursie wy�szym lub ich sprzeda�y po kursie ni�szym.
Sprzedaj�cy liczy na mniejsz� skal� zmian kurs�w nie przekraczaj�cego g�rnego i
dolnego poziomi ustalonego w umowie.

Transakcje arbitra�owe -
polegaj� na wykorzystaniu nawet stosunkowo niewielkich r�nic kursowych dokonywanych
przynajmniej na dw�ch r�nych gie�dach

Systemy notowa� kurs�w na gie�dach.

Na gie�dach kursy walor�w kszta�tuj�
si� pod wp�ywem popytu i poda�y. Je�eli wi�c oferowana jest do sprzeda�y na
gie�dzie wi�ksza liczba walor�w, ani�eli to wynika z ofert kupna to kurs obni�a si�.
Wzrasta natomiast, gdy propozycje kupna przewy�szaj� oferty zakupu.

Metody i techniki ustalania kurs�w
zale�ne s� przede wszystkim od masowo�ci i cz�stotliwo�ci transakcji. Mo�na je
podzieli� na :

notowania ci�g�e (bie��ce),
przy kt�rych kursy mog� ulega� zmianom w ci�gu danej sesji gie�dowej w miar�
nap�ywaj�cych ofert kupna - sprzeda�y,

kursu jednolitego, wed�ug
kt�rego zawierane s� wszystkie transakcjie danego waloru, realizowane w ci�gu jednej
sesji gie�dowej.

System notowa� ci�g�ych wyst�puje na
gie�dach charakteryzuj�cych si� odpowiednio wysokim poziomem rozwoju, na kt�re
nap�ywaj� coraz to nowe zlecenia sprzeda�y walor�w w ci�gu dnia (ca�ej sesji
gie�dowej). Zawierane transakcje kupna - sprzeda�y s� na podstawie uzgadnianych
ka�dorazowo cen, kt�re mog� w ci�gu dnia ulega� niekiedy nawet znacznym wahaniom. Na
pocz�tku dnia ustala si� na podstawie pierwszych zlece� tzw. kurs otwarcia.
Kurs przyj�ty przy ostatnich transakcjach zawartych danego dnia okre�lany jest mianem kursu
zamkni�cia.

System kursu jednolitego stosowany jest na
gie�dach o mniejszych obrotach.

Syntetyczne wska�niki notowa�
gie�dowych.

Ocen� og�lnej sytuacji gie�dowej
u�atwiaj� syntetyczne indeksy kurs�w. Do najbardziej popularnych w �wiecie nale�y
indeks DOW JONS, AVERAGE, STANDART AND POORS 500.

Gie�da Papier�w Warto�ciowych w W-wie
pos�uguje si� syntetycznym indeksem notowa� kursowych nosz�cym nazw� WIG - ilustruje
on zmiany warto�ci gie�dowej sp�ek notowanych na gie�dzie, jakie zachodz� z sesji
na sesj�. WIG - 20 - uwzgl�dnia notowania 20 sp�ek przoduj�cych w rankingu pod
wzgl�dem wysoko�ci obrot�w gie�dowych i warto�ci gie�dowych wyemitowanych akcji w
poprzednim kwartale. Po uruchomieniu rynku r�wnoleg�ego notowany jest WIRR.

Depozytowy system obrotu papierami
warto�ciowymi.

W celu uproszczenia procedury emisji,
przechowywania i obrotu papierami warto�ciowymi zacz�to sk�ada� je do depozytu w
bankach zadawalaj�c si� otrzymanymi pokwitowaniami, potwierdzaj�cymi prawo w�asno�ci
zdeponowanych walor�w. System depozytowy zosta� przyj�ty w Polsce jako powszechnie
obowi�zuj�cy przy publicznym obrocie akcjami i obligacjami.

VIII. Finansowanie jednostek bud�etowych

Poj�cie Skarbu Pa�stwa. Skarb Pa�stwa to og� maj�tku narodowego nie
b�d�cego w dyspozycji innych jednostek organizacyjnych.

Funkcje
Skarbu Pa�stwa. Funkcje Skarbu Pa�stwa
to :

funkcja kasjera - zapewnienie p�ynno�ci
finansowej pa�stwa,

funkcja bankiera - w�a�ciciel maj�tku
pa�stwowego.

Poj�cie Bud�etu
Pa�stwa. Jest to plan bezzwrotnego gromadzenia
�rodk�w na scentralizowanym funduszu w celu realizacji funkcji pa�stwowych, uchwalony
przez parlament w formie ustawy.

Funkcje Bud�etu
Pa�stwa. Funkcje Bud�etu Pa�stwa to : funkcja
redystrybucyjna, stymulacyjna, kontrolna, polityczna, ekonomiczna

Zasady bud�etowe.

powszechno�ci - pa�stwo obejmuje
wszystkie dziedziny �ycia gospodarczego,

jedno�ci formalnej i materialnej
- w danym pa�stwie istnieje jeden bud�et, wszystkie dochody i wydatki pa�stwa powinny
by� obj�te jednym planem bud�etowym,

szczeg�owo�ci - dochody i
wydatki zapisane s� spos�b szczeg�owy,

zupe�no�ci - pe�nymi kwotami -
obejmuje wszystkie funkcje, - szczeg�owo zapisane - dochody i wydatki
powinny by� ujmowane z dok�adnym okre�leniem �r�de� dochod�w oraz przeznaczenia
wydatk�w - �rodki powinny by� wydatkowane tylko do wysoko�ci ustalonej w bud�ecie -
powinny by� wydatkowane w okre�lonym czasie. Variment - pozwala na zmiany
w dochodach i wydatkach w sytuacjach szczeg�lnych.. Kl�ski �ywio�owe, zagro�enie
militarne wtedy nie trzeba zgody parlamentu,

