0358

Indeks

po polsku

Koncepcja poety i poezji w poszczeg�lnych epokach.

ANTYK
Horacy - Exegi Monumentum - oznacza stawiam sobie pomnik.
- podejmuje temat nie�miertelno�ci poety i poezji,
- tw�rczo��, poezja daje poecie s�aw� i nie�miertelno��,
- non omnis moriar (nie wszystek umr�) - zostanie po mnie s�awa i poezja. Wed�ug Horacego poeta ma dwoist� natur� poety: �mierteln� i nie�mierteln� np: w odzie, Niezwyk�e i pot�ne unios� nas Skrzyd�a, - m�wi poeta ze dwojej z�o�ony natury - s�owa te wykorzystuje wielokrotnie J. Kochanowski
RENESANS
np: Pie�� XXIV Kochanowskiego: Polec� precz, poeta ze dwojej z�o�ony natury - g�osi wizj� poety ptaka, istoty o dwoistej naturze, kt�rego nikt nie rozumie,
ROMANTYZM
- Poeta wyniesiony ponad t�umy zwyk�ych ludzi na szczytach g�r w pojedynku z Bogiem, maj�cy misj� do spe�nienia
A. Mickiewicz
Konrad Wallenrod - Pie�� Halbana, Konrad samotny, kt�rego nikt nie rozumie, wyst�puje przeciwko Bogu (typowy mit poety romantycznego):
- poezja jest skarbcem pami�tek narodowych,
- poezja ma si�� zagrzewania do walki - poezja tyrtejska:
� poezja narodowa spe�nia rol� mistrza, kt�ry uczy mi�o�ci ojczyzny, budzi i utrwala w ludziach uczucie patriotyzmu
� na wz�r poezji tyrtejskiej rozpala w narodzie nienawi�� do wroga i pragnienie walki o ojczyzn�, mobilizuje ludzi do dzia�ania na rzecz kraju, nawet do po�wi�cenia siebie
� pie�� zawiera wzorce post�powania i zachowa�, kt�re mog� przej�� m�odsze pokolenia
� poezja zawiera prawd� o dziejach narodu, przechowuje je i utrwala jego histori�, przekazuje j� m�odszym pokoleniom: Pie�� Wajdeloty
Stoi na stra�y narodowego pami�tek ko�cio�a (...)
O wie�ci gminna, Ty arko przymierza,
Mi�dzy dawnymi i m�odszymi laty.
W tobie lud sk�ada bro� swego rycerza
Swych my�li prz�dz� i swych uczu� kwiaty
III cz. Dziad�w - Wielka Improwizacja
Poezja - moc tw�rcza prawdziwego mistrza sprawia, �e nikt go nie rozumie, jest on samotny lecz za to obdarzony wielk� si�� - tworzy (jak B�g) i jest nie�miertelny (te� jak B�g)
Poeta mo�e swoj� pie�ni� poruszy� serca i umys�y spo�ecze�stw, wezwa� do buntu - nawet przeciw Bogu.
J. S�owacki
Prolog Kordian
- trzy Osoby prezentuj� odr�bne stanowiska w sprawie poezji, wizja mesjanizmu i poety Mesjasza, Osoba I wyobra�a pogl�d Mickiewicza - poezja mesjanizmu - po�wi�cenie wybitnej jednostki, jak� jest poeta, kt�ra to koncepcja przynosi w konsekwencji uspienie biernego narodu.
Osoba II - g�osi poezj� tyrtejsk� - sprzeczna wobec I teorii walczy, domaga si� aktywnosci i czynu. Lecz i ta nie jest zwyci�ska. Osoba III - wyra�a pogl�d S�owackiego. jest to mit poezji jako "narodowej urny pami�ci" kt�ra przechowa warto�ci narodu by wydoby� je i wykorzysta� w odpowiedniej chwili
Gr�b Agamemnona - poezja jako lutnie Homera - czarowna struna, kt�rej uzywa� mo�na do utrwalenia i rozs�awienia czyn�w zwyci�skich i chwalebnych. Ko� poezji PEGAZ unosi poet� w poszukiwaniu wzor�w. Poeta wrysowuje marzenie o Polsce idealnej, jednolitej, nagiej w swej doskona�o�ci, ojczyzny, k�rej nar�d si� wskrzesi�, op�aci� �mierci� oczyszczenie grzechu. Jest to portret Polski idealnej, potzreba poezji tyrtejskiej, kt�ra si�gnie do wn�trz i pobudzi do czynu, rozgniewa, nawet uleczy.
