od tyranii do demokratycznej przebudowy

Indeks

po polsku

Na bie��co:

Matematyka i przyroda:

Humanistyka:

Czytaj:

Przydatne:

Jeste� tutaj:  Wirtualny Wszech�wiat > Historia > Staro�ytna Grecja

  Jeste� tutaj

Historia staro�ytnej Grecji

Oligarchia, tyrania i demokracja

Od tyranii do demokratycznej przebudowy

  Spis temat�w

  Pozosta�e dzia�y

Wirtualny Atlas Historyczny

Dzieje pa�stw

Historia Polski

  Szukacz

Przeszukaj Wirtualny Wszech�wiat:

Jak zadawa� pytania?



Oligarchia, tyrania i demokracja

Wczesna Sparta

S�siedzi Sparty i jej niewolnicy

�ycie Spartiat�w

Powstanie tyranii

Rozw�j polityczny Aten

Reformy Solona

Od tyranii do demokratycznej przebudowy

Nowa literatura i nowe my�lenie

Od tyranii do demokratycznej przebudowy

Pomimo wysi�k�w Solona zmierzaj�cych do uspokojenia wewn�trznej sytuacji konflikt rozgorza� na nowo nied�ugo po wprowadzeniu w �ycie reform i trwa� do po�owy VI wieku p.n.e. Jego �r�d�em by�a rywalizacja o urz�dy i wp�ywy pomi�dzy cz�onkami elity, a tak�e utrzymuj�ce si� niezadowolenie najbiedniejszych mieszka�c�w Aten. Ten przed�u�aj�cy si� okres niepokoj�w zaowocowa� pierwsz� w dziejach Aten tyrani�. Pizystrat, Ate�czyk wybitnego rodu, wspierany przez zamo�nych przyjaci� oraz biedak�w, w kt�rych obronie wyst�powa�, dwukrotnie pr�bowa� przej�� w�adz�, zanim wreszcie, za trzecim razem, powiod�o mu si� i w 546 roku p.n.e. zosta� tyranem Aten. Pizystrat dba� o utrzymanie poparcia, jakiego udzielali mu ludzie biedni i przeznacza� dla nich spore �rodki. Dzi�ki temu ch�opi mogli nabywa� niezb�dne wyposa�enie do swoich gospodarstw, a biedota znajdowa�a zatrudnienie przy robotach publicznych, takich jak naprawianie sieci dr�g, wznoszenie wielkiej �wi�tyni Zeusa i budowa nowych fontann maj�cych poprawi� zaopatrzenie miasta w wod� pitn�. Podatek, jaki Pizystrat na�o�y� na produkcj� roln� - jeden z rzadkich w dziejach ate�skiej polis przyk�ad�w podatku bezpo�redniego - umo�liwia� finansowanie kosztownych projekt�w budowlanych oraz udzielanie po�yczek rolnikom. Pizystrat stworzy� tak�e instytucj� s�dzi�w objazdowych, kt�rzy przemierzali attyckie wioski i osady, dzi�ki czemu �yj�cy tam ch�opi nie musieli opuszcza� swych domostw, aby dochodzi� sprawiedliwo�ci w miejskim trybunale. Wzorem tyran�w, kt�rzy wcze�niej w�adali Koryntem, Pizystrat dba� o gospodarczy i kulturalny rozw�j Aten, by� mecenasem sztuki i architektury. To w�a�nie w okresie jego w�adzy ceramika attycka zacz�a wypiera� korynck�.

W 527 roku p.n.e., gdy po �mierci Pizystrata w�adz� przej�� jego najstarszy syn, Hippiasz, odnoszono wra�enie, �e wy�sze urz�dy w pa�stwie zajmuj� tylko jego krewni i przyjaciele. Przynajmniej w pewnym okresie nie by�o to prawd� - Hippiasz dopuszcza� do funkcji archont�w tak�e swoich rywali wywodz�cych si� ze spo�ecznej elity, cz�ciowo roz�adowuj�c w ten spos�b napi�cia wywo�ywane ich zazdro�ci� o w�adz�. Wreszcie jednak bogatemu i wp�ywowemu rodowi Alkmeonid�w uda�o si� nam�wi� Spartan do wys�ania armii i wygnania Hippiasza. W sytuacji politycznej pustki, kt�ra zapanowa�a po obaleniu tyranii, Alkmeonida Klejstenes zdoby� poparcie ludu, obiecuj�c mu radykalne reformy demokratyczne. Jednocze�nie jego najwi�kszy rywal, tak�e potomek �wietnej rodziny, Isagoras zosta� wybrany archontem na 508 rok p.n.e. Kiedy Isagoras podj�� pr�b� zablokowania reform Klejstenesa i wezwa� ponownie wojska sparta�skie, lud ate�ski zjednoczy� swe si�y, zmuszaj�c do opuszczenia miasta sparta�ski garnizon i samego archonta. Ten konflikt pomi�dzy Atenami a Spart� wprawdzie szybko si� zako�czy�, zd��y� jednak zasia� pomi�dzy obu pa�stwami ziarno nieufno�ci.