przejrzysto�ci - pozwalaj�ca na
rozpoznanie proces�w zachodz�cych w obszarze bud�etu - mo�liwo�� por�wnywania
dochod�w i wydatk�w - musi by� klasyfikacja. Krzy�owy system wydatk�w wed�ug
cz�ci - dzia�y, rozdzia�y, paragrafy,

r�wnowagi bud�etowej - dochody i
wydatki r�wne,

jednoroczno�ci - rocznej
specjalizacji - mo�e by� rok biologiczny, farmerski lub kalendarzowy,

uprzednio�ci - powinien by�
uchwalony przed okresem kt�ry powinien obowi�zywa� - prowizorium bud�etowe - do ko�ca
roku kalendarzowego,

jawno�ci - ka�dy mo�e si� z
nim zapozna�.

Procedury planowania, uchwalania i
wykonywania bud�etu.

Podstawowa konstrukcja bud�etu jest
oparta na zasadzie jedno�ci materialnej.

uchwalenie bud�etu - nast�puje w
formie ustawy, a je�eli jest to niemo�liwe uchwala si� prowizorium bud�etowe,

sprawozdawczo�� i kontrola finansowa
wykonania bud�etu - Sejm, MF, zarz�dy gmin i inne oraz NIK .

W planowaniu wydatk�w stosowane s� :
og�lne standardy wydatk�w, standardy z�o�one, standardy szczeg�owe.

Bud�et - procedura bud�etowa.

I. Przygotowanie bud�etu.

1. Minister Finans�w okre�la tryb i
terminy opracowania materia��w do projektu bud�etu. Materia�y te przygotowuj� wszyscy
dysponenci cz�ci bud�etowych.

2. Opracowany przez Ministra Finans�w
projekt Ustawy Bud�etowej przedk�adany jest Radzie Ministr�w. Do projektu do��czane
s� plany przychod�w i wydatk�w nie podleg�e Ministrowi Finans�w, plany te musz� by�
w��czone do planu bud�etu bez zmian, a jest ich 11 (Kancelaria Sejmu, Senatu,
Prezydent, Trybuna� Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich, S�d Najwy�szy, NSA,
NIK, PAP, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Krajowe Biuro Wyborcze -> w plany te
ingerowa� mo�e Sejm).

3. Rada Ministr�w uchwala projekt do 31
pa�dziernika i przedk�ada go Sejmowi i Senatowi do 15 listopada. Je�eli nie jest w
stanie przygotowa� projektu ustawy, to przygotowuje prowizorium bud�etowe
(projekt wydatk�w i dochod�w bud�etu pa�stwa, kt�ry umo�liwia funkcjonowanie
pa�stwa do czasu uchwalenia ustawy bud�etowej.

II. 6 faz uchwalania bud�etu.

1. Opracowanie makroekonomicznej koncepcji
bud�etu i wst�pnej prognozy makroproporcji bud�etowych - rozpoczyna si� w styczniu i lutym na rok nast�pny (MF
i BC -> przeprowadzaj� analizy dotycz�ce :

prognoz koszt�w PKB,

prognoz wzrostu cen,

kszta�towania poda�y pieni�dza,

przeci�tnych wynagrodze�,

kursu walut, st�p procentowych,

rentowno�� przedsi�biorstw,

zatrudnienia i bezrobocia,

bilansu p�atniczego.

Jest to pierwsza wersja dochod�w i
wydatk�w pa�stwa.

2. Opracowanie za�o�e� do projekt�w
resortowych :

poszczeg�lne resorty przedk�adaj� do MF
informacj� okre�laj�c� zakres zada�, kt�re zadania ministr�w i wojewod�w winne
by� realizowane,

przedstawiane s� informacje o zmianach
zakresu realizowanych zada�,

termin, forma i zakres tych informacji
okre�la MF w zarz�dzeniu zwanym not� bud�etow�.

3. Opracowanie
za�o�e� do projektu bud�etu i ustalenie limit�w wydatk�w dla dysponent�w cz�ci
bud�etowych - opracowuje MF i przedk�ada RM.
Za�o�enia zawieraj� deklaracj� og�lnych kierunk�w polityki spo�eczno gospodarczej,
prognoz� makroekonomiczn� pa�stwa, za�o�enia systemowe dochod�w i wydatk�w, projekt
dochod�w i wydatk�w, plan sfinansowania deficytu bud�etowego i limitu wydatk�w dla
poszczeg�lnych cz�ci bud�etowych (limity te okre�laj� ��czn� kwot� wydatk�w,
kt�re mog� by� uj�te w projekcie, przedk�adane przez dysponent�w cz�ci bud�etu.
Limity to kwota, a podzia� ich na dzia�y i rozdzia�y, klasyfikacje bud�etowe -
nale�� do dysponenta bud�etu).

a. Opracowanie resortowych wycink�w
projektu bud�etu pa�stwa. S� samodzielnie przygotowywane przez dysponent�w cz�ci
bud�etu, musz� by� zgodne z przepisami prawa dotycz�cymi wydatk�w bud�etowych, ze
wskaz�wkami z noty bud�etowej i limit�w ustalonych w za�o�eniach bud�etowych.

b. Opracowanie wst�pnego projektu
bud�etu pa�stwa i mi�dzyresortowe uzgodnienie projektu. Nast�puje tu weryfikacja
wydatk�w.

c. Przed�o�enie Radzie Ministr�w
projektu i uchwalenie projektu.

III. Uchwalenie Ustawy Bud�etowej.

Bud�et uchwalany jest w trybie 3 czyta�.

