164

Indeks

po polsku

Kategoria:
Polski

Zakres:
Antyk i Biblia

Tytu�:
Bogowie Greccy

Dodano:
1999.12.06

Zeus (mitologia grecka), naczelne b�stwo greckiego panteonu, wywodz�ce si� od indoeuropejskiego b�stwa o imieniu Diausz Pitar ("ojciec Zeus"). B�g wszelkich zjawisk atmosferycznych (piorun, deszcz, burza itp). Pierwotnie patron i opiekun rodziny, stoj�cy na stra�y ogniska domowego i domu (Zeus Herkejos, Zeus Ktesios). Gwarant praw go�ci i szukaj�cych azylu (Zeus Ksenios). Czczony przy o�tarzu domowym. Jako opiekun rodziny Zeus sta� si� patronem kr�l�w, a z czasem pa�stwa. Gwarantowa� (u Hezjoda) wolno�� polityczn� i sprawiedliwo�� (por�czenie wszelakich um�w tak mi�dzy lud�mi, jak i narodami).
Syn Kronosa i Rei, brat Posejdona, Hadesa, Hestii, Demeter i Hery, m�� Hery. Urodzony na Krecie (w innej wersji mitu - w Arkadii). Wychowany w tajemnicy przed ojcem, kt�ry po�yka� swoje potomstwo, na g�rze Ida (lub Dikte) pod opiek� kozy Amaltei i kuret�w. Gdy dor�s�, pokona� ojca i tytan�w, a nast�pnie nas�anych przez Gaj� gigant�w i Tyfona. Podzieli� si� z bra�mi w�adz� nad �wiatem (sam zachowuj�c zwierzchnictwo nad nimi).
Siedzib� Zeusa by�a g�ra Olimp (bogowie olimpijscy). Wst�powa� w rozliczne zwi�zki z boginiami, nimfami, ziemiankami i posiada� liczne potomstwo (m.in.: Atena, Apollo, Artemida, Hory, Mojry, Charyty, Muzy, Ares, Hebe, Dionizos, Herakles, Persefona, Afrodyta i Hefajstos). Ka�de miasto greckie chlubi�o si� herosem, wywodz�cym si� od Zeusa (Herakles, Kastor i Polluks, Perseusz, Eak, Tantal, Amfion i Zetos, Minos, Radamantys, Sarpedon i inni).
Wizerunek Zeusa ukszta�towano na wz�r pot�nego kr�la i wodza z czas�w myke�skich (XV-XII w. p.n.e.), a obraz ten przekaza� potomnym i utrwali� w �wiadomo�ci swymi poematami Homer. W czasach hellenistycznych wszystkie g��wne niegreckie b�stwa identyfikowano z Zeusem. Stoicy identyfikowali Zeusa z ognistym pierwiastkiem wszech�wiata (pneum�), a przez to uto�samiany by� z Logosem. W czasach hellenizmu jako Zeus Hellenios jednoczy� wszelkie plemiona greckie.
Hera, w mitologii greckiej, b�stwo przedhelle�skie, jej imi� oznacza "pani". Jako b�stwo olimpijskie - c�rka Kronosa i Rei, siostra i ma��onka Zeusa (ich �wi�te gody czczono uroczy�cie na wiosn�) razem z m�em sprawowa�a w�adz� nad lud�mi i niebem.
Czczona jako opiekunka ma��e�stwa i patronka po�o�nic. Ze zwi�zku z Zeusem pochodz� dzieci: Ares, Hefajstos, Ejlejtyja i Hebe.
Gaja, w mitologii greckiej, Matka-Ziemia, kt�ra wy�oni�a si� z Chaosu, uosobienie p�odno�ci i macierzy�stwa. Z Gaji wy�onili si� bogowie: Uranos (Niebo) i Pontos (Morze). Wraz z Pontosem Gaja sp�odzi�a b�stwa morskie, z Uranosem - plemi� tytan�w, cyklop�w i gigant�w.
Pomog�a swojemu synowi Kronosowi zaw�adn�� wiatem, a Rei, swojej c�rce i ma��once Kronosa doradzi�a, jak uratowa� Zeusa przed ojcem, kt�ry po�era� swoje dzieci. Kult Gaji - �ywicielki ca�ej natury by� szeroko praktykowany w Grecji. W ofierze Gaji sk�adano czarn� owc�. O�rodki kultu: Dodona, Ateny, Sparta.
Uranos (mitologia grecka), personifikacja nieba. Syn i ma��onek Gai. Ojciec bardzo licznego potomstwa (tytani, cyklopi i stur�cy), kt�re str�ci� do Tartaru. Na pro�b� Gai okaleczony i pozbawiony w�adzy przez syna, Kronosa. Z krwi Uranosa, spad�ej na powierzchni morza, mia�a, wg jednej z wersji, powsta� Afrodyta, zwana st�d Urani�.
Afrodyta, w mitologii greckiej bogini mi�o�ci i pi�kno�ci, pocz�tkowo r�wnie� p�odno�ci. B�stwo pochodzenia wschodniego. Wed�ug Homera c�rka Zeusa i Dione. Wed�ug Hezjoda - "zrodzona z fal morskich", zroszonych krwi� okaleczonego Uranosa.
�ona Hefajstosa. Ze zwi�zku z Aresem - matka m.in. Erosa, z Hermesem - Hermafroditosa, z Anchizesem - Eneasza. Do jej atrybut�w nale�a�y m.in. mirt i go��b. G��wny o�rodek kultu: Cypr (st�d zwana Kypryd�), wyspa Kytera, g�ra Eryks (na Sycylii), Korynt (na Peloponezie). W mitologii rzymskiej uto�samiana z Wenus.