Testament m�j - poezja jest si��, kt�ra trwa, jest wieczn� i ma moc przekszta�cenia ludzi ma�ych, szarych, zwyk�ych w anio��w czyli w bohater�w. Koncepcj� poezji ��cz�c� horacja�skie Non omnis moriar z ide� koncepcji tyrtejskiej.
Lecz zaklinam - niech �ywi nie trac� nadziei
I przed narodem nios� o�wiaty kaganiec
A kiedy trzeba, na �mier� id� po kolei,
Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec.
Wezwanie do bohaterstwa, do po�wi�cenia, wierzy S�owacki, �e poezja b�dzie oddzia�ywa� na przysz�e pokolenia.
Beniowski - Pie�� V - wyznaczaj�ca rol� poezji, poety, s�ugi , przewodnika ludu chodzi mi o to, aby j�zyk gi�tki powiedzia� wszystko, co pomy�li g�owa. Poezja musi wydoby� prawd�, uwypukli�, a nie uwi�zi�, poezja ma by� prosta i zrozumia�a, ��czy� pokolenia, poeta czuje si� spadkobierc� J. Kochanowskiego. "J�zyk gi�tki" - to umiej�tno�� onglowania r�nymi stylami i konwencjami, podporz�dkowywanie s�owa, tre�ci, to rado�� kt�ra wynika z tworzenia. Poezja musi dawa�, by� po�yteczna, poeta musi sta� na czele ludu, prowadzi� i naucza�. Poeta �piewa "sam sobie" na siebie bierze "ci�ar walki", ucho ludzi jest mu zupe�nie zb�dne.
Nie-boska komedia Krasi�ski
Poezja mo�e by� przekle�stwem lub b�ogos�awie�stwem. Poeta musi spe�nia� wielkie obowi�zki - oto musi odznacza� si� czysto�ci� moraln� w �yciu prywatnym, by� istot� szlachetn�, niewinn�. Romantyczne uj�cie poezji wszechw�adnej, si�y nadprzyrodzonej stwarzaj�cej lub niszcz�cej (Henryk - poeta fa�szywy, Maria i Orcio - poeci prawdziwi, b�ogos�awieni). Poezja jest wielkim dobrem, wynosi ponad t�umy, poeta jest sposobem na poznanie prawdy, �ycie poety i jego czyny nie mog� by� w sprzeczno�ci z tymi idea�ami. Trudno o idea� cz�owieka godny nazwy poety.
C.K. Norwid Promethidion - tu poeta zawar� swoje pogl�dy na temat artysty i sztuki. G�osi, �e artysta jest rzemie�lnikiem, musi szuka� prawdy, pracowicie walczy� ze z�em. Poezja jest praktyczno�ci�, polem walki o prawd�, spe�nia wi�c cele u�ytkowe. Nie miecz, nie tarcza broni� j�zyka lecz arcydzie�a.
POZYTYWIZM
Nowa odmienna od romantycznej wizja poety i poezji. Poeta i pisarz pracowa� b�d� w s�u�bie ludu, dla idei pomocy uci�nionym, by nie�� o�wiat� i walczy� o prac� u podstaw. Wida� to w poezji Adama Asnyka Do m�odych - w wierszu tym nakazuje m�odemu pokoleniu nie�� wiedzy pochodni�.
* U�yteczno��, utylitaryzm opiera si� na zasadzie moralnej, kt�ra wymaga, a�eby wszystkie czynno�ci nasze zmierza�y do jednego celu: do rozwoju i udoskonalania, a w rezultacie do uszcz�liwienia najprz�d ca�ego spo�ecze�stwa, a nast�pnie ca�ej ludzko�ci. A jak�e dopom�c mo�e temu sztuka je�eli zerwie z �yciem, nauk�, przemys�em, teoriami spo�ecznymi, je�eli zamknie si� szczelnie w obr�bie fantazji - Utylitaryzm w literaturze - gazeta Niwa