1. a) Wyg�oszenie przez MF expose
bud�etowego,

b) dyskusja,

c) skierowanie do Komisji Bud�etu i
Finans�w i Polityki Gospodarczej (po tej analizie Komisje rekomenduj� projekt rzadowy,
mog� przed�o�y� w�asny projekt, kilka poprawek, lub nowy projekt. W tym momencie
Komisje nie mog� odrzuci� projektu.).

2. a) II czytanie - pose� sprawozdawca
przedstawia wnioski Komisji,

b) dyskusja.

3. a) III czytanie - (je�eli nie by�o
wniosk�w w II czytaniu) odbywa si� zaraz po II czytaniu, a je�eli by�y, to projekt
wraca do Komisji -> opinia -> ......

b) uchwalenie bud�etu -> skierowanie
do Senatu, je�eli s� poprawki to wraca do Sejmu,

c) Ustawa trafia do prezydenta gdzie jest
podpisana lub zaskar�ona do Trybuna�u.

Ustawa Bud�etowa musi zawiera� dochody
bud�etu pa�stwa wg najwa�niejszych �r�de�; wydatki bud�etu pa�stwa w podziale na
cz�ci i dzia�y; musz� by� okre�lone dotacje celowe na zadania z zakresu
administracji pa�stwowej zlecone gminom w podziale na cz�ci i dzia�y; wielko��
deficytu i nadwy�ki bud�etowej, okre�lenie sposobu pokrycia deficytu; wielko�� sp�at
d�ugoterminowych po�yczek oraz �r�d�a ich pokrycia; kwota subwencji og�lnych dla
gmin; kierunki prywatyzacji maj�tku narodowego; wielko�� przyrostu zad�u�enia,
po�yczek, kredyt�w i skarbowych papier�w warto�ciowych; zestawienie dochod�w i
wydatk�w pa�stwowych jednostek gospodarczych pozabud�etowych i zestawienie ich
rozlicze� z bud�etem; plany dochod�w i wydatk�w poszczeg�lnych funduszy celowych;
wykaz wyrob�w i us�ug do kt�rych przyznawane s� dotacje bud�etowe; wykaz inwestycji
pa�stwowych; ��czn� kwot� zobowi�za�, kt�re w danym roku bud�etowym mog� by�
obj�te por�czeniami; wielko�� dotacji dla jednostek niepa�stwowych realizuj�cych
zadania pa�stwowe; wielko�� emisji skarbowych papier�w warto�ciowych oraz jako
za��cznik - limity etat�w kalkulacyjnych, przeci�tne wynagrodzenie w sferze
bud�etowej, sk�adka na fundusz pracy, etaty w policji.

Ustawa Bud�etowa okre�la plan dochod�w
i wydatk�w pa�stwa cz�ci sektora pa�stwowego, upowa�nia do zaci�gni�cia d�ugu
pa�stwowego, okre�la szczeg�lne warunki gospodarki finansowej pa�stwa.

IV. Wykonanie bud�etu.

Naczelnym organem wykonawczym bud�etu
jest MF. Zobowi�zany jest do og�lnej kontroli wydatk�w i dochod�w oraz zapewnienia
r�wnowagi bud�etowej.

Obs�ug� kasow� bud�etu pa�stwa pe�ni
NBP. �rodki bud�etowe przekazywane s� przez dysponent�w �rodk�w bud�etowych.
Dysponenci �rodk�w bud�etowych - jednostki organizacyjne upowa�nione do dokonywania
wydatk�w lub zasilania w �rodki bud�etowe podleg�ych jednostek.

1. Dysponenci g��wni (I stopnia) te
podmioty dla kt�rych ustanowiono odr�bn� cz�� bud�etow�. Otrzymuj� �rodki
bezpo�rednio z bud�etu pa�stwa, a jest ich oko�o 150.

2. Dysponenci II stopnia - otrzymuj�
�rodki od dysponent�w g��wnych i przekazuj� je jednostkom podleg�ym.

3. Dysponenci III stopnia otrzymuj�
�rodki od dysponent�w II stopnia na w�asne wydatki i nie maj� prawa do przekazywania
ich innym podmiotom. W stosunku do dysponent�w III stopnia mo�na ograniczy� �rodki -
zmniejszenie kwot, zablokowanie �rodk�w b�d� zamkni�cie �rodk�w.

W czasie roku bud�etowego mo�liwe jest
dokonanie zmian w wydatkach i dochodach zaplanowanych. Zmiany te mog� by� wykonane przez
wykorzystanie utworzonych w bud�ecie rezerw na wydatki nieprzewidziane, b�d� kt�rych
nie da si� okre�li�.

Rezerwy to :

1. Og�lna rezerwa bud�etowa na wydatki
nieprzewidziane (1% og�u wydatk�w pa�stwowych)

2. Rezerwa na nieprzewidziane wydatki
tworzona w bud�ecie wojewod�w (1% wydatk�w zaplanowanych w cz�ciach bud�etu
dysponowanych przez wojewod�w),

3.Rezerwy celowe na wydatki kt�rych
szczeg�owy podzia� nie m�g� by� okre�lony w okresie uchwalania bud�etu.

Do rezerw zaliczane s� kwoty na wydatki,
kt�re nie wiadomo czy wyst�pi�.

Rezerwy bud�etowe i rezerwy celowe
ujmowane s� w bud�ecie pa�stwa w odr�bnych cz�ciach, kt�rym dysponuje MF. Decyzj�
o przeniesieniu �rodk�w MF wykonuje na wniosek zainteresowanych dysponent�w.

Przeniesienie �rodk�w - virement
bud�etowy w wyniku dokonanych przeniesie� �rodk�w, og�lna wielko��
wydatk�w nie mo�e ulec zmianie.

