po polsku
Kategoria:
Polski
Zakres:
O¶wiecenie
Tytu³:
O¶wiecenie jako epoka polemiki z sarmantyzmem.
Dodano:
1999.08.18
Geneza o¶wiecenia w Polsce zwi±zana jest z kryzysem sarmatyzmu oraz jego politycznymi i kulturalnymi skutkami. Nale¿y do nich zaliczyæ szlachecki republikanizm i parlamentaryzm za wszystkimi naros³ymi przez wieki deformacjami. Krytykowano tak¿e literaturê bezkrytyczn± i pe³n± ozdobnego pustos³owia. Bezprzyk³adna anarchia, pozorny charakter szlacheckiej demokracji i równo¶ci, upadek gospodarczy i utrata mo¿liwo¶ci stanowienia o losach w³asnego pañstwa zadecydowa³y o odmienno¶ci polskiego o¶wiecenia. Nadrzêdn± spraw± dla twórców o¶wieceniowych w Polsce sta³a siê walka o naprawê Rzeczypospolitej. Twórcy krytykowali szlachtê za odej¶cie od idea³ów sarmackich. Rzeczywisto¶æ znacznie odbiega³a od tego wzorca i to by³o przyczyn± anarchii w pañstwie (I. Krasicki; J. U. Niemcewicz - "Powrót pos³a"). Tak¿e publicy¶ci epoki o¶wiecenia wypowiadali siê krytycznie na temat szlachty polskiej. Adam Naruszewicz - autor o¶miu satyr ukazuj±cych ¿ycie i obyczaje szlachectwa. Najwa¿niejsze z nich to: "Chudy literat" - z niepokojem i ¿alem mówi o braku zainteresowania szlachty powa¿n± i warto¶ciow± ksi±¿k±;; wystarcza jej tylko kalendarz, w którym wiadomo¶ci nie wykraczaj± poza przeciêtny poziom umys³owy czytelnika; "Historia narodu polskiego" - opracowa³ dzieje narodu od czasów W³adys³awa Jagie³³y. Jako patriotê najbardziej boli go to, ¿e Polacy sami doprowadzili do upadku politycznego ojczyzny, ¿e anarchia szlachecka u³atwi³a zaborcom grabie¿ naszych ziem. Franciszek Salezy Jezierski - zwraca³ uwagê na postawy obywatelskie, ostro krytykowa³ szlachtê za pogardê dla innych stanów, broni³ ludu, który uwa¿a³ za podstawê narodu. Przypisywanie zbyt wielkiego znaczenia arystokracji w kraju uwa¿a za nies³uszne. Pragnie zrównania politycznego mieszczan i szlachty, aby umocniæ w³adzê pañstwow±, ¿±da opieki prawnej dla ch³opa ("Katechizm o tajemnicach rz±du polskiego").
Autor: Nieznany
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plpajaa1981.pev.pl