* Artysta powinien przed wykonaniem swego dzie�a powzi�� cel jaki� spo�eczny, utw�r jego powinien mie� tendencj�, bez tendencji nie ma dobrego dzie�a sztuki, s� tylko mniej lub wi�cej pi�knie wyrobione fata�aszki. - Utylitaryzm w literaturze Piotr Chmielowski
M�ODA POLSKA
Przypomina mit poety - ptaka, samotnego, wyizolowanego, ustali�a swoje oczekiwania wobec sztuki, kwintesencj� tych zapatrywa� sta�o si� has�o "sztuka dla sztuki"
Sztuka nie ma �adnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutyzmem, bo jest odbiciem absolutu duszy, sztuka stoi przed �yciem, sztuka tendencyjna, sztuka pouczaj�ca, sztuka rozrywka, sztuka patriotyzm, sztuka maj�ca jaki� cel moralny lub spo�eczny przestaje by� sztuk�, a staje si� bibli� pauperum. Artysta uwa�a, �e sztuka dla ludu, to wstr�tne i p�askie banda�owanie sztuki - Konfiter Stanis�aw Przybyszewski
K. Przerwa - Tetmajer - Cho� �ycie nic nie warte eviva l'arte
Nie wierz� w nic - silny motyw exegi monumentum, przekonanie o nie�miertelno�ci poety, kt�r� daj� mu jego s�owa. Tw�rczo�� daje arty�cie wy�szo�� nad narodem n�dznych "filistr�w" czy ich "kr�lami bez ziemi".
Jedyn� rzecz� wart� cokolwiek na ziemi jest sztuka.. Tetmajer propaguje waloryzacj� sztuki, uwa�aj�c j� w �lad za filozofi� Schopenhauera za jedyn� z mo�liwo�ci ucieczki od tego �wiata.
Wyspia�ski - Wyzwolenie" - Konrad krzyczy: Poezjo precz!, Jeste� tyranem, Konrad czyni poezj� odpowiedzialn� za �wiadomo�� narodu.
W Weselu - poezja by�a si��, kt�ra powo�a�a do istnienia szereg widm, a poeta s�aby z mani� rycerskiej wielko�ci nie sprosta� zadaniu i wymaganiom chwili.
DWUDZIESTOLECIE MI�DZYWOJENNE
Nowa epoka - nowe spojrzenie na poezj� i rol� poety.
Zrzucam z ramion p�aszcz Konrada - A. S�onimski. Poniewa� starsze pokolenie wybudowa�o piedesta�y, to m�ode b�dzie bawi� si� w zwalanie sztuki z piedesta�u.
Do krytyk�w, Pro�ba o piosenk�, Poezje - Tuwim - Poeta ma wcisn�� si� w t�um i z tej perspektywy ma tworzy�, bo takie jest miejsce poety.
Manifest szalony - K. Wierzy�ski - W utworze tym m�odzie�czy, pe�en energii poeta przeciwstawia si� pojmowaniu sztuki jako sfery �wi�tej.
Precz z poezjami! Z dusz� tromtadrata!
Niech �yj� bzdurstwa, bujdy, banialuki!
Dosy� rozs�dku! Wiwat trans wariata!
�ycie jest wszystkim! Nie ma �adnej sztuki!
Julian Przybo� - ten poeta by� zdania, �e poezja jest rzemios�em, a poeta pracownikiem w materiale s�owa, rzemie�lnikiem, kt�ry musi pracowa� nad d��eniem do maksymalnej skr�towo�ci intelektualizmu. Po wojnie Przybo� wyst�puje przeciw poezji turpistycznej i pomys��w, by brzydot� uczyni� tematem poezji w s�ynnym wierszu Oda do turpist�w.
Broniewski Poezje - utw�r ten to g�os w dyskusji o kszta�t poezji. Poezja wg. Broniewskiego ma by� poezj� rewolucyjn� i poezj� tyrtejsk�, czyli walcz�c�, przynajmniej do czasu kiedy na �wiecie b�dzie grasowa� z�o i ciemno��. Odrzuca typ poezji sentymentalnej, s�odkiej, ka�e jej przypi�� skrzyd�a do ramion, by� werblem do marszu, bi� pi�ci� - bo jest przecie� or�em walcz�cych.