Klasyfikacja dochod�w bud�etowych.

Wyr�niamy trzy podstawowe kryteria
klasyfikacji dochod�w bud�etowych :

- ekonomiczne - grupowanie
dochod�w wed�ug �r�d�a pochodzenia - g��wna grupa to zasoby pieni�ne
przedsi�biorstw i ludno�ci,

- prawne - bezzwrotne i
zwrotne, odp�atne i nieodp�atne, przymusowe i dobrowolne, zasadnicze i uboczne.,

- organizacyjne - dokonuje
si� podzia�u na dochody poszczeg�lnych rodzaj�w bud�etu.

Klasyfikacja bud�etowa.

Klasyfikacj�
bud�etow� nazywamy jednolity system symboli
cyfrowych stosowanych do okre�lenia dochod�w i wydatk�w bud�etowych. KB stosuje si�
na wszystkich etapach procedury bud�etowej, a wi�c przy planowaniu i uchwalaniu
bud�etu.

Wydatki sektora publicznego klasyfikowane
s� wed�ug :

1.dzia��w i
rozdzia��w, okre�laj�cych rodzaj finansowej
dzia�alno�ci,

2.paragraf�w, okre�laj�cych ekonomiczny charakter wydatk�w

W bud�ecie pa�stwa
wydatki s� ponadto klasyfikowane wed�ug cz�ci bud�etowych, odpowiadaj�cym poszczeg�lnym naczelnym organom
pa�stwa, resortom i wojew�dztwom oraz instytucjom i jednostkom, kt�rym przyznano prawo
do dysponowania �rodkami bud�etowymi otrzymywanymi bezpo�rednio z podstawowego rachunku
bud�etowego.

Sektor publiczny - cz�� gospodarki
narodowej na kt�r� sk�adaj� si� :

1.Pa�stwowe i gminne jednostki
organizacyjne nie posiadaj�ce osobowo�ci prawnej,

2.Pa�stwowe fundusze celowe.

Zadania sektora publicznego

1. Jednostki sektora publicznego - finansowanie zada� przypisanych im aktami normatywnymi
(konstytucja, ustawy szczeg�owe).

zadania o charakterze og�lnopa�stwowym - umo�liwiaj�
dzia�ania pa�stwa jako instytucji : - finansowanie administracji pa�stwowej (Sejm,
Senat, Prezydent); - finansowanie administracji samorz�dowej - rz�d urz�dy
wojew�dzkie),

zapewnienie wewn�trznego i zewn�trznego bezpiecze�stwa,

zapewnienie funkcjonowania wymiaru sprawiedliwo�ci,

spe�nianie funkcji w�a�cicielskich wobec mienia Skarbu
Pa�stwa i mienia komunalnego,

obs�uga zad�u�enia wewn�trznego i zewn�trznego,

�wiadczenie us�ug przez sektor publiczny - realizuj� je
szko�y, szpitale, ZOZ, biblioteki,, muzea (traktowane jako us�ugi bezp�atne ->
op�acone z podatk�w).- Poprzez wykonywanie tych us�ug dokonywana jest niejawna
redystrybucja.

2. Dokonywanie redystrybucji
dochodu narodowego.

Realizowana poprzez dop�aty i dotacje dla podmiot�w
gospodarczych (coraz rzadziej). Dominuj� tutaj dotacje na rzecz :

�wiadcze� z ubezpieczenia spo�ecznego,

zasi�ki dla bezrobotnych,

wyp�aty dokonywane przez Pomoc Spo�eczn�.

A+B+C= 48 % wydatk�w bud�etowych.

3. Kszta�towanie poprzez
struktur� wydatk�w i dochod�w polityki makroekonomicznej pa�stwa. Jest to najmniej dostrzegana grupa zada�. S� one realizowane
przez :

a) skal� i struktur� obci��e� publiczno prawnych,

im ni�sze obci��enie tym wi�ksze bod�ce do
podejmowania nowej dzia�alno�ci, co sprzyja wzrostowi gospodarczemu,

im ni�szy deficyt bud�etowy tym �atwiejsze utrzymanie
niskiego poziomu inflacji,

zale�no�ci mi�dzy obci��eniem podatkowym, a wzrostem
gospodarczym,

- poziom obci��e� podatkowych zale�y od:

* Efektywno�ci wydatkowania �rodk�w publicznych (np.
Ustawa o zam�wieniach publicznych),

* podejmowane pr�by ograniczenia zatrudnienia w sektorze
publicznym,

* u�ci�lenie trybu udzielania dotacji na powierzone
zadania,

* decentralizacja wydatk�w publicznych,

* wielko�� wydatk�w publicznych,

* makroekonomiczne skutki deficytu bud�etowego.

b) globaln� struktur� wydatk�w sektora publicznego,
rozmiary zaci�gni�tego d�ugu i koszty obs�ugi zad�u�enia stanowi�ce 14% wydatk�w
bud�etowych,

c) spos�b zaci�ganego d�ugu publicznego,

d) struktur� wydatk�w sektora publicznego (proporcje),

e) wielko�� wydatk�w na inwestycje i konsumpcj�,

f) wielko�� zatrudnienia i wysoko�� wynagrodze� w
sektorze publicznym.

W Polsce, Skarb Pa�stwa nie mo�e zaci�gn�� kredytu
bankowego. Mo�e jedynie zaci�gn�� kredyt zagraniczny.

Rodzaje jednostek sektora publicznego.