Poparcie ludu da�o Klejstenesowi si�� wystarczaj�c� do zbudowania systemu demokratycznego, z kt�rego ju� niebawem Ateny mia�y s�yn�� w ca�ym greckim �wiecie. Znaczenie reform przeprowadzonych przez Klejstenesa spowodowa�o, �e w okresie p�niejszym Ate�czycy uwa�ali go za najwa�niejszego spo�r�d tw�rc�w demokracji okresu klasycznego. Podstawow� jednostk� politycznej organizacji Attyki uczyni� Klejstenes demy (demoi), respektuj�c tradycyjn� sie� osadnicz�. Demami sta�y si� wsie wraz z otaczaj�cymi je terytoriami, a w Atenach - dzielnice z przylegaj�cymi do miasta obszarami. Przypisani do swojego demu obywatele mieli bezpo�redni udzia� we w�adzy. W wieku lat osiemnastu byli wpisywani na list� demu - od tej chwili zyskiwali prawo uczestniczenia w zgromadzeniu oraz g�osowania nad ustawami i w sprawach publicznych. Ka�dy dem by� z kolei przypisany, zgodnie ze swoim po�o�eniem, do jednej z trzydziestu jednostek zwanych "trzecimi" (trittyes), kt�re utworzono w taki spos�b, by reprezentowa�y wszystkie trzy strefy terytorialne Attyki: ka�d� stref� - miasto, wybrze�e i wn�trze kraju - podzielono na dziesi�� "trzecich". Wreszcie utworzono dziesi�� administracyjnych jednostek zwanych fylami (fylai), z kt�rych ka�da sk�ada�a si� z trzech "trzecich" wzi�tych z trzech r�nych stref, przy czym starano si�, aby nie s�siadowa�y one ze sob�.

Wprowadzaj�c ten skomplikowany system, kt�ry zast�pi� wcze�niejszy podzia� na cztery fyle, powo�ano do �ycia dziesi�� fyl1), kt�rych cz�onkowie cz�sto �yli z dala od siebie i nie ��czy�o ich nic poza t� polityczn� przynale�no�ci�. W wyniku przemian, jakie do politycznej mapy Attyki wprowadzi� Klejstenes, lokalni notable utracili mo�liwo�� wp�ywania na wynik wybor�w poprzez wywieranie nacisku na biedot� zamieszkuj�c� podleg�y im teren. Niewykluczone, �e Klejstenes stworzy� �w nowy system w�a�nie po to, by ograniczy� wp�ywy swoich, wywodz�cych si� z kr�g�w oligarchii, nieprzyjaci�. W ka�dym razie system dziesi�ciu fyl, z kt�rych ka�da sk�ada�a si� z dem�w rozrzuconych po ca�ej Attyce, przyczyni� si� w znacznym stopniu do rozszerzenia kr�gu ludzi bior�cych czynny udzia� w sprawowaniu w�adzy w Atenach. Co roku z ka�dej fyli losowano pi��dziesi�ciu przedstawicieli, kt�rzy stawali si� cz�onkami Rady Pi�ciuset (zast�pi�a ona Solonow� Rad� Czterystu). Liczba przedstawicieli poszczeg�lnych dem�w by�a proporcjonalna do liczby mieszka�c�w. R�wnie� raz w roku wybierano dziesi�ciu strateg�w (strategoi), po jednym z ka�dej fyli. Byli to urz�dnicy posiadaj�cy najwy�sz� w�adz� wojskow� i cywiln�.2) Tak�e wed�ug fyl zorganizowana by�a armia o charakterze obywatelskiej milicji. Reformy Klejstenesa mia�y charakter z�o�ony i s�u�y�y zapewne rozmaitym celom. Nie jest �atwo rozstrzygn��, jakie motywy kierowa�y jego dzia�alno�ci�, z ca�� pewno�ci� mo�na jednak powiedzie�, �e ich skutkiem by�o os�abienie istniej�cych wcze�niej wi�z�w politycznych, stworzonych przez cz�onk�w elity, oraz przy�pieszenie rozwoju systemu demokratycznego, a tak�e wzmocnienie politycznej stabilno�ci.