WOJNA I CZASY POWOJENNE
K. K. Baczy�ski i T. Gajcy - poeci strace�cy, uczestnicy powstania warszawkiego, ofiary hitleryzmu. Wskrzesili mit poezji tyrtejskiej, typ romantycznego poety - �o�nierza, po�wi�caj�cego swoje �ycie. Warto podkre�li�, �e poezja by�a dla nich te� ucieczk� od koszmaru �wiata, stosowali Kolumbowie 20 zabieg odrealnienia rzeczywisto�ci, gdy� nie mogli do ko�ca poj�� i zaakceptowa� okropie�stw wojny np. Pokolenie - K.K.Baczy�ski, Do potomnego, Wczorajszemu - T.Gajcy, Zdjecie ci�aru, �art patetyczny - Tadeusz R�ewicz.
T. R�ewicz Bez - zw�tpienie w rol� poezji, B�g przestaje nam by� potrzebny i sztuka tak�e. We wsp�czesnym �wiecie poezja traci na warto�ci "Nasze sieci s� puste, s�owa s� puste, nie maj� zdolno�ci nazywania"
Drze si� mi�kko - tu: poeta i poezja tak�e trac� swoj� rol�, wiersz staje si� papierow� papk� Zosta�o jeszcze troch�, zosta�y resztki j�zyka - ca�kowita niewiara w znaczenie poezji.
Poezja to walka o oddech, jest to protest przeciwko z�u �wiata, braku porozumienia mi�dzy lud�mi, okrucie�stwa wsp�czesno�ci. Poezja to wyznacznik warto�ci i istota moralno�ci cz�owieka, poeci musz� wzi�� na siebie odpowiedzialno��, bo tworzenie jest obowi�zkiem, nie darem.
S. Grochowiak - Rozmowa o poezji, Ikar
G�os Grochowiaka, to g�os poety - turpisty. Protestuje przeciwko okre�leniu dziedziny temat�w, choroba s� prawd� o cz�owieku, poezja za� "wynika z brodawek ogorka", czyli z rzeczy zwyk�ych, nie z natchnienia, romantycznego mitu wznios�o�ci.
Cz. Mi�osz - W Warszawie, Campo di Fiori, Kt�ry skrzywdzi�e�...
Poeta rozwa�a problem roli poety we wsp�czesnym �wiecie. Mi�osz zauwa�a, �e pragn�� by� poet� radosnym, lecz historia i rzeczywisto�� nie pozwalaj� na to. Poeta musi upami�tni� dzieje swojej epoki, by� jej obiektywnym �wiadkiem, sumieniem, ocali� prawd� i sprawiedliwo��, g�osi� przestrog� dla pokole�, kar� dla zbrodniarzy. Nie b�d� bezpieczny, poeta pami�ta - cytat z wiersza Kt�ry skrzywdzi�e�.
Ars poetica - Poezja cz�sto odzwierciedla z�o�ono�� natury cz�owieka, a poeta pisze pod natchnieniem. Mi�osz wr�cz ironicznie przedstawia zadania poezji wsp�czesnej, okre�la j� mianem bredzenia, dzie�a z kliniki psychiatrycznej. Taka poezja nie pomaga cz�owiekowi znosi� b�lu i nieszcz�cia. Mi�osz dostrzega tak�e po�ytek p�yn�cy z poezji, bowiem u�wiadamia cz�owiekowi z�o�ono�� jego natury. W utworze "Wst�p do traktatu poetyckiego" pokazuje nam wy�szo�� poezji nad proz�, m�wi: "Wi�cej wa�y jedna strofa ni� ci�ar wielu pracowitych stronic".
Z. Herbert Dlaczego klasycy? - Herbert odrzuca sztuk� bez warto�ci, grzebanie si� w duszy, cierpieniach jednego cz�owieka, opiewanie jego uczu� nie jest tematem godnym poezji. Herbert nie chce "ma�ej, rozbitej duszy z wielkim �alem nad sob�". Chce on si�ga� do wielkich tragedii, wielkich uczu�.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

pajaa1981.pev.pl

0358

po polsku

Menu