Gospodarka bud�etowa - prowadzona w
formie gospodarki jednostek bud�etowych

Jednostki
bud�etowe nie maj� �adnych uprawnie� do
dysponowania gromadzonymi przez siebie dochodami publicznymi, a podstawowym parametrem
finansowym jest dla nich bezwzgl�dna (nominalna) kwota przyznanego im limitu wydatk�w.
Pokrywaj� swoje wydatki bezpo�rednio z bud�etu pa�stwa, a uzyskane dochody
odprowadzaj� do tego bud�etu

Gospodarka pozabud�etowa - mo�e by�
prowadzona albo w formie odr�bnych jednostek (zak�ady bud�etowe, fundusze celowe -
parabud�ety), albo przez wyodr�bnienie szczeg�lnego rodzaju dzia�alno�ci w ramach
jednostki bud�etowej (gospodarstwa pomocnicze , �rodki specjalne).

Zak�ady bud�etowe s� upowa�nione do finansowania swych wydatk�w swoimi dochodami,
a podstawowym parametrem ich planu finansowego jest saldo rozlicze� z macierzystym
bud�etem (saldo otrzymanych dotacji i wp�at na rzecz bud�etu).

Gospodarstwa
pomocnicze s� tworzone w przypadkach, gdy w
ramach jednostki bud�etowej istniej� kom�rki organizacyjne prowadz�ce - opr�cz
wype�niania zada� na rzecz swej jednostki macierzystej -uboczn� dzia�alno��
gospodarcz�, kt�ra mo�e by� zwi�zana z podstawowymi funkcjami jednostki bud�etowej.
Zasad� jest, �e gospodarstwo pomocnicze nie mo�e czerpa� zysk�w z us�ug
�wiadczonych macierzystej jednostce, a kalkulacja ceny za us�ugi mo�e obejmowa�
wy��cznie poniesione koszty.

�rodki specjalne - s� wyodr�bnione tylko finansowo, a nie organizacyjnie,
czyli �e dochody bud�etu zwi�zane z pewnym rodzajem dzia�alno�ci jednostki
bud�etowej nie s� odprowadzane bezpo�rednio do bud�etu, lecz gromadzone na
wyodr�bnionym rachunku, z kt�rego pokrywane s� koszty tej dzia�alno�ci.

Fundusze celowe - s� bud�etami z w�asnymi dochodami i wydatkami, kt�re
finansuj� tylko jedn� wybran� cz�� zada�. Dochody funduszy celowych pochodz� ze
�wiadcze� o charakterze publicznoprawnym, a nie ze sprzeda�y produkcji i us�ug.

Jednostka bud�etowa - rozwini�cie

Jednostki kt�re prowadz� swoj�
gospodark� finansow� w oparciu o zapisy prawa bud�etowego s� to jednostki bud�etowe.
Gospodarka jest prowadzona w oparciu o przepisy prawa bud�etowego i przepisy pochodne
czyli jest prowadzona wed�ug klasyfikacji bud�etowej. Na podstawie prawa bud�etowego i
zasady rachunkowo�ci Minister Finans�w opracowuje plan kont z komentarzem i ten plan
kont odpowiada klasyfikacji bud�etowej prowadzonej odpowiednim rozporz�dzeniem MF.
Jednostki bud�etowe nie maj� swobody takiej jak zak�ady bud�etowe, kt�re mog� w
szczeg�lnych przypadkach kszta�towa� odr�bny plan kont byle nie przekroczy�
przepis�w rachunkowo�ci.

Jednostki bud�etowe mog� wyst�powa�
na r�nych szczeblach gospodarki bud�etowej pa�stwa, st�d mog� funkcjonowa� jako
:

- dysponenci g��wni

- dysponenci 2 stopnia

- dysponenci 3 stopnia

W zale�no�ci od tego na kt�rym szczeblu
funkcjonuje jednostka bud�etowa. tak� b�dzie mia�a struktur� dochod�w i wydatk�w.
Jednostka bud�etowa b�d�ca g��wnym dysponentem b�dzie pobiera� �rodki prosto z
bud�etu, b�dzie mia�a znacz�cy udzia� w wydatkach redystrybucyjnych, bo b�dzie
przekazywa� te �rodki dalszym dysponentom, natomiast wydatki materialne b�d� stanowi�
tylko kilka %. Dysponenci 2 stopnia b�d� otrzymywa� dotacje od dysponenta g��wnego,
natomiast dysponenci 3 stopnia osi�gaj� dochody od dysponenta g��wnego b�d� 2
stopnia w zale�no�ci komu s� podporz�dkowane. Ma wydatki wy��cznie materialne nie ma
wydatk�w redystrybucyjnych poniewa� nie b�dzie przekazywa� �rodk�w pieni�nych
dalszym podmiotom.

Kierownicy jednostek bud�etowych
uchwalaj� plany w oparciu o informacje otrzymane z wy�szych szczebli, b�d�
opracowywa� swoje plany w oparciu o tzw. uk�ad wykonawczy bud�etu. Ten uk�ad
wykonawczy sk�ada si� z 6 element�w :

wynagrodzenia ze stosunk�w pracy

wynagrodzenia z funduszy bezosobowych

wydatki pochodne od wynagrodze�

pozosta�e wydatki bie��ce

dotacje - tylko u tych kierownik�w
jednostek, kt�rzy s� dysponentami g��wnymi lub 2 stopnia, u dysponenta 3 stopnia nie
wyst�puj�

wydatki na inwestycje

Kierownik jednostki bud�etowej jest
zobowi�zany do ustalenia planu w oparciu o klasyfikacj� bud�etow� (cz�ci, dzia�y,
rozdzia�y, paragrafy). Dla ka�dej grupy wydatk�w odpowiadaj�cym poszczeg�lnym
rozdzia�om musi by� prowadzone osobne planowanie dla ka�dego rozdzia�u i osobno si�
je rozlicza. Kierownik jednostki bud�etowej w przypadkach, kiedy uzna to za stosowne
mo�e wprowadzi� bardziej szczeg�owy spos�b planowania ni� to wynika z klasyfikacji
bud�etowej.