Kadmos, w mitologii greckiej, za�o�yciel Teb, syn Agenora, kr�la Tyru, i Telefassy. Brat Fojniksa, Kiliksa i Europy. O�eniony z Harmoni�. Po porwaniu Europy przez Zeusa wys�any przez ojca na poszukiwanie siostry dotar� a� do Delf, gdzie wyrocznia nakaza�a mu za�o�y� Kadmej� (Teby). Kadmos wp�yn�� na rozw�j greckiej cywilizacji: 16-literowy alfabet fenicki. Dzieje Kadmosa dostarczy�y wielu w�tk�w tematycznych literaturze, sztukom plastycznym i muzyce.
Semele (mitologia grecka), kr�lewna teba�ska, c�rka Kadmosa i Harmonii. Za spraw� Zeusa zosta�a matk� Dionizosa. Nam�wiona przez Her� poprosi�a boga, aby ukaza� si� jej w pe�nym blasku swej mocy i zgin�a od �aru jego piorun�w. Dionizos wyprowadzi� Semel� ze �wiata podziemnego i zaprowadzi� na Olimp, gdzie pozosta�a jako nie�miertelna bogini o imieniu Thyone.
Dionizos, w mitologii greckiej b�g wina i p�odnych si� natury. Zwany w mitologii rzymskiej Bachusem. Syn Zeusa i Semele. Ku jego czci odbywane by�y burzliwe procesje, na kt�rych wyst�powa�y maski obrazuj�ce b�stwa ziemi i p�odno�ci. Z procesji tych zrodzi�a si�: komedia, tragedia i dramat satyrowy. Dionizos nosi� przydomek Dzagreus.
Asklepios, w mitologii greckiej b�g sztuki lekarskiej, syn Apollina, ucze� centaura Chirona. Jego atrybuty to w�� (atrybut odradzaj�cych si� si�) oplataj�cy lask� podr�n� oraz czara z lekarstwem (symbol do dzi� stosowany dla oznaczania aptek). G��wne o�rodki kultu Asklepiosa, kt�rymi by�y �wiatynie spe�niaj�ce rol� zak�ad�w leczniczych to: Epidauros na Peloponezie, Knidos i Pergamon w Azji Mniejszej oraz Wyspa Kos.W mitologii rzymskiej Eskulap.

Nike, w mitologii greckiej, bogini zwyci�stwa. Symbol zwyci�stwa zes�anego przez Zeusa lub Aten�. Wyobra�ano j� jako zrywaj�c� si� do lotu lub sp�ywaj�c� na skrzyd�ach kobiet�. Towarzyszy�a Zeusowi lub Atenie. Posta� Nike zdobi�a pomniki zwyci�skich bitew. By�a te� bogini� zwyci�stwa w sporcie. W Atenach jej imi� by�o epitetem Ateny. W Rzymie uto�samiona z Wiktori�.

Ares, w mitologii greckiej b�g wojny. Syn Zeusa i Hery. Brutalny, wrogi ludziom i bogom. Jego symbolem w Grecji by� miecz, a w Rzymie w��cznia. Ze zwierz�t po�wi�cono mu psa, s�pa i wilka.
Hestia, w mitologii greckiej, bogini ogniska domowego, czczona pierwotnie jako b�stwo bezpostaciowe. Od czas�w Hezjoda uwa�ano j� za pierworodn� c�rk� Kronosa i Rei, jedno z 12 g��wnych b�stw olimpijskich.
By�a pierwsza wzywana na �wiadka przysi�g i jej pierwszej sk�adano ofiary w prytanejonie, budynku rady miasta, gdzie pali� si� �wi�ty ogie�, jej po�wi�cony. Wsp�lne dla ca�ej Grecji ognisko Hestii p�on�o w Delfach. W Rzymie odpowiednikiem Hestii by�a Westa.