Oko�o roku 500 p.n.e. Klejstenes zako�czy� tworzenie systemu sprawowania rz�d�w opartego na bezpo�rednim w nim uczestnictwie tak wielkiej liczby obywateli, jak tylko to by�o mo�liwe. To, �e taki ustr�j m�g� powsta� w czasach obfituj�cych w spo�eczne niepokoje i �e okaza� si� on trwa�y, �wiadczy o tym, i� ju� wcze�niej musia�y istnie� warunki sprzyjaj�ce rozwojowi demokracji. Jako cz�onek spo�ecznej elity, zabiegaj�cy o poparcie mas ludowych, Klejstenes mia� istotny pow�d, by przeprowadzi� takie reformy, jakich w jego mniemaniu oczekiwali zwykli ludzie. To, �e podstaw� swojego systemu uczyni� demy, z kt�rych wi�kszo�� mia�a charakter wiejski, mo�e sugerowa�, �e niekt�re demokratyczne idee wyros�y z tradycji �ycia wiejskiego. Niewykluczone, �e sama idea szerokiego udzia�u w rz�dzeniu pa�stwem zrodzi�a si� z charakterystycznego dla mieszka�c�w wsi egalitaryzmu. W sprawach dotycz�cych lokalnej spo�eczno�ci ka�dy mia� prawo do swojego zdania i raczej przekonywa� innych o s�uszno�ci swojego pogl�du, ni� narzuca� go si��. Wewn�trz niewielkich wsp�lnot, w codziennych sprawach �yciowych, szczeg�lnie przy organizowaniu i celebrowaniu �wi�t religijnych i sk�adaniu ofiar, mieszka�cy wsi nale��cych do wszystkich spo�ecznych warstw, od najbiedniejszych ch�op�w do najzamo�niejszych w�a�cicieli ziemskich, cz�sto szli sobie wzajemnie na ust�pstwa i starali si� ugodowo za�atwia� wszelkie spory. Co wi�cej, poniewa� w tym okresie wielu bogatych posiadaczy ziemskich wola�o, jak si� zdaje, mieszka� w mie�cie (nawet je�li posiadali te� domy na wsi), nie mogli oni d�u�ej odgrywa� wiod�cej roli w dyskusjach ani wywiera� znacz�cego wp�ywu na decyzje podejmowane w wiejskich demach. W ka�dym razie charakterystyczne dla pocz�tk�w ate�skiej demokracji przekonanie, �e to s�owa, a nie status i si�a, powinny mie� najwi�kszy wp�yw na mechanizmy podejmowania politycznych decyzji, by�o zgodne z duchem intelektualnych przemian, jakie zachodzi�y u schy�ku epoki archaicznej. Pogl�d, �e ludzie dla przekonania innych do w�asnego zdania musz� przedstawi� powa�ne argumenty, mie�ci� si� w nowym sposobie my�lenia charakterystycznym dla okresu prze�omu epoki archaicznej i okresu klasycznego. Ten nowy spos�b my�lenia mia� si� sta� jednym z najwa�niejszych element�w spu�cizny po greckiej cywilizacji.

1) Fyla to "grupa ludzi zjednoczonych przez wsp�lne wi�zy krwi i pochodzenia, plemi�" (przyp. t�um.).
2) Powstanie kolegium dziesi�ciu strateg�w wybieranych w fylach by�o konsekwencj� reform Klejstenesa, z ca�� pewno�ci� jednak to nie on powo�a� je do �ycia. W jego systemie pocz�tkowo najwa�niejsz� rol� sprawowali archonci, teraz w liczbie dziesi�ciu (do dziewi�cioosobowego kolegium dodano jeszcze jednego, archonta-sekretarza, tak aby ka�da fyla mog�a mie� swojego reprezentanta (przyp. t�um.).

[g�ra strony]

|
Na bie��co
|

|

|
Matematyka i przyroda
|

|

|

|

|

|
Humanistyka
|

|

|

|

|

|
Czytaj
|

|

|

|
Przydatne
|

|

|

©
Pr�szy�ski i S-ka SA 2000-2002.
All rights reserved. Wszystkie prawa zastrze�one.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

pajaa1981.pev.pl

od tyranii do demokratycznej przebudowy

po polsku

Menu