Przychody - rozr�niamy
przychody redystrybucyjne - finansowanie zada� i przychody ze �wiadczonych us�ug -
ewidencjonowane tylko w celu przekazania ich do bud�etu pa�stwa.

Jednostka bud�etowa nie mo�e finansowa�
swoich zada� ze �rodk�w innych ni� z bud�etu (opr�cz s�u�by zdrowia, o�wiaty,
wi�ziennictwa, obronno�ci - kt�rym wolno zatrzymywa� w celu finansowania niekt�rych
swoich wydatk�w, �rodki dostarczone przez �rodki specjalne i gospodarstwa pomocnicze
funkcjonuj�ce przy tych jednostkach). Je�eli jednostka bud�etowa powo�a �rodki
specjalne lub gospodarstwa pomocnicze to ich dochody b�d� traktowane jak dochody z
us�ug i s� przekazywane do bud�etu.

Dochody z us�ug - s� opodatkowane VAT o
ile dana us�uga jest zakwalifikowana do VAT, nie ma zwolnie� podmiotowych. Us�ugi w
zakresie administracji s� zwolnione z VAT. Jednostka bud�etowa nie mo�e �wiadczy�
us�ug do kt�rych nie zosta�a powo�ana jest powo�ana do realizacji konkretnych zada�.

Podatek dochodowy od os�b prawnych
jednostki bud�etowe nie p�ac�, natomiast zak�ady bud�etowe p�ac�.

Kierownik jednostki bud�etowej decyduje,
co b�dzie finansowa�, mo�e nawet zmieni� plan ale tak, aby nie naruszy� uk�adu
wykonawczego. Plany musz� by� uzgodnione w ci�gu 10 dni od otrzymania informacji od
dysponenta wy�szego rz�du .

Planowanie:

Metoda bilansowa - bilansowanie pr�b i b��d�w i dostosowuje si� odpowiedni�
ilo�� rodk�w .Bilansuj�c zadania dochodzi do bilansowania ca�ego bilansu.

Metoda kolejnych
przybli�e� - pierwszy plan odbywa si� przy
ma�ej ilo�ci informacji a nast�pnie wariantowo dodaje si� informacje i bada si� jak
wp�ynie na wyniki.

Metoda pr�b i
b��d�w - przygotowuje si� prognozy i
por�wnuje z sob�, je�eli jest co� nie tak to si� zmienia.

Metoda por�wnawcza - poszukujemy przyk�ad�w z zewn�trz w innym pa�stwie np.
wyposa�enia infrastruktury

Metoda statystyczna

a) precedensu- przysz�o�� jest prostym
powt�rzeniem przesz�o�ci

b) analogii- musimy uwzgl�dni�
zmienno�� warunk�w: stop� inflacji

c) ekstrapolacji trendu - w Polsce si�
nie stosuje -bierze si� pod uwag� d�ugo okresowe kszta�towanie si� jakiego�
zjawiska.

Co jest potrzebne �eby ustali�
wielko�� dochod�w bud�etu pa�stwa ?

Produkt Krajowy Brutto- przyrost warto�ci
nominalnej i warto�� realna.

�eby ustali� warto�� nominaln�
potrzebna jest:

- stopa inflacji ( ceny )

saldo wymiany w handlu zagranicznym

emisja pieni�dza przez NBP

B�d� r�wnie� potrzebne informacje o
polityce fiskalnej, raty kapita�owe od kredyt�w i po�yczek, system ustawy
ubezpieczeniowej

Wa�ny jest cel podstawowy bud�etu
- stabilna gospodarka dlatego przyj�to tak� form� ustalania bud�etu.

Jak go wydatkowa�?- jest zwi�zany
ustaw� oko�o bud�etow� , 30 % wydatk�w dostaje bud�et aktywny

Spos�b szacowania:

okre�lenie struktury zadaniowej

standaryzacja koszt�w zada� - ile
kosztuje zrealizowanie zada� np. bony na kszta�cenie.

Jednym z za��cznik�w do ustawy
bud�etowej jest plan spo�eczno - gospodarczy

Bud�et opracowuje MF na podstawie swoich
informacji, dokonuje rozdzia�u okre�lonych kwot mi�dzy dysponent�w cz�ci.
Poszczeg�lni Ministrowie otrzymuj� zadan� kwot� mo�liwych do wykonania przez siebie
wydatk�w.

Miejsce jednostki bud�etowej w strukturze
planowania - ma 2 kierunki

- na szczeblu centralnym przez MF -->
to planowanie makro

- planowanie przez poszczeg�lne jednostki
->jest to planowanie mikro.

60 % dochodu gmin jest uzale�nione od
bud�etu centralnego, 5% od os�b prawnych, 17 % od os�b fizycznych. Subwencja og�lna
7,5 % dochod�w pa�stwa.

BILANS SEKTORA PUBLICZNEGO

Bilans sektora publicznego jest to
dokument, gdzie w formie syntetycznej zestawione s� dochody sektora publicznego i
prywatnego. Jest zestawiany przez MF dwa razy w roku.

1 raz -w fazie projektowania ustawy
bud�etowej

2 raz - przy sk�adaniu sprawozdania z
bilansu pa�stwa.