Hefajstos, w mitologi greckiej, b�g ognia i kowali. Syn Zeusa i Hery, uto�samiany z rzymskim Wulkanem. Ma��onek Afrodyty. Urodzi� si� tak brzydki, �e Zeus str�ci� go z Olimpu na wysp� Lemnos. Upadek z takiej wysoko�ci spowodowa�, �e Hefajstos kula�. Hefajstosa wychowywa�y Tetyda i Eurynome.
Nauczy� si� sztuki kowalskiej i z�otnictwa, kt�re to umiej�tno�ci przekazywa� ludziom. Z powodu swojego kunsztu zosta� ponownie zaproszony na Olimp. W swojej ku�ni pracowa� wraz z Cyklopami i sporz�dza� pioruny dla Zeusa.
Jego kult rozwin�� si� w okr�gach, gdzie by�y czynne wulkany (Lemnos, Sycylia - Etna). Najwa�niejsze uroczysto�ci po�wi�cone Hefajstosa to ate�skie Chalkeje, �wi�to kowali obchodzone w pa�dzierniku, oraz Lampadoforie, kiedy urz�dzano bieg z pochodniami.
Hefajstosa przedstawiano w sztuce jako brodatego m�czyzn� w tunice rzemie�lnik�w z m�otem lub obc�gami w d�oniach.
Eros, w mitologii greckiej, b�g mi�o�ci, identyfikowany z rzymskim Amorem i Kupidynem (Kupido). Wyst�puje dopiero u Hezjoda jako jedno z najstarszych b�stw, kt�re - wraz z Ziemi� (Gaj�) - stanowi�o si�� o�ywiaj�c� pierwotne formy istnienia. Powstanie Gai i Erosu traktuje Hezjod jako r�wnoczesne i r�wnorz�dne z istnieniem Chaosu.
P�niej przedstawiano go jako syna Aresa i Afrodyty. Wyobra�ano go jako pi�knego, m�odego ch�opca (niemal dziecko) o z�otych skrzyd�ach, z �ukiem i strza�ami. Ku czci Erosa obchodzono co 4 lata w Tespiach �wi�ta zwane Erotia.
Platon w Uczcie s�owami Sokratesa okre�li� Erosa jako "powszechne d��enie do wiecznego posiadania dobra", Arystofanes jako "d��enie do jedno�ci i doskona�o�ci", identyfikuj�c go z pop�dem p�ciowym, jako "nie�wiadome d��enie do nie�miertelno�ci".

Uranos (mitologia grecka), personifikacja nieba. Syn i ma��onek Gai. Ojciec bardzo licznego potomstwa (tytani, cyklopi i stur�cy), kt�re str�ci� do Tartaru. Na pro�b� Gai okaleczony i pozbawiony w�adzy przez syna, Kronosa. Z krwi Uranosa, spad�ej na powierzchni morza, mia�a, wg jednej z wersji, powsta� Afrodyta, zwana st�d Urani�.

Artemida, posta� z mitologii greckiej, c�rka Zeusa i Latony (Leto), siostra Apollina. Bogini �ow�w oraz stra�niczka przyrody i zwierz�t. Czczono j� tak�e jako bogini� ksi�yca i patronk� szcz�liwych porod�w, m�odzie�y i �eglugi. Jej atrybutem by� �uk i strza�y. O�rodek kultu - Efezz najs�awniejsz� jej �wi�tyni� - Artemizjonem. Najs�ynniejsze jej wyobra�enia - pos�gi: Artemida z Gabii, Artemida z Wersalu, Artemida Efeska. W mitologii rzymskiej - uto�samiana z Dian�.

Apollo, Apollon, w mitologii greckiej b�g �wiat�a s�onecznego, nag�ej �mierci i wr�b, syn Zeusa i Latony (Leto), brat bli�niak Artemidy.
Opiekun poezji, muzyki i nauki. Jego atrybutami by�y: �uk i lira. Po�wi�cono mu �ab�dzia i laur. Dla artyst�w stanowi� idea� m�skiej urody. Najbardziej znanym staro�ytnym pos�giem Apolla jest Apollo z Tenei. W nowo�ytnej historii z mitu Apolla korzysta� mi�dzy innymi W.A. Mozart.
Atena, Pallas Atena, Pallada, w mitologii greckiej bogini m�dro�ci, sztuki, r�kodzie�a, nauki i wojny o s�uszn� spraw�. C�rka Zeusa, z kt�rego g�owy wyskoczy�a w pe�nej zbroi. Zwyci�aj�c w walce z Posejdonem o w�adz� nad Atenami (kt�rych by�a patronk�), da�a drzewo oliwne Ate�czykom (jego ga��zka jest symbolem pokoju).
Uwa�ano, �e wynalaz�a m.in.p�ug, w�z wojenny, tkactwo. Patronka sztuki i nauki. Jej atrybutami s�: sowa (st�d przydomek sowiooka), wrzeciono, kogut, tarcza, dzida, he�m. Najwi�kszym �wi�tem po�wi�conym Atenie by�y Panatenaje.
Przez artyst�w by�a przedstawiana w pe�nej zbroi, w che�mie, z tarcz� i dzid�. Autorami najs�ynniejszych wyobra�e� Ateny s�: Fidiasz, Rubens i Rembrandt.

Autor: Wojtek P.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

pajaa1981.pev.pl

164

po polsku

Menu