Bilans nie ma charakteru normy prawnej i
jest sporz�dzany w celach informatycznych. Sporz�dza si� go w 5 segmentach:

bud�et pa�stwa

bud�et gmin

fundusze celowe

bud�et pa�stwowych jednostek gospodarki
pozabud�etowych

bud�et gminnych jednostek
pozabud�etowych

Bud�et nie jest sum� bud�et�w
poszczeg�lnych jednostek. W��cza si� bowiem przep�ywy zachodz�ce mi�dzy tymi
jednostkami - proces ten nosi nazw� konsolidacji planu finansowego. Eliminuje si�
dotacje z bud�etu pa�stwa , dotacje i subwencje udzielane gminom, sk�adek na
ubezpieczenie spo�eczne i fundusz pracy op�acany przez jednostki bud�etowe.

POJ�CIE R�WNOWAGI BOD�ETOWEJ

Je�eli wyst�puje deficyt bud�etowy to
trzeba ustali� : rodzaj i skal� odchylenia ,kierunki ewolucji tego nie zr�wnowa�enia,
czy ono ro�nie czy maleje, przyczyny naruszenia r�wnowagi oraz relacje pomi�dzy
r�wnowag� systemu publicznego a r�wnowag� mi�dzy bud�etem pa�stwa.

CZYNNIKI R�WNOWAGI BOD�ETOWEJ -
wyr�nia si� 4 grupy:

1) Czynniki
ekonomiczne - kszta�tuj� rozmiary i
struktury dochod�w bud�etu oraz struktur� wydatk�w. W ramach tych czynnik�w
wyr�nia si� :

- czynniki kszta�tuj�ce stron�
dochodow� - s� to czynniki o charakterze realnym, kt�re decyduj� o rozmiarach
dzia�alno�ci gospodarczej i innych zjawisk, kt�re powoduj� powstanie obowi�zku
fiskalnego

- czynniki ekonomiczne o charakterze
systemowym - s� to czynniki, kt�re decyduj� o rozmiarze i wielko�ci dochod�w
bud�etowych - rodzaje stosowanych podatk�w, elementy techniki podatkowej

- czynniki ekonomiczne wynikaj�ce z
bie��cej polityki pa�stwa - przyznawanie ulg przez pa�stwo, zaci�ganie po�yczek

- czynniki ekonomiczne kszta�tuj�ce
wydatki

a. poziom wydatk�w na klasyczn�
sfer� publiczn�

b. poziom wydatk�w na sfer� us�ug
spo�ecznych

c. poziom wydatk�w na gospodark�
narodow�

Czynniki
organizacyjne

og�lna budowa
finans�w publicznych

wewn�trzna struktura organizacyjna
systemu bud�etowego

zakres i zasady funkcjonowania
pozabud�etowych finans�w publ.

Czynniki
techniczne

- techniki planowania dochod�w bud�etu

- techniki planowania wydatk�w bud�etu

- techniki gromadzenia dochod�w bud�etu

- techniki rozdysponowania wydatk�w

Czynniki
polityczne

- trudne do identyfikacji, bo wynikaj� z
zachowa� pa�stwa, kt�re maj� realizowa� swoj� strategi�.

Z poj�ciem r�wnowagi bud�etu
wi��e si� konieczno�� przeprowadzenia analizy salda bud�etowego, kt�re dziel� si�
na :

saldo
kredytowe i maj�tkowe

Saldo kredytowe - bud�et jest
uwa�any za zr�wnowa�ony je�eli w ci�gu roku bud�etowego nie zachodzi powi�kszenie
netto martwego d�ugu publicznego, czyli pa�stwo nie zaci�ga nowych po�yczek
publicznych. Do dochod�w bud�etu nie zalicza si� �rodk�w pozostaj�cych z poprzednich
okres�w, po�yczek zaci�gni�tych przez bud�et.

Saldo maj�tkowe - stanowi
r�nic� mi�dzy dochodami bud�etowymi pomniejszonymi o dochody uzyskane ze sprzeda�y
maj�tku pa�stwowego i po�yczki zaci�gni�te na cele inwestycyjne, a wydatkami
bie��cymi z bud�etu pa�stwa. To saldo m�wi o stanie i rozwoju maj�tku publicznego.

saldo
og�lne i krajowe

Saldo og�lne jest podobne do kredytowego.

Saldo krajowe - jest to saldo og�lne
skorygowane o bud�etowe rozliczenia z zagranic�. Pozwala odpowiedzie� na pytanie, jaki
wp�yw na bud�et maj� rozliczenia z zagranic� .

saldo
nominalne i realne

Nominalne nie uwzgl�dnia zjawisk
inflacyjnych natomiast realne uwzgl�dnia je.

W okresie 1 roku m�wi si� o deficycie i
nadwy�ce w okresie 2 letnim o d�ugu publicznym a nadwy�ka - akumulacja publiczna (suma
nadwy�ek z lat wcze�niejszych)

DEFICYT BUD�ETOWY

Deficyt bud�etowy staje si� z chwil�
kiedy bud�et pozyska �rodki inne ni� w�asne. Je�eli istnieje nie zr�wnowa�enie
potrzeb w stosunku do dochodu to te niedopasowanie mo�emy sfinansowa� poprzez:

- pozosta�o�ci z lat poprzednich

- zaci�gni�cie d�ugu publicznego

- ze �rodk�w pochodz�cych ze sp�at
po�yczek pochodz�cych z lat poprzednich

NADWY�KA BUD�ETOWA - wyst�puje
rzadko. Mo�na j� zagospodarowa� poprzez:

-zwi�kszenie stanu �rodk�w bud�etowych

-mo�na wcze�niej sp�aci� zaci�gni�te
zobowi�zania

-przeznaczy� na udzielenie po�yczek
krajowych i zagranicznych

W wyniku zagospodarowania nadwy�ki ulega
zmniejszeniu zad�u�enie netto tj. ��czna kwota zobowi�za� bud�etu pomniejszona o
��czn� kwot� nale�no�ci i o zmian� stanu posiadania �rodk�w pieni�nych

RODZAJE DEFICYTU

rzeczywisty- faktyczna r�nica
mi�dzy wydatkami a dochodami

2) strukturalny- to deficyt hipotetyczny-
, zak�ada si� i� moce produkcyjne s� wykorzystane w maksymalnym zakresie

cykliczny- nast�pstwo cyklu
koniunkturalnego

D�ug publiczny

D�ugiem publicznym nazywa si� wszystkie zobowi�zania zaci�gni�te przez Skarb
Pa�stwa, pa�stwowe fundusze celowe posiadaj�ce osobowo�� prawn� oraz przez gminy.
D�ug publiczny jest �ci�le zwi�zany z deficytem bud�etowym.

Zaci�ga si� go w celu :

- wywi�zania si� z zobowi�za�

- sfinansowania w danym roku niezb�dnych
wydatk�w ( pow�d�)

- sfinansowania inwestycji

Zaci�gni�cie d�ugu publicznego powoduje
konsekwencje makroekonomiczne :

- mo�liwo�� wyst�pienia inflacji

- podro�enie kredyt�w - zahamowanie
tempa wzrostu

- pu�apka zad�u�enia- bo d�ug
publiczny nigdy nie zostaje sp�acony.

- ukryty deficyt bud�etowy - powoduje
zwi�kszenie d�ugu publicznego, wtedy gdy pewne wydatki s� dokonywane bez asygnowania
�rodk�w w bud�ecie - poprzez zwi�kszenie zobowi�za�

To finansowe zobowi�zanie w�adz
publicznych z tytu�u zaci�gni�tych po�yczek. Ogranicza mo�liwo�� dokonania
wydatk�w w przysz�o�ci, dlatego istniej� szczeg�owe uregulowania zasad zaci�gania
d�ugu publicznego.

Rodzaje d�ugu publicznego - dobrowolny,
przymusowy, krajowy, zagraniczny.

Formy zaci�gania d�ugu publicznego

- emisja skarbowych lub komunalnych
papier�w warto�ciowych

- zaci�ganie kredyt�w w bankach
krajowych( opr�cz centralnego )

- zaci�ganie kredyt�w i po�yczek w
zagranicznych bankach i instytucjach finansowych

Zasady zaci�gania d�ugu publicznego.

- musi by� zgoda podmiotu uchwalaj�cego
dany bud�et

- mo�e by� zaci�gni�ty przez MF albo
zarz�dy gmin

- zaci�gni�ty w formie papier�w
warto�ciowych- wymaga osobnej zgody podmiotu uchwalaj�cego bud�et.

Organy uchwalaj�ce bud�et mog� wyrazi�
zgod� na kr�tkotrwa�e kredyty- sp�acone do ko�ca roku bud�etowego (gdy chwilowo
brakuje �rodk�w )

Przyczyny wzrostu d�ugu publicznego.

- nie przewidziane zobowi�zania

- nie sp�acanie pe�nych rat

- przekazywanie obligacji

- zmiany kurs�w walutowych

- mo�e przejmowa� dodatkowe
zobowi�zania

Rodzaje skarbowych papier�w
warto�ciowych bony skarbowe, obligacje skarbowe, euroobligacje

Zalety inwestowania w skarbowe papiery
warto�ciowe:

- bezpiecze�stwo, �atwo�� zbycia,
wcze�niejsza sprzeda� nie powoduje utraty %

- obligacje oferuj� korzystniejsze % ni�
w bankach ,z nim zwi�zane s� ulgi podatkowe

PRAWO WAGNERA - prawo nieustaj�cego
wzrostu wydatk�w publicznego stwierdza, �e w miar� up�ywu czasu zwi�kszaj� si�
wydatki sektora pub. co jest wynikiem podejmowania nowych zada�, wykonywaniem starych na
coraz wi�ksz� skal�.

Przyczyny wzrostu wydatk�w:

1) przyczyny socjologiczne-
por�wnanie organizmu pub. do organizmu �ywego �eby istnie� musi si� rozwija� poprzez
zwi�kszenie wydatk�w

2) przyczyny historyczne-istniej� okresy
w kt�rych organizm pub. potrzebuje wi�kszych dochod�w (wojny, kl�ski wtedy zaci�ga
po�yczki kt�re musi zwr�ci� wraz z %, a to z kolei zwi�ksza wydatki. Rozmiar i
znaczenie d�ugu pub. s� �agodzone przez automatyczne mechanizmy sp�aty tj dewaluacj�
pieni�dza, zwi�kszanie bogactwa narodowego.

3) przyczyny polityczne

- zwi�kszanie zakresu dzia�alno�ci
pa�stwa (opiekuje si� jednostkami i podmiotami gospodarczymi), upowszechnianie si�
korzystania z bezp�atnych us�ug pa�stwa.

- rozw�j technik politycznych z
technikami finansowymi

Zmiana charakteru wydatk�w

- Skarb Pa�stwa p�aci coraz wi�cej na
rzecz wszystkich (od autostrad po czynsze za mieszkania)

- Zmiana techniki podatkowej

- Czynnik ekonomiczny- post�p techniczny
poci�ga coraz wi�ksze koszty

- Bud�et pa�stwa sta� si� narz�dziem
redystrybucji dochod�w ,

Finansuje inwestycje te kt�re ze
wzgl�d�w ekonomicznych nie s� op�acalne podmiotom gosp.

Zmiany demograficzne- odm�adzanie
spo�ecze�stwa- kszta�cenie

Urbanizacja- miasta molochy - du�e
nak�ady na bezpiecze�stwo, zarz�dzanie,

Podejmowanie inicjatyw spo�ecznych i
obietnic politycznych.

C 1998 by MiMB

<--
